Sirtlarning o’zaro kеsishish chiziqini kontsentrik sharlar va yordamchi proyeksiyalash usullaridan foydalanib yasash - Геометрия - Рефераты

Sirtlarning o’zaro kеsishish chiziqini kontsentrik sharlar va yordamchi proyeksiyalash usullaridan foydalanib yasash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

230.5 KB

Sirtlarning o’zaro kеsishish chiziqini kontsentrik sharlar va yordamchi proyeksiyalash usullaridan foydalanib yasash Reja : 1. Konsentrik sferalar usuli. 2. Ekssentrik sferalar usuli.

Markazi biror aylanish sirtining o‘qida bo‘lgan sfera bu sirtni chekli sondagi aylanalar bo‘yicha kesadi. Bu aylanalar proyeksiyalar tekisliklarining biriga to‘g‘ri chiziq kesmasi shaklida, ikkinchisiga aylana yoki ellips ko‘rinishida proyeksiyalash. Aylanish sirtlari bilan sferaning o‘zaro kesishish chizig‘i haqidagi bu muhim xulosa ikkita aylanish sirtining o‘zaro kesishish chiziqlarini yasashga imkon beradi. Yordamchi kesuvchi sferalar to‘plami konsentrik yoki ekssentrik ko‘rinishlarda bo‘ladi. Kesishuvchi sirtlarning xarakteriga qarab, yordamchi kesuvchi sferalarning biror usuli ishlatiladi. 18.1. Konsentrik sferalar usuli . Ikki aylanish sirtining o‘qlari umumiy nuqtaga ega bo‘lsa, bu o‘qlar bitta tekislikni tashkil qiladi. Bu tekislik har ikkala sirt uchun simmetriya tekisligi bo‘ladi. Yordamchi kesuvchi konsentrik sferalar usulini quyidagi shartlar qanoatlantirgan hollardagina qo‘llash mumkin:  o‘zaro kesishuvchi sirtlar aylanish sirtlari bo‘lishi shart;  aylanish sirtlarining o‘qlari o‘zaro kesishgan bo‘lishi kerak;  aylanish sirtlarining o‘qlari (yoki simmetriya tekisligi) proyeksiyalar tekisliklarining biriga parallel bo‘lishi yoki sirt o‘qlarining biri proyeksiyalar tekisliklarining biriga parallel, ikkinchi o‘q esa ikkinchi proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar bo‘lishi kerak.

rasm . Yordamchi kesuvchi konsentrik sferalarning markazi sirtlarning o‘qlari kesishgan nuqtasida bo‘ladi. 18.1–rasmda o‘qlari umumiy O ( O ′, O ″) nuqtada kesishuvchi va simmetriya tekisligi V ga parallel bo‘lgan  (  ′,  ″) aylanma konus va  (  ′ ,  ″ ) silindr sirtlari berilgan. Bu sirtlarning kesishish chizig‘ini yasash uchun O ″ nuqtani markaz qilib, R radiusli Ω ( Ω ″) sfera chiziladi. Ω sfera  sirt bilan umumiy o‘qqa ega bo‘lgani uchun ular l 1 ( l 1 ′, l 1 ″) va l 2 ( l 2 ′, l 2 ″) aylanalar bo‘yicha kesishadi. Shaklda bu aylanalarning V tekislikdagi proyeksiyalari A 1 ″ A 2 ″ va B 1 ″ B 2 ″ kesmalar tarzida tasvirlangan. Shuningdek, bu sfera  sirt bilan umumiy o‘qqa ega bo‘lgani uchun C 1 ′ C 2 ″ va D 1 ″ D 2 ″ kesmalar ko‘rinishidagi aylanalar bo‘yicha kesishadi. Bu aylanalarning o‘zaro kesishish 7″, 8″, 9″ va 10″ nuqtalari har ikkala  va  sirtlar uchun umumiy bo‘lgan nuqtalarning frontal proyeksiyalari bo‘ladi. Xuddi shuningdek, O ″ nuqtani markaz qilib, konsentrik sferalar chiziladi, ular yordamida  va  sirtlar uchun umumiy bo‘lgan nuqtalarini yasash mumkin. Bu nuqtalarning geometrik o‘rni bo‘lgan m ″ va n ″ egri chiziqlar  va  sirtlarning kesishish chiziq bo‘ladi.  va  sirtlarning frontal ocherklarining 1″, 2″, 3″, 4″ kesishish nuqtalari bu sirtlar kesishish chizig‘ining xarakterli nuqtalaridan hisoblanadi. O ″ nuqtadan eng uzoqda joylashgan 4″ xarakterli

