Шимолий Уэльсдаги водий - География - Рефераты

Шимолий Уэльсдаги водий

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67.5 KB

Шимолий Уэльсдаги водий Британия ороллари илгари қимматбаҳо балиқлар, айниқса, лососсимонлар ва форелга (хонбалиққа) жуда бой эди. Кўп дарёлар ифлосланиши натижасида балиқ бойликлари анча қисқа рди. Оролларнинг қирғоқбўйи сувлари балиққа бой. Овланад иган асосий балиқлар-сельд, треска ва камбала (қалқонбал иқ)дир. ЎРТА ЕВРОПА ТЕКИСЛИГИ Рейн дарёсининг қуйи оқимидан то Совет Иттифоқининг че гарасигача географик кенглик йўналишида текисликлар полос аси чўзилиб кетган. Жанубда-Ўрта Европанинг тоғлар област и, шимолда эса-Шимолий денгиз билан Балтика денгизи бу полосанинг табиий чегараси бўлиб хизмат қилади. Нидерланди я (Голландйя)нинг деярли барча қисми, бутун Дания, ГФР ва Польшанинг шимолий текислик қисмлари шу полоса доирасида жойлашган. Қўшни областларга қараганда бу ерда текислик рельефи устун туради ва табиий шароити ҳийла бир хилдир. Ўрта Европа текисликлари- Балтика қалқони билан пале озой бурмалиструктуралари орасидаги жуда катта букилмалардир. Қатламларни букилиб, чўкиши ва денгиз суви билан босиш и пермь

давридабошланган. Кейинчалик денгиз шароити бир неча марта континёнтал шароит билан алмашиниб турган. Тек исликнинг геологик тузилишида пермь ётқизиқларидан ташқар и бўр ва палеоген даврининг денгиз ётқизиқлари ҳам иштирок этади. Текисликда неоген охирида континентал шароит қарор топиб, рельефининг ривожланиш тарихи материк музланишлари билан боғлиқ бўлган. Ҳозирги вақтда рельефда иккита музлик даври излари аниқ билинади. Максимал музланиш вақтида музлар Рейннинг қуйи оқимигача бўлган барча областни эгаллаган ва герцин тоғ массивлари ҳамда Карпат тоғлари этакларига ча етиб борган. Охирги музланишда музлар текисликнинг шимоли-шарқий қисминигина қоплаган, бироқ ҳозирги рельефда бу музланиш излари анча яхши сақланиб қолган. Музликлардан кенинги вақтда ер пўстининг янгидан-янги чўкишлари ва трансгрес сиялар рўй берган; бунинг натижасида Шимолий денгиз билан Балтика денгизи пайдо бўлган. Ҳозирги вақтда қирғок чизиғининг айрим жойлари айниқса ғарбий қисмида қисман чўкмоқ да, айрим районлари эса, аксинча, кўтарилмоқда. Бу ҳарака тлар денгиз қирғоқларининг тузилиши хусусиятларида акс этган. Текисликнинг ғарбий қисми баландлиги 100 м дан ошмайди ган бир хил пасттекисликдан иборат бўлиб, бу пасттекисликнинг қирғоқ бўйидаги катта қиемлари денгиз сатҳидан пастда ётади. Соҳилга саёз Зёйдер-Зе ва Долларт қўлтиқлари ўйиб кирган бўлиб, бу қўлтиқлар соҳилнинг тарихий даврдаги чўкишлари билан боғлиқ ҳолда вужудга келган. Бу чўкиш излар и Рейн дельтасининг тузилиш хусусиятларида ва область бутун ғарбий қисмининг характерида ҳам намоён бўлган. Рейн дарёси ўз дельтасида бир неча кенг ўзакларга бўлиниб кетган; бу ўзаклар дельта текисликларининг чўкиши натижасида сақлан иб қолган кўпдан-кўп оролларни бир-биридан ажратиб туради . Бу ороллар юзасининг катта қисми дуцё океани сатҳидан пастда ётадн. Соҳилдан анча нарида Шимолий денгизда Ғарбий Фриз, Шарқий Фриз ороллари ёйлари,Ютландиянинг ғарбий қирғоқлари яқинида эса-Шимолий

