Sirtning geodezik chiziqlari. Geodezik egrilik. Sirtning eyler xarakteristikasi - Геометрия - Рефераты

Sirtning geodezik chiziqlari. Geodezik egrilik. Sirtning eyler xarakteristikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48 KB

Sirtning geodezik chiziqlari. Geodezik egrilik. Sirtning eyler xarakteristikasi Reja: 1. Sirtning geodezik chiziqlari. 2. Geodezik egrilik. 3. Gauss-Bonne teoremasi. 4. Sirtning Eyler xarakteristikasi.

Ta ‘ rif . Agar sirt ustidagi chiziqning egriligi 0 dan farqli bo ` lgan xar bir nuqtasidagi bosh normali sirtning shu nuqtadagi normali bilan ustma - ust tushsa , bu chiziqni sirtning geodezik chizig ` i deyiladi . Geodezik chiziqning differentsial tenglamasini tuzamiz. Aytaylik r=r(t) geodezik chiziqning qandaydir parametrik tenglamasi bo`lsin. r' va r" vektorlar yopishma tekislikda yotgani uchun (r'r"n)=0 (1) tenglik o`rinli bo`ladi. Egri chiziqda xar doim lokalp ravishda parametr sifatida u yoki v ni olish mumkin. Agar parametr sifatida u ni olsak, u xolda r'=r u +r v v', r"=r uu +2r uv v'+r vv v' 2 +r v v" Bu kiymatlarni (1) ga ko`yib va uni v" ga nisbatan yechsak v"= nr r v u 1 ( r"=r uu +2r uv v'+r vv v' 2 , r'=r u +r v v', n) Bu geodezik chiziqning differentsial tenglamasidan iborat. Geodezik chiziqning differentsial tenglamasi ikkinchi tartibli tenglama bo`lgani uchun, ikkinchi tartibli differentsial tenglama yechimining mavjudlik va yagonaligi xaqidagi teoremaga asosan, sirtning xar bir nuqtasi orqali xar qanday yo`nalishda geodezik chiziq o`tadi va u yagonadir. Tekislikda to`g`ri chiziqlar geodezik chiziqlardan iborat. Shuningdek, sferada katta aylanalar geodezik chiziqlardir. Ta‘rif. Agar sirt ustidagi koordinata chiziqlarining bir oilasi geodezik chiziqlar bo`lib, ikkinchi oilasi unga ortogonal bo`lgan chiziqlardan iborat bo`lsa, bunday parametrlash yarim geodezik parametrlash deyiladi. Yarim geodezik parametrlangan koordinat sistemasiga nisbatan sirtning 1- kvadratik formasi ds 2 =du 2 +Gdv 2 ko`rinishda bo`ladi. Geodezik egrilik. Gauss - Bonne teoremasi. Aytaylik sirt ustida yotuvchi ( egri chiziq berilgan bo`lsin. Bu egri

chiziqda yotuvchi ixtiyory Р nuqtani olamiz. Ta‘rif.  egri chiziqning Р nuqtasidagi geodezik egriligi deb, egri chiziqning R nuqtadagi urinma tekislikka proektsiyasining egriligiga aytiladi. Agar  egri chiziq r=r(t) tenglama bilan berilgan bo`lsa, uning geodezik egriligi quyidagi formula bilan xisoblanadi: nr r r kr ' " |' | 1 3  (1) Bu formuladan shu narsa ko`rinadiki, geodezik chiziqning geodezik egriligi 0 ga teng bo`ladi. Geodezik egrilik xam ichki geometriyaning oboektlaridan iborat ekan. quyidagi Gauss-Bonne teoremasini isbotsiz keltiramiz. TEOREMA. aytaylik G-  regulyar chiziq bilan chegaralangan sirt ustidagi doiraga gomeomorf bo`lgan soxa bo`lsin. U xolda   Gr KddsK    2 (1) tenglik o`rinli bo`ladi. Bu yerda chap tomondagi integral  ning s yoy uzunligi bo`yicha, o`ng tomonda esa G soxaning yuzi bo`yicha olinadi. Agar  egri chiziq sinik sillik egri chiziqdan iborat bo`lib, sinish nuqtalaridan burchaklari  i ga teng bo`lsa,      Gi ir KddsK      2 (2) tenglik o`rinli bo`ladi. Xususan geodezik uchburchak uchun (2) formula  -  1 -  2 -  3 = -  G Kd  ko`rinishni oladi. Sferik uchburchak uchun esa  1 +  2 +  3 -  = 2 R  ko`rinishda bo`ladi. Bu yerda R - sfera radiusi,  - uchburchak yuzi.

