Шаҳар ва аҳоли пунктлари ер участкаларининг кадастр съёмкаларини бажариш ҳақида - География - Рефераты

Шаҳар ва аҳоли пунктлари ер участкаларининг кадастр съёмкаларини бажариш ҳақида

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

219.076171875 KB

Ш аҳар ва аҳоли пунктлари ер участкаларининг кадастр съёмкаларини бажариш ҳақида Маълумки, ҳозирги кунда республикамизда мустақил Ўзбекистонда ер участкалари, бино ва иншоотларга бўлган ҳуқуқни рўйхатга олиш Миллий тизимини шакллантириш ва уни ривожлантириш устида иш олиб борилмоқда. Бунда кўчмас мулк ҳуқуқини рўйхатга олишни ҳозирги замон компьютерлаштирилган системасини тузиш талаб қилинади. Ҳуқуқни рўйхатга олишни автоматизациялашда энг асосий босқичлардан бири картографик маълумотлар базасининг манбаи, мазмуни ва техник талабларни белгилашдир. Картографик маълумотларни йиғишда турли манбалардан фойдаланиш мумкин. Булардан бири ҳудудларни мавжуд контурли ёки топографик план ва карталаридан фойдаланишдир. Шу мақсадда улар сканерланиб растрли электрон вариантлари тузилиб тезкор ҳолатда мулк ҳуқуқини рўйхатга олишда қўлланилиши мумкин. Лекин растрли план ва карталар кадастр ишларини автоматизациялаш талабига тўла жавоб бера олмайди. Шу сабабли векторли форматдаги план ва карталарни тузишга тўғри келади. Ҳозирги кунда “Ергеодезкадастр” давлат қўмитаси тизимида рақамли план ва карталарни тузишда Autocad компьютер дастури ўзлаштирилмоқда. Унинг асосий мақсади ер участкалари кадастр съёмкаси натижаларини ишлаб чиқиб кадастр рақамли план ва карталарини тузиш ҳамда мулкни рўйхатга олишнинг автоматизациялашган тизимини ташкил қилишдир. Аҳоли яшаш пунктларидаги ер участкаларининг кадастр съёмкасини бажариш бўйича Қўлланма [2] да кўрсатилишича республикамиз катта шаҳарларининг марказий қисмида жойлашган ер участкаларининг кадастр съёмкаси 1: 500, шаҳар атрофи ва аҳоли пунктларида эса 1: 500 – 1: 1000 масштабларда бажарилиши керак. Бунда ҳар бир ер участкаси чегараларининг бурилиш нуқталари жойда белгилар (марзалар) билан маҳкамланиб уларнинг координаталари маҳалллий системада аниқланиши керак. Бунинг учун чегара нуқталари орқали теодолит йўли ўтказилиб жойда мавжуд геодезик асос пунктларига боғланади ва координаталари ҳисобланади.

Чегара нуқталарининг координаталари жой шароитига қараб қутбий координаталар усулида ҳам аниқланиши мумкин. Ўзбекистон шаҳар ва қишлоқларининг эски қурилган қисмида ер участкаларининг шакли оддий геометрик шакл ва ўлчамларга тўғри келмайди. Улар чегаралари энг узун томонини энг калтасига нисбати меъёрга тўғри келмайди; томонлари эгри ва синиқ чизиқлардан иборат бўлиб, ўзаро ўтмас ва ўткир бурчаклар остида туташган; чегара нуқталарнинг бир – биридан кўриниши тўла мавжуд эмас. Буларнинг ҳаммаси съёмка ишларини мураккаблаштиради ва аниқлигини пасайтиради. Бу мақсадда GPS приёмникларини қўллаш қониқарли натижа бермайди, чунки жойдаги дарахт, баланд бино ва иншоотлар йўлдош сигналларига тўсиқ бўлиб ўлчаш аниқлигини пасайтиради. Электрон тахеометрларни қўллаш учун эса чегара нуқталарининг ўзаро кўриниши таъминланган бўлиши зарур. Умуман, бу масалалар бўйича аниқ маълумот олиш учун намунавий ҳудудларда тажриба – тадқиқот кадастр съёмкаларини бажариш ва улар асосида тегишли тавсиялар ишлаб чиқишни зарур деб ҳисоблаймиз. Маълумки, ер участкасининг майдони уни чегара нуқталарининг координаталари бўйича ҳисобланади. Демак, майдонни ҳисоблаш аниқлиги координаталар аниқлигига бевосита боғлиқдир. Кейинги вақтда ер участкаларининг майдонини ҳисоблаш аниқлигига талаб тобора ошиб бормоқда. Бу эса геодезик ўлчашларни такомиллаштириш ва аниқлигини оширишни тақозо этади. Шу ўринда кадастр съёмкаси бўйича амалдаги айрим меъёрий ҳужжатлардаги баъзи камчиликларини кўрсатиб ўтиш жоиздир. Ер участкаларининг майдонини координаталар бўйича аниқлашни ўрта квадратик хатоси учун қўлланма [2] да қуйидаги формуллар тавсия этилган:K K P m m t p 2 1 2    , (1 ) L mKP m t p   , (2 ) бу формулаларда P – ҳисобланган юза (м 2 ); mt – координаталарни аниқлаш ўрта квадратик хатоси; K – ер участкаси узунлигини унинг энига бўлган

нисбати; к=2√2n⋅sin ( 180 0 n ); L –полигон периметри; n –чегара нуқталари сони. Майдони P=0,50 га бўлган тўрт бурчак томонларнинг нисбати K=1,25 , L=900 м ва mt=0,08 м бўлса, ушбу майдонни ўрта квадратик хатоси (1) ва (2) формулалардан тегишлича mp=5,8 м 2 ва mp=1,8 м 2 ни ташкил қилади. Ушбу қийматлар орасидаги катта фарқ бу формулалардан фойдаланиш ер участкасининг шаклига боғлиқлиги тўғрисида айтилмаган. Бундан ташқари қўлланмани 2 – жадвалида берилган қийматлар мантиқий ноўринлиги кўзга ташланади. Масалан, жадвалнинг биринчи қаторида 0,5 гектаргача майдонни аниқлашни ўрта квадратик хатоси 0,5 м 2 (нисбий хатоси 1: 10 000 бўлади) дан ошмаслиги белгиланган. Бу эса геодезик ўлчашлар аниқлигидан ҳам юқорироқдир. Айрим формулалар (29 ва 46 бетларда) хато берилган; 46 бетдаги майдонни ҳисоблаш аниқлигини баҳолаш бўйича мисол хато ечилган. Аслида меъёрий ҳужжатларда бундай камчиликларга йўл қўйилмаслиги зарур. Хулоса қилиб айтганда ер участкалари кадастр съёмкаларини бажариш ва улар майдонини ҳисоблаш аниқлигини таъминлашда ечими зарур бўлган баъзи масалалар мавжуд.

Адабиётлар : 1. Дьяков Б.Н. О точности определения площади участков местности // Геодезия и картография – 2000. №2. – С. 43 – 45. 2. Руководство по кадастровой съёмке земельных участков в населенных пунктах. ГККИНП – 18 – 034 – 00, -Ташкент, 2000 .

Похожие

Ер участкаларига бўлган ҳуқуқларни рўйхатга олиш

Коинот ва ер ҳақида замонавий тушунчалар

Давлат кадастрининг ягона тизимида картография-геодезия кадастирини юритиш

Давлат кадастрларининг ягона тизимида ер кадастрининг ўрни, вазифаси ва аҳамияти

Государственный земельный кадастр