Фриз ороллари ёйи чўзилиб кетг ан. Ороллар билан материк қирғоғи орасида ўзига хос сувлик- қуруқликдан иборат полоса чўзилиб кетган бўлиб, у денгиз суви қалқиб кўтарилганда сув остида қолади. Бу полоса ватт номи билан машҳур; текисликнинг ғарбий қисмидаги соҳилни одатда ватт қирғоғи деб атайдилар. Фриз ороллари дюналар занжиридан иборат бўлиб, улар қуруқликнинг яқин геологик давридаги чўкиши сабабли материкдан ажралиб қолган. Қуруқ лик чўкиб Зёйдер-Зе қўлтиғи ва ваттлар пайдо бўлгач, гўё икки нчи, ички қирғоқ вужудга келган; бу қирғоқ чизиғи қисман денгиз сатҳидан пастда жойлашган ва ГДР билан ГФР да маршлар ёки Голландияда польдерлар деб аталадиган ясси пасттекисликдан иборат полосани чегаралаб туради. Бу полоса да анчагина ҳайдаладиган ерлар бор. Польдерларни денгиз сувининг босишидан ҳимоя қилиш учун дюналар ҳамда сунъий тўсиқлар полосаси қурилган. Бироқ бу ҳимоя ҳамма вақт ҳам ишончли тўсиқ бўла олмайди. Баъзан денгиз бу тўсиқларни ёриб ўтади ва аҳолига катта бахтсизликлар келтирувчи сув тош қинлари бўлиб туради. Денгизнинг охирги фожиали сув тошқини 1953 й. Нидер ландия (Голландия)да рўй берган; унга Шимолий денгиздаги кучли довул ва шамол натижасида кучли тўлқинлар кўтарилиши сабаб бўлган. Бу тошқинда ҳайдаладиган ерларнинг катта қисми сув остида қолган, кўплаб порт шаҳарлари зарар кўрган, Рейн дельтасидаги айрим оролларни эса бутунлай сув ювиб кет ган. Бундан бир неча йил кейин кучли тошқин вақтида Ғарбий Европанинг энг катта порти Гамбург шаҳрининг анча қисми сув юстида қолган ва вайрон бўлган. Нидерландия аҳолиси асрлар оша денгиз билан курашиб, беҳад катта куч ва матонат билан унумдор ерларни денгиз таъсир идай ажратиб олмоқда. Сув тошқинларидан ҳимоя қилиш учун фақат девгиз қирғоқлари бўйлаб эмас, балки одатда атро фдаги жойлардан баландда оқувчи дарёлар қирғоқлари бўйлаб ҳам тўсиқ-иншоотлар бунёд этилмоқда. Польдерларни кўпдан-кўп қуритиш каналлари кесиб. ўтган. Зёйдер-Зени қурит иш

юзасидан асрлар бўйи катта ишлар олиб борилди ва ҳозирг и вақтда қўлтиқнинг бир қисми яхши ишланадиган экин ерларг а айлантирилган. Рейн дельтасида ҳам 25-30 йилга мўлжалланган катта гидротехника ишлари олиб борилмоқда. Бир неча тўғон Рейннинг сув босган ўзакларини тўсади ва денгиз сатҳидан пастда жойлашган ерларни сув тошиш хавфидан халос қилади. Нидерландияда польдерлар полосасидан ташқарида ва Шимол ий Германия пасттекислигининг шимоли-ғарбида зандра қумли ётқизиқларидан таркиб топган бир оз баландроқ жой бор. Бу камҳосил, баъзан ботқоқ жой гестлар деб аталади. Гестлар дан жануброқда тоғларнинг нақ этаги яқинида лёсс ётқизиқлар ндагй ҳосилдор ерлар бор. Эльба дарёсининг қуйи оқимидан шарқда текислик-бирмун ча кенгаяди ва рельеф ўзгаради. Текисликнинг сўнгги музлик билан қопланган шимоли-шарқий қисми ғарбий қисмидан серт епа рельефи ва анча баланд эканлиги билан ажралиб туради. Бу ерда охирги моренанинг тўп-тўп тепаликлари ҳосил бўлган, улар орасидаги ботиқларда кўпдан-кўп тўғон кўллар жойлашган . Текисликнинг бу қисми кўллар жуда кўплигидан кўл бўйи

Похожие

Скандинавия тоғларидаги водий

Жанубий Шотландиядаги водий

Шимолий Мексика

Шимолий Африка

Шимолий Монголия