Sirtning birinchi kvadratik formasi. Sirt ustudagi chiziq yoyining uzunligi - Геология - Рефераты

Sirtning birinchi kvadratik formasi. Sirt ustudagi chiziq yoyining uzunligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75 KB

Sirtning birinchi kvadratik formasi. Sirt ustudagi chiziq yoyining uzunligi Reja : 1. Sirtning birinchi kvadratik formasi. Misollar. 2. Sirt ustidagi chiziq yoyining uzunligi.

Ta’limiy maqsadi: talabalarga funksiyaning limiti, bir tomonli limitlari hamda chekli limitga ega funksiyalarning xossalari haqida bilimlar berish. Rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning izlanuvchanlik faoliyatini rag’batlantirish, muammoli topshiriqlarga mulohazali javoblar berish ko’nikmalarini hosil qilish hamda ularda natijalarni umumlashtirish mantiqiy va ijodiy qobiliyatini, muloqot madaniyatini rivojlantirish. Tarbiyaviy maqsadi: talabalarni mustaqil fikrlash va faol mustaqil ish faoliyatiga jalb etish, ularda o’zaro xurmat, hamkorlik fazilatlarini shakllantirish hamda fanga bo’lgan qiziqishni o’stirish. Darsning jihozlari: Sinf doskasi, darsliklar, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma’ruzalar kursi, tarixiy ma’lumotlar, izohli lug’atlar, atamalar, o’tilgan dars mavzusi bo’yicha savollar va muammoli toshiriqlar majmuasi, testlar, kartochkalar, shaxsiy kompyuter, lazerli proyektor. Sirtning birinchi kvadratik formasi. Misollar. S tenglamasi r = r (u v, ), (u v, )  D, bo'lgan silliq sirt va r u  r v  0 bo'lsin. Sirtning birinchi kvadratik formasi deb ushbu I = d r 2 ifodaga aytiladi. r (u v, ) vektor funksiyaning differentsiali d r = r u du  r v dv bo'lganligi sababli, uning skalyar kvadrati quyidagiga teng: d r 2 = ( r u du  r v dv) 2 = r u 2 du 2  2( r u , r v )dudv  r v 2 dv 2 . Bu ifoda S sirtning har bir nuqtasida du va dv differentsiallarning kvadratik formasidir. Birinchi kvadratik forma musbat aniqlangandir. Haqiqatdan, r 2 > 0 va birinchi kvadratik forma determinanti r u2 r v2  ( r u , r v )2 = ( r u  r v )2 > 0 bo'lgani uchun I musbat aniqlangandir.

Odatda, birinchi kvadratik forma koeffitsientlari uchun quyidagicha belgilashlar ishlatiladi: E = r u 2 , F = ( r u , r v ), G = r v 2 . Shu sababli, birinchi kvadratik formani quyidagicha yozish mumkin: I = Edu 2  2Fdudv  Gdv 2 , EG  F 2 > 0. Endi koeffitsentlarning koordinatalarga nisbatan ifodalarini keltiramiz. r (u v, ) = { (x u v, ),y u v( , ), ( ,z u v)}, (u v, )  D, hamda r u ={x y z u , u , u }, r v ={x y z v , v , v }, bo'lgani uchun koeffitsientlarni ushbu E = xu2  yu2  zu2 , F = x xu v  y yu v  z zu v , G = xv2  yv2  zv2 , formulalarni topish mumkin. Misollar 1. Sirt differentsiallanuvchi z = f (x y, ) funksiya grafigi shaklida berilgan bo'lsin. O'zgaruvchi nuqtaning radius vektorini quyidagicha yozamiz: r = r (u v, ) = {x y, , f (x y, )}. U holda r u = r x = {1,0, f x }, r v = r y = {1,0, f y }, ekanligidan E = r u 2 =1  f x 2 , F = r r u v = f f x y , G =1  f y 2 kelib chiqadi va birinchi kavdratik forma ushbu I = (1  f x 2 )dx 2  f f dxdy x y   (1 f y 2 )dy 2 shaklga ega bo'ladi. 2. Aylanma sirtlar, xOz tekisligida joylashgan L chiziqning Oz o'qi atrofida aylanishdan hosil bo'lgan sirtni qaraylik. Farz qilaylik L chiziq x = f (u) > 0; z = g u( )

parametrik tenglama bilan berilgan bo'lsin. ( f ( ) > 0u shart chiziqning aylanish o'qi atrofida aylanishidan hosil bo'lgan sirtni qaraylik.) Sirtdagi biror P nuqtaning holatini aniqlash uchun u parametrning qiymatini, ya'ni berilgan L chiziqdagi P 0 nuqta va L chziqning Oz o'qi atrofida aylanish burchagi v ni bilish etarlidir. P nuqtaning x y z, , koordinatalari u va v orqali quyidagicha ifodalanadi: x = f u( )cos ,v y = f u( )sin ,v z = g u( ). Endi aylanma sirtning birinchi kvadratik formasini topomiz. Quyidagilardan r u = {x u ,y u ,z u } = { f ' ( )u cos ,v f ' ( )u sin v g, r v = {x v ,y v ,z v } = {  f u( )sin v f u, } ushbuni hosil qilamiz: E = f '2  g '2 ,F = 0,G = f '2 . Demak I = ( f '2  g '2 )du 2  f dv '2 Sirt ustidagi chiziq yoyining uzunligi r = r (u v, ) tenglama bilan berilgan S sirtdagi L chiziq quyidagicha berilishi mumkin. Faraz qilaylik, u = u t( ), v = v t( ) - t  [a b, ] parametrning uzluksiz differetsiallanuvchi funksiyalari bo'lsin. U holda r ( ) =t r ( ( ), ( ))u t v t tenglama S sirtda yotuvchi chiziqni aniqlaydi. Bu chiziqning yoy uzunligini topaylik. Yoy uzunligi differentsialini topish formulasiga ko'ra ds =| d r |=| r ' ( ( ), ( ))u t v t | dt = d r 2 = I , bu yerdan esa ushbuga kelamiz: s =  a b Edu 2  2Fdudv  Gdv 2 =  a b Eu '2 t  2Fdu dv t ' t '  Gdv dt '2 t

Adabiyotlar: 1. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya. Toshkent, «Iqtisod-moliya», 2006, 2008. 2. B.B.Qulnazarov. Chizma geometriya. Toshkent, «O‘zbekiston», 2006. 3. A.N. Valiyev. Perspektiva. Toshkent, «TDPU rizografi», 2006. 4. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qituvchi», 1988. 5. R.Q. Ismatullaev. Chizma geometriya. Toshkent, 2005. 6. I. Raxmonov. Perspektiva. Toshkent, «O‘qituvchi», 1993. 7. R.X. Xorunov. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qtuvchi», 4-nashri, 1997. 8. R.X. Xorunov, A. Akbarov. Chizma geometriyadan masalalar va ularni echish usullari. 2-nashri, «O‘qituvchi», 1995.

Похожие

Bosh yo'nalishlar va bosh egriliklar. Egrilik chizig'i. Eyler formulasi

Sirt tushunchasi

Sirt derivasion formulalari. Kristoffel simvollari

Qаtlаm-suv-nеft-gаz tizimining sirt-mоlеkulyar хоssаlаri

Tog` jinslarining xossalari