nuqtadan o‘tuvchi sferaning radiusi R max bo‘ladi. Kesishish chizig‘ining xarakterli nuqtalaridan yana bir juftini  va  sirtlarining birortasiga R min radiusli urinma sfera o‘tkazish bilan aniqlanadi. Eng kichik sferaning R min radiusi quyidagicha aniqlanadi (18.1-rasm): O ″ nuqtadan berilgan sirtlarning birini chekka yasovchisiga O ″ E ″ va O ″ F ″ perpendikulyarlar o‘tkaziladi. Bunda O ″ E ″> O ″ F ″ bo‘lsa R min = O ″ E ″ bo‘ladi. Agar O ″ E ″ < O ″ F ″ bo‘lsa, R min = O ″ F ″ bo‘ladi, O ″ E ″= O ″ F ″= R min bo‘lgan holda eng kichik sfera ikkala sirtga urinib, kesishish chizig‘i ikkita tekis egri chiziqqa ajraladi. Shunday qilib, urinma sferani shunday o‘tkazish kerakki, u sirtlarning biriga urinsin va ikkinchisini kesib o‘tsin. 18.1–rasmda  sirtga urinma bo‘lgan R min radiusli sfera o‘tkazish bilan yasalgan egri chiziqning 5, 6 xarakterli nuqtalari aniqlangan. Bu nuqtalarda egrilik buriladi yoki yo‘nalishini o‘zgartiradi. Kesishish chizig‘ining boshqa nuqtalari R max va R min radiusli sferalar orasida ixtiyoriy sferalar o‘tkazish bilan aniqlanadi. Konus va silindrlarning o‘zaro kesishish chizig‘i m(m″) va n larga tegishli nuqtalarning gorizontal proyeksiyalari konus o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan parallel kesuvchi gorizontal tekisliklar orqali aniqlanadi. Shunday qilib, konsentrik sferalar usuli bilan ikki aylanish sirtining kesishish chiziqlarini yasash quyidagi sxema bo‘yicha bajariladi:  ikki aylanish sirti o‘qlarining kesishish nuqtasi konsentrik sferalar markazi sifatida qabul qilinadi;  sirtlarning frontal (yoki gorizontal) ocherklarining kesishish nuqtalari xarakterli nuqtalar sifatida belgilanadi va R max radiusli sfera aniqlanadi;  eng kichik Rmin radiusli sfera chiziladi. Natijada yana bir juft xarakterli nuqtalar aniqlanadi;  R max va R min lar ora sida sferalar o‘tkazilib, oraliq nuqtalar topiladi. 1 8 . 2- rasm da o‘qlar O ( O ′, O ″) nuqtada kesishuvchi va simmetriya tekisligi H proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lgan ikki doiraviy konusning kesishish chizig‘i konsentrik sferalar usuli bilan yasalgan. Bunda avvalo kesishish chizig‘ining x arakterli 1(1′, 1″) va 2(2′, 2″) nuqtalari aniqlanadi. S o‘ ngra O ′ nuqtani markaz qilib olib, ikkala konusni kesadigan qilib  1 ′ sfera o‘tkaziladi.  1 ′ sfera  ′ konus bilan a ′ aylana bo‘yicha,  ′ konus bilan b ′ aylana bo‘yicha

kesishadi. Bu aylanalarning kesishish nuqtalari 5′=6′ ikki konusning kesishish chizig‘ia tegishli bo‘ladi. a aylananing a ″ proyeksiyasi yasalib, uning ustida 5″ va 6″ nuqtalar yasaladi. K esishish chizig‘ining q olgan nuqtalari ham yuqoridagidek yasaladi va ular o‘zaro tutashtiriladi. 1 8 . 3- rasm da simmetriya tekisligi proyeksiyalar tekisligi V ga parallel bo‘lgan ikki aylanma konusning kesishish chizig‘i konsentrik sferalar usuli bilan frontal proyeksiyalar tekisligida tasvirlangan. rasm rasm 18.2. Ekssentrik sferalar usuli . Markazlari biror aylanma sirt o‘qini turli nuqtalarida joylashgan sferalar ekssentrik sferalar deb yuritiladi. 1 8 . 4 –rasmda konus o‘qi va sfera markazi O ( O ′, O ″) bitta frontal simmetriya tekisligida joylashgan. Bu ikki sirtning kesishish chizig‘ini yasash uchun avvalo ularning frontal ocherklarning kesishishdagi xarakterli nuqtalari 1″ va 2″ belgilanadi. Ma’lumki, har qanday ikki sfera aylana bo‘yicha kesishadi. Markazi konus o‘qida bo‘lgan sfera ham konus bilan aylana bo‘yicha kesishadi. Shuning uchun konus o‘qining biror nuqtasini markaz qilib olib, ixtiyoriy radius bilan yordamchi sferalar yasash yo‘li bilan bu ikki sirtning kesishish chizig‘i yasaladi. Konus o‘qidagi O 1 ″ nuqtani

