Respublika oziq-ovqat sanoati rivojlanishining ayrim jihatlari - География - Рефераты

Respublika oziq-ovqat sanoati rivojlanishining ayrim jihatlari

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

318.0146484375 KB

Respublika oziq-ovqat sanoati rivojlanishining ayrim jihatlari XX asr ikkinchi yarmida fan-texnikaning rivojlanishi inqilobiy o`zgarishlari jahonning yetakchi va iqtisodiy taraqqiyotida orqada qolayotgan mamlakatlari o`rtasida farqni yanada kuchaytirdi. Rivojlangan mamlakatlarda qayta ishlash tarmoqlarining eski tarmoqlari asta-sekinlik bilan turg`unlikka uchrab, fan-texnikaning yutuqlariga asoslangan sanoat sohalari tez sur`atlarda rivojlandi. Sanoat ishlab chiqarishida ilgari mamlakatning kuch-qudrati asosini tashkil etuvchi metallurgiya, mashinasozlikning qator ko`p metall talab etuvchi tarmoqlari faqat eski sanoat rayonlaridagina to`plangan bo`lib, hozirda iqtisodiyotda markaziy o`rinni yo`qotgan. Iqtisodiy infratuzilmaning yildan-yilga ijtimoiylashib borayotganligi tufayli xo`jalikda aholiga xizmat ko`rsatuvchi sohalar, istemol mahsulotlari ishlab chiqarish tarmoqlarining ahamiyati ortib bormoqda. Aholi soni va daromadining ortib borishi (so`ngi 20-25 yil ichida jahon axolisi 25-30%, daromadi esa 12-14% ga o`sdi ) nomoddiy xo`jalik hamda turli oziq nooziq iste`mol maxsulotlari tayyorlovchi sanoat tarmoqlarini serdaromad sohalarga aylantirdi. Shu bois jahonning barcha mamlakatlarida, ayniqsa rivojlanayot-ganlarida ushbu sohalar tez taraqqiy etmoqda. Ular orasida oziq-ovqat sanoati tabiiy ravishda, asosiy o`rin tutadi. Respublika viloyatlarida oziq-ovqat mahulotlari ishlab chiqarish (2005 y., foizda). 1. 2,42. 2,5 3. 4 4. 7 5. 1,3 6. 5,3 7. 16,1 8. 2,8 9. 2,6 10. 14,8 11. 5 12. 2,7 13. 6,714. 25,8

1. Qaroqalpog`iston Resp: Viloyatlar: 2. Andijon; 3. Buxoro; 4. Jizzax; 5. Navoiy; 6. Namangan; 7. Samarqand; 8. Sirdaryo; 9. Surxondaryo; 10.Toshkent; 11. Farg`ona; 12. Xorazm; 13. Qashqadaryo; 14. Toshkent shahri. O`zbekiston oziq-ovqat sanoati xo`jalik sohalari orasida o`ziga xos mavqeni egallaydi. Ushbu sanoat tarmog`i yog`-moy, go`sht va sut mahsulotlari, meva-sabzavot, konserva, sharob, noalkogol ichimliklar, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarish kabi o`nlab xo`jalik sohalarini o`zida mujassam etgan. Sohaning qator tarmoqlari o`z mahsulotlarini yaqin va uzoq xorij mamlakatlariga eksport qiladi. Respublika yalpi sanoat mahsulotining 9,6- 10 foizi oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqariladi. Oziq-ovqat sanoati respublikada ancha notekis joylashgan. Tarmoq mahsulotlarining asosiy qismi Toshkent shahri va viloyatida ishlab chiqariladi. Shuningdek, bu borada Samarqand, Jizzax va Qashkadaryo viloyatlari ham ajralib turadi. Mazkur sanab o`tilgan ma`muriy tizimlar hissasiga respublikada ishlab chiqarilgan soha mahsulotining 70,4 foizi yoki deyarli 2-3 qismi to`g`ri keladi. Ayni vaqtda tarmoqda asosan ichki iste`mol uchun mahsulot ishlab chiqariladi. Respublika oziq-ovqat sanoatini yanada taraqqiy ettirish hamda ishlab chiqarish hududiy tarkibini takomillashtirish uchun imkoniyatlar yetarli. Soha korxonalari ma`lum ma`noda malakaga ega bo`lgan kadrlar va ishchi kuchini talab etsada, texnologik jarayoni ancha sodda, ishlab chiqarish fondlari kam mablag` talabdir. Sanoat tarmog`ida ishlab chiqarishning o`ziga xos jihati shundaki, mahsulot bevosita iste`mol obyekti, ya`ni inson salomatligining manbaidir. Ishlab chiqarish jarayonidagi salgina chetga chiqishlar, ta`minotning uzilishi, foydalilik koefitsiyentining pastligi yoki muddatining o`tib ketishi mahsulot xaridorgirligini yo`qqa chiqaradi yoki aholi salomatligiga jiddiy zarar yetkazadi. Shu sababli sohada ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish va uning taklifi ancha murakkabliklarga ega. O`zbekistonda, joylashgan mintaqa iqlimiy sharoitidan kelib chiqib, turli ozuqa vitaminlarga boy mahsulotlar yetishtiruvchi qishloq xo`jaligi sohalari mavjud. Hozirgi kunda ularning katta qismi yarim mahsulot holida ichki va tashqi bozorga chiqariladi. Oziq-ovqat sanoati xom ashyosi ayrim mintaqalardagina (Toshkent, Zarafshon, Farg`ona) ma`lum darajada yuqori qayta ishlashga tortilgan. Xususan, bozor iqtisodiyoti sharoitida Toshkent shahrida oziq-ovqat sohalari ancha taraqqiy etgan. Shaharda va uning iqtisodiy ta`siridagi iqtisodiy hududda yuzlab o`rta va kichik korxonalar, firmalar

tashkil etildi. Ayni vaqtda chekka iqtisodiy rayonlarda oziq-ovqat sanoati ma`lum darajada rivojlanayotgan (ayniqsa Mirzacho`l, Quyi Amudaryo) bo`lsada, ishga solinmagan imkoniyatlar talaygina. Shu bois respublikada ushbu sohani rivojlantirish, tarmoq hududiy tarkibini joylashtirish dolzarb masalalardan sanaladi. Tarmoqning rivojlantirilishi mamlakatda ichki bozorni oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlash barobarida eksport saloxiyatini oshishiga, ish o`rinlari yaratilishi va aholi moddiy farovonligi yaxshilanishiga yordam beradi. Buning uchun esa yirik oziq-ovqat kombinatlarini qayta texnologik qurollantirish, ularda mahsulot assortimentini ko`paytirish, o`rta va kichik biznesga keng yo`l ochib berish, chekka hududlarda soha rivojlanishi uchun imtiyozlar yaratish kerak.

Похожие

Yengil va Oziq - ovqat sanoati

Oziq-ovqat ekinlari

Surxondaryo viloyatida qayta ishlash sanoati rivojlanishining ustuvor yo`nalishlari

Respublika viloyatlari joylarining toponomikasi

O`rmon sanoati, binokorlik sanoati