Фойдали қазилма ҳақидаги умумий тушунчалар - Геология - Рефераты

Фойдали қазилма ҳақидаги умумий тушунчалар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33 KB

Фойдали қазилма ҳақидаги умумий тушунчалар Фойдали қазилма конлари ҳақидаги таълимот, ер бағрида содир бўладиган жараёнларнинг махсули – конларни ўрганади. Бу таълимотнинг асосий вазифаси фойдали қазилма конлари-нинг хосил бўлиши ва ер шарида тарқалиш қонуниятларини ўрганишдир. Фойдали қазилма конларининг пайдо бўлишини тўғри аниқлаш, геологик қидирув ишлари олиб боришдан тортиб, то маъданлардан фойдали минерал ва элементларни ажратиб олишга доир кўп маблағ сарфлаб бажариладиган ишларни унум-дорлигини ва эффективлигини оширишдаги асосий омилдир. Фойдали қазилмалар конлари таълимотининг ривожла-ниши геологик қидирув ва қазиб олиш пайтида, шунингдек, махсус илмий текшириш ишлари оқибатида тўпланган маълу-мотларга боғлиқ. Фойдали қазилма конларини ҳар тарафлама ўрганишда минералогия, геохимия, петрография, стратиграфия, геофизика каби геологик ва кимёвий, физика, математика каби аниқ фанларнинг ютуқларидан фойдаланилади. Фойдали қазилма конлари ҳақидаги фаннинг асосий тушунчалари. Фойдали қазилма деб саноатда ёки халқ хўжалигида қўлланиши мумкин бўлган, ер бағрида жойлашган минерал-ларнинг тўпламига айтилади. Қазиб олинаётган фойдали қазил-малар қаттиқ, суюқ ва газ холида бўлиши мумкин. Руда -халқ хўжалигида ишлатиш мумкин, иқтисодий жиҳатдан фойдали, техника тараққиётига мувофиқ металл, минерал ёки бошқа бирикмалар ажратиб олиш учун қулай минераллар тўплами. Руда гавдаси –турли тоғ жинслари орасидаги фойдали қазилма (руда)ларнинг алоҳида тўпланган жойи. Руда белгиси –етарли ўрганилмаган ёки қазиб олишга яроқсиз фойдали қазилмалар йиғиндиси.

Фойдали қазилма кони –ўзига хос геологик шароитда вужудга келган, сифати саноат талабига жавоб берадиган, миқдори қазиб олишга етарли қазилмаларнинг бир ёки бир нечта руда гавдалари кўринишида тўпланган жойи. Хозирги вақтда фойдали қазилмалар физик-кимёвий хусусиятлари ва халқ ҳўжалигида ишлатилишига қараб 3 гуруҳга бўлинади. 1. Металли фойдали қазилмалар. Бу гурухга темир, марганец, хром, никель, олтин, кумуш каби металлар киради. 2. Металл эмас фойдали қазилмалар. Бу гуруҳга гранит, лабродарит, мармар, қум, шағал каби табиий холда ишлатилувчи ва қайта ишланувчилар, қўллани-ладиган калий, натрий тузлари, фосфатлар киради. 3. Ёнувчи фойдали қазилмалар. Бу гуруҳга кўмир, нефть, табиий газ, ёнувчи сланецлар киради. Фойдали қазилмалар конларидаги маъданларнинг сифати ва миқдори қай тарзда бўлишини билиш катта аҳамиятга эга. Руда сифатли бўлиши учун ундаги фойдали компонентлар кўп бўлиб, қайта ишлаш жараёнини ва ишлатишини қийинлаш-тирувчи зарарли компонентларнинг миқдори оз бўлиши лозим. Масалан, маъдан темир рудаси хисобланиши учун ўз таркибида 30-35% дан ортиқ темир элементи бўлиши лозим. Темир рудаларида учрайдиган олтингугурт, фосфор, маргимуш, рух ва қўрғошин зарарли қўшимчалар бўлиб хисобланади. Бундай рудалардаги олтингугуртнинг миқдори 0,15-0,25 %, фосфор-0,01-1,1 %, маргимуш-0,02- 0,05 %, рух ва қўрғошинларнинг ҳар бири 0,05 % дан ортиқ бўлмаслиги лозим. Темир рудаларида титан, ванадий, кобальт каби қимматли элементлар учраса, бу рудалар сифатли руда ҳисобланади.

АДАБИЁТЛАР 1. Бетехтин А.Г., Голиков А.С. Курс месторождения полезных ископаемых. Издательство «Недра», 1964 г. 2. Дорохин И.В., Богачева Е.Н. и др. Месторождения полезных ископаемых и их разведка. Издательство «Недра», 1969 г. 3. Вахромеев С.А., Антипин В.Н. и др. Краткий курс месторождений полезных ископаемых. Издательство «Высшая школа», 1967 г. 4. Смирнов В.И. Геология полезных ископаемых. Издательство «Недра», 1969 г. 5. Татаринов П.М.,Карякин А.Е., и др. курс месторождений твёрдых полезных ископаемых. Издательство «Недра», 1975 г. 6. Геология полезных ископаемых Узбекистана. Издательство «Фан», 1998 г. Ташкент. Университет. 7. Рудные местораждения Узбекистана. Издательство «Фан», 2002 Ташкент. ИМР

Похожие

Фойдали қазилма конларининг таснифлаш усуллари

Геоморфологиядан умумий тушунчалар

Геология фани ва унинг тармоклари хакида умумий тушунчалар

Хорижий Евросиёнинг фойдали казилмалари

Геология фани ҳақида умумий тушунча