Sirtning Eyler xarakteristikasi. Ta‘rif. Agar sodda sirt chekli bo`lib, chegaraga ega bo`lmasa uni yopiq sirt deyiladi. Aytaylik F yopiq sirt berilgan bo`lsin. Uni doiraga gomeomorf bo`lgan kupburchakli g j soxalarga shunday ajratamizki, xar qanday ikkita soxa yoki umumiy nuqtaga ega emas yoki umumiy uchga ega yoki umumiy tomonga ega bo`ladi. Bu soxalarning xar biriga Gauss-Bonne teoremasini tadbiq qilib,         jg i r Kd ds K     2 ' (1) tenglikni olamiz. (1) tengliklarni ko`shamiz. F sirtni g j soxalarga ajratishdagi umumiy uchlar sonini f0 bilan, tomonlar sonini f 1 bilan, yoklar sonini esa f 2 bilan belgilaymiz. U xolda (1) tenglikning o`ng tomonidagi yig`indi  F Kd f   2 2 (2) ga teng bo`ladi. Chap tomonidagi 1-qo`shiluvchilar o`zaro yo`qotishib, 0 ga teng bo`ladi. Yig`indilarni topish uchun esa, avval bitta uchidagi burchaklar yig`indisini topib, (u 2  ga teng) uni uchlar sonini f 0 ga ko`paytiramiz, yani 2  f 0 ga teng bo`ladi.  lar soni esa, qirralar soni necha bo`lsa, shunga bo`lib yana ikkiga ko`paytirilganiga teng, chunki xar bir qirra ikkita soxaga tegishli bo`ladi. Shunday qilib chap tomondagi yig`indi 2  f 1 - 2  f 0 ga teng bo`ladi. Shunday qilib, (1) ko`rinishdagi tengliklar yig`indisi 2  f 1 - 2  f 0 =2  f 2 -  F Kd  yoki 21   F Kd  = f 0 - f 1 +f 2 (3) ga teng bo`ladi. Butun son f 0 - f 1 +f 2 F sirtning Eyler xarakteristikasi deyiladi va  (F)

ko`rinishda belgilanadi. Demak, F sirtning Eyler xarakteristikasi  (F)=f 0 - f 1 +f 2 (4) bo`ladi. (4) Formuladan shu narsa ko`rinadiki, sirtning Eyler xarakteristikasi uni g j soxalarga ajratish usuliga bog`lik emas ekan.

Asosiy adabiyotlar: 1. Александров А . Д ., Нецветаев Н . Ю . Геометрия . М.,Наука,1990. 2. Нарманов А.Я. Дифференциал геометрия. Т. Университет, 2003 3. Погорелов А.В. Дифференциальная геометрия. М.,1974. 4. Нарманов А.Я. ва бошқалар. Умумий топологиядан машқ ва масалалар тўплами. Т.Университет, 1996. 5. Сборник задач по дифференциальной геометрии. Под ред. Феденко А.С. М., 1979 . 6 . Бакельман И.Я., Вернер А.Л., Кантор Б.Е. Введение в дифференциальную геометрию в целом. М., Н аука, 1973. 7. Собиров М.А., Юсупов А.Е. Дифференциал геометрия курси. Т., Ўқитувчи, 1965.

Похожие

Sirtning egrilik chiziqlari

Sirtning ikkinchi kvadratik formasi

Sirtning ichki geometriyasi. Gauss formulasi

Ko’pyoq bilan egri sirtning kеsishuvi

Sirtlarning yoyilmasi