Shahar va aholi punktlari yer uchastkalarining kadastr s`yomkalarini bajarish haqida - География - Рефераты

Shahar va aholi punktlari yer uchastkalarining kadastr s`yomkalarini bajarish haqida

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

59.4736328125 KB

Shahar va aholi punktlari yer uchastkalarining kadastr s`yomkalarini bajarish haqida

Ma`lumki, hozirgi kunda respublikamizda mustaqil O`zbekistonda yer uchastkalari, bino va inshootlarga bo`lgan huquqni ro`yxatga olish Milliy tizimini shakllantirish va uni rivojlantirish ustida ish olib borilmoqda. Bunda ko`chmas mulk huquqini ro`yxatga olishni hozirgi zamon kompyuterlashtirilgan sistemasini tuzish talab qilinadi. Huquqni ro`yxatga olishni avtomatizatsiyalashda eng asosiy bosqichlardan biri kartografik ma`lumotlar bazasining manbai, mazmuni va texnik talablarni belgilashdir. Kartografik ma`lumotlarni yig`ishda turli manbalardan foydalanish mumkin. Bulardan biri hududlarni mavjud konturli yoki topografik plan va kartalaridan foydalanishdir. Shu maqsadda ular skanerlanib rastrli elektron variantlari tuzilib tezkor holatda mulk huquqini ro`yxatga olishda qo`llanilishi mumkin. Lekin rastrli plan va kartalar kadastr ishlarini avtomatizatsiyalash talabiga to`la javob bera olmaydi. Shu sababli vektorli formatdagi plan va kartalarni tuzishga to`g`ri keladi. Hozirgi kunda “Yergeodezkadastr” davlat qo`mitasi tizimida raqamli plan va kartalarni tuzishda Autocad kompyuter dasturi o`zlashtirilmoqda. Uning asosiy maqsadi yer uchastkalari kadastr s`yomkasi natijalarini ishlab chiqib kadastr raqamli plan va kartalarini tuzish hamda mulkni ro`yxatga olishning avtomatizatsiyalashgan tizimini tashkil qilishdir. Aholi yashash punktlaridagi yer uchastkalarining kadastr s`yomkasini bajarish bo`yicha Qo`llanma [2] da ko`rsatilishicha respublikamiz katta shaharlarining markaziy qismida joylashgan yer uchastkalarining kadastr s`yomkasi 1: 500, shahar atrofi va aholi punktlarida esa 1: 500 – 1: 1000 masshtablarda bajarilishi kerak. Bunda har bir yer uchastkasi chegaralarining burilish nuqtalari joyda belgilar (marzalar) bilan mahkamlanib ularning koordinatalari mahallliy sistemada aniqlanishi kerak. Buning uchun chegara nuqtalari orqali teodolit yo`li o`tkazilib joyda mavjud geodezik asos punktlariga bog`lanadi va koordinatalari hisoblanadi. Chegara nuqtalarining koordinatalari joy sharoitiga qarab qutbiy koordinatalar usulida ham aniqlanishi mumkin. O`zbekiston shahar va qishloqlarining eski qurilgan qismida yer uchastkalarining shakli oddiy geometrik shakl va o`lchamlarga to`g`ri kelmaydi. Ular chegaralari eng uzun tomonini eng kaltasiga nisbati me`yorga to`g`ri kelmaydi; tomonlari egri va siniq chiziqlardan iborat bo`lib, o`zaro o`tmas va o`tkir burchaklar ostida tutashgan; chegara nuqtalarning bir – biridan ko`rinishi to`la mavjud emas. Bularning hammasi s`yomka

ishlarini murakkablashtiradi va aniqligini pasaytiradi. Bu maqsadda GPS priyomniklarini qo`llash qoniqarli natija bermaydi, chunki joydagi daraxt, baland bino va inshootlar yo`ldosh signallariga to`siq bo`lib o`lchash aniqligini pasaytiradi. Elektron taxeometrlarni qo`llash uchun esa chegara nuqtalarining o`zaro ko`rinishi ta`minlangan bo`lishi zarur. Umuman, bu masalalar bo`yicha aniq ma`lumot olish uchun namunaviy hududlarda tajriba – tadqiqot kadastr s`yomkalarini bajarish va ular asosida tegishli tavsiyalar ishlab chiqishni zarur deb hisoblaymiz. Ma`lumki, yer uchastkasining maydoni uni chegara nuqtalarining koordinatalari bo`yicha hisoblanadi. Demak, maydonni hisoblash aniqligi koordinatalar aniqligiga bevosita bog`liqdir. Keyingi vaqtda yer uchastkalarining maydonini hisoblash aniqligiga talab tobora oshib bormoqda. Bu esa geodezik o`lchashlarni takomillashtirish va aniqligini oshirishni taqozo etadi. Shu o`rinda kadastr s`yomkasi bo`yicha amaldagi ayrim me`yoriy hujjatlardagi ba`zi kamchiliklarini ko`rsatib o`tish joizdir. Yer uchastkalarining maydonini koordinatalar bo`yicha aniqlashni o`rta kvadratik xatosi uchun qo`llanma [2] da quyidagi formullar tavsiya etilgan: , (1)

, (2) bu formulalarda – hisoblangan yuza (m2); – koordinatalarni aniqlash o`rta kvadratik xatosi; – yer uchastkasi uzunligini uning eniga bo`lgan nisbati; –poligon perimetri; – chegara nuqtalari soni. Maydoni ga bo`lgan to`rt burchak tomonlarning nisbati , m va m bo`lsa, ushbu maydonni o`rta kvadratik xatosi (1) va (2) formulalardan tegishlicha m2 va m2 ni tashkil qiladi. Ushbu qiymatlar orasidagi katta farq bu formulalardan foydalanish yer uchastkasining shakliga bog`liqligi to`g`risida aytilmagan. Bundan tashqari qo`llanmani 2 – jadvalida berilgan qiymatlar mantiqiy noo`rinligi ko`zga tashlanadi. Masalan, jadvalning birinchi qatorida 0,5 gektargacha maydonni aniqlashni o`rta kvadratik xatosi 0,5 m2 (nisbiy xatosi 1: 10 000 bo`ladi) dan oshmasligi belgilangan. Bu esa geodezik o`lchashlar aniqligidan ham yuqoriroqdir. Ayrim formulalar (29 va 46 betlarda) xato berilgan; 46 betdagi maydonni hisoblash aniqligini baholash bo`yicha misol xato yechilgan. Aslida me`yoriy hujjatlarda bunday kamchiliklarga yo`l qo`yilmasligi zarur. Xulosa qilib aytganda yer uchastkalari kadastr s`yomkalarini bajarish va ular maydonini hisoblash aniqligini ta`minlashda yechimi zarur bo`lgan ba`zi masalalar mavjud.

Adabiyotlar: 1. Dyakov B.N. O tochnosti opredeleniya ploshadi uchastkov mestnosti // Geodeziya i kartografiya – 2000. №2. – S. 43 – 45. 2. Rukovodstvo po kadastrovoy s`yomke zemelnix uchastkov v naselennix punktax. GKKINP – 18 – 034 – 00, -Tashkent, 2000.

Похожие

O`zbekistonda hozirgi zamon toponimika va geografik atamashunoslik

Geografik nomlarning imlosi – yozilishi, nomlar transkriptsiyasi, tarjima qilinadigan va tarjima qilinmaydigan nomlar

Aholi migratsiyasi

Urushlar va aholi o`sishi

Yer sayyorasi. Yer geosferalari