markaz qilib olib, R 1 radiusli sfera yordamida kesishish chizig‘ining 3(3′, 3″)  4(4′, 4″) nuqtalari yasalgan. Shuningdek, konus o‘qidagi O 2 ″ nuqtani markaz qilib olib, R 2 radiusli sfera yordamida 5(5′, 5″)  6(6′, 6″) nuqtalarning vaziyati aniqlangan. Xuddi shu tarzda konus o‘qidagi ixtiyoriy nuqtalarni markaz qilib olib, ixtiyoriy radiuslar bilan sferalar chizish yordamida ikkala sirtning kesishish chizig‘i m ( m ″) yasalgan. m ning gorizontal m ′ proyeksiyasi konus o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan pallel kesuvchi gorizontal tekisliklar orqali aniqlanadi. Aylanma kesik konus va tor sirtlarning kesishish chizig‘ini yasash frontal proyeksiya tekisligida ko‘rsatilgan (18.5-rasm). Konusning o‘qi i ″ va tor yasovchilarining markazlari yotuvchi n ″ chiziq bitta frontal tekislikda joylashgan. Bu sirtlarning kesishish chizig‘ini yasash uchun torning frontal proyeksiya tekisligidagi i 1 ″ o‘qi orqali N I V frontal proyeksiyalovchi tekislikning izi o‘tkaziladi. Bu tekislik torni n ″ markazlar chizig‘ini ixtiyoriy A 1 ″ nuqtada kesadi. Bunda N 1 V tekislik torni l 1 ″ aylana bo‘yicha kesadi. l 1 ″ aylananing markazi A 1 ″ nuqtadan aylana tekisligiga perpendikulyar chiqariladi. Uning aylanma konus o‘qi i ″ bilan kesishish nuqtasi O 1 ″ belgilanadi. O 1 ″ nuqtani markaz qilib olib, torning l 1 ″ aylanasidan o‘tuvchi R 1 radiusli sfera chiziladi. Bu yordamchi sfera konus bilan l 2 ″ va l 3 ″ aylanalar bo‘yicha va tor sirti bilan l 1 ″ va l 4 ″ aylanalar bo‘yicha kesishadi. l 1 ″ va l 2 ″ aylanalarning kesishish nuqtalari 3″  4″ hamda l 3 ″ va l 4 ″ aylanalarning kesishish nuqtalari 5″  6″ izlanayotgan egri chiziqning nuqtalari bo‘ladi. Chunki 3″  4″ va 5″  6″ nuqtalar konus va tor sirtlari uchun umumiy nuqtalardir.

rasm. rasm A ylanma konus va tor sirtlar kesishish chizig‘ining xarakterli A ″, B ″ va C ″ nuqtalari bu sirtlarni frontal ocherklarining kesishish nuqtalari yordamida aniqlangan. Sirt lar o‘qlarining kesishish nuqtasi O 2 ″ orqali tor sirtga urinma qilib o‘tkazilgan  ″ sfera sirti orqali A ″ va 7″ xarakterli nuqtalar aniqlangan. Bu nuqtalar egrilikning burilish nuqtalari bo‘ladi. Torning i 1 ″ aylanish o‘qi orqali bir necha frontal proyeksiyalovchi tekisliklar izlarini o‘tkazib va bu tekisliklarda hosil bo‘lgan aylanalar orqali markazi konus o‘qida turlicha joylashgan yordamchi sferalar o‘tkazib, egri chiziqning qolgan oraliq nuqtalari yasaladi. .

rasm rasmda siklik va silindrik sirtlardan tashkil topgan truboprovodning bir qismi frontal proyeksiyada tasvirlangan. Bunda aylanish silindri bilan naysimon siklik sirtning n ″ kesishish chizig‘ini yasash ekssentrik sferalar usuli bilan ko‘rsatilgan. Har ikkala sirt uchun umumiy bo‘lgan n ″ egri chiziqning barcha nuqtalarini yasash yuqorida keltirilgan misolga asosan bajarilgan

Adabiyotlar: 1. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya. Toshkent, «Iqtisod-moliya», 2006, 2008. 2. B.B.Qulnazarov. Chizma geometriya. Toshkent, «O‘zbekiston», 2006. 3. A.N. Valiyev. Perspektiva. Toshkent, «TDPU rizografi», 2006. 4. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qituvchi», 1988. 5. R.Q. Ismatullaev. Chizma geometriya. Toshkent, 2005. 6. I. Raxmonov. Perspektiva. Toshkent, «O‘qituvchi», 1993. 7. R.X. Xorunov. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qtuvchi», 4- nashri, 1997. 8. R.X. Xorunov, A. Akbarov. Chizma geometriyadan masalalar va ularni echish usullari. 2-nashri, «O‘qituvchi», 1995.

Похожие

Sirtlarning o’zaro kesishish chizig’i yordamchi kesuvchi sharlar usuli

Qiyshiq burchakli yordamchi proyeksiyalash. To‘g‘ri burchakli yordamchi proyeksiyalash. Yordamchi proyeksiyalash usullarida masalalar echish

Sirtlarning o’zaro kesishish chizig’i yordamchi kesuvchi tekisliklar usuli

Sirtlarning o’zaro kеsishuvi

O’qlari kеsishgan aylanish sirtlarining kеsishuv chizig’ini yordamchi sharlar vositasi bilan yasash