O`zbekistonning umumiy tabiiy -geografik tavsifi geografik o`rni, chegaralari, maydoni va umumiy tavsifi - География - Рефераты

O`zbekistonning umumiy tabiiy -geografik tavsifi geografik o`rni, chegaralari, maydoni va umumiy tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48 KB

O`zbekistonning umumiy tabiiy -geografik tavsifi geografik o`rni, chegaralari, maydoni va umumiy tavsifi R e j a : 1 . O ` z b e k i s t o n n i n g g e o g r a f i k o ` r n i . 2 . O ` z b e k i s t o n n i n g m a y d o n i v a u m u m i y t a v s i f i . 3 . O ` z b e k i s t o n n i n g x u d u d i y b o ` l i n i s h i .

O ` z b e k i s t o n T u r k i s t o n n i n g m a r k a z i y q i s m i d a j o y l a s h g a n . U n i n g h u d u d i n i n g a s o s i y q i s m i A m u d a r y o b i l a n S i r d a r y o o r a s i d a b o ` l i b , m o ` t a d i l v a s u b t r o p i k i q l i m m i n t a q a l a r i d a o ` r n a s h g a n . O ` z b e k i s t o n n i n g e n g s h i m o l i y n u q t a s i U s t y u r t p l a t o s i n i n g s h i m o l i - s h a r q i d a , O r o l d e n g i z i q i r g ` o g ` i d a b o ` l i b , 4 5 ° 3 1 s h i m o l i y k e n g l i k d a d i r . E n g j a n u b i y n u q t a s i e s a T e r m i z s h a h r i y o n i d a , A m u d a r y o q i r g ` o g ` i d a b o ` l i b , 3 7 ° 1 1 s h i m o l i y k e n g l i k k a t o ` g ` r i k e l a d i . J u m h u r i y a t i m i z n i n g e n g g ` a r b i y n u q t a s i U s t y u r t p l a t o s i d a 5 6 ° 0 0 s h a r q i y u z o q l i k d a , e n g s h a r q i y n u q t a s i e s a O ` z b e k i s t o n b i l a n Q i r g ` i z i s t o n c h e g a r a s i d a , U z g a n s h a h r i y a q i n i d a b o ` l i b , 7 3 ° 1 0 s h a r q i y u z o q l i k d a d i r . O ` z b e k i s t o n n i n g e n g s h i m o l i y n u q t a s i b i l a n e n g j a n u b i y n u q t a l a r i o r a s i d a g i m a s o f a 9 2 5 k m , e n g g ` a r b i y n u q t a s i b i l a n e n g s h a r q i y n u q t a l a r i o r a s i d a g i m a s o f a e s a 1 4 0 0 k m . O ` z b e k i s t o n j a n u b i - s h a r q d a T o j i k i s t o n b i l a n , s h a r q d a Q i r g ` i z i s t o n b i l a n , s h i m o l v a s h i m o l i - g ` a r b d a Q o z o g ` i s t o n b i l a n , j a n u b i - g ` a r b d a e s a T u r k m a n i s t o n b i l a n c h e g a r a d o s h . J a n u b d a O ` z b e k i s t o n t o r g i n a S u r x o n - S H e r o b o d v o d i y s i d a A f g ` o n i s t o n b i l a n c h e g a r a d o s h d i r . B u y y e r d a A f g ` o n i s t o n b i l a n O ` z b e k i s t o n c h e g a r a s i A m u d a r y o o r q a l i o ` t a d i . O ` z b e k i s t o n m a y d o n i 4 4 7 , 4 m i n g k v . k m b o ` l i b N o r v e g i y a , F i n l y a n d i y a , B u y u k B r i t a n i y a v a I t a l i y a k a b i d a v l a t l a r h u d u d i d a n k a t t a . O ` z b e k i s t o n B e l h g i y a , G o l l a n d i y a v a D a n i y a k a b i d a v l a t l a r - n i n g y y e r m a y d o n l a r i n i q o ` s h i b h i s o b l a s a k h a m u l a r d a n 4 m a r t a k a t t a d i r . J u m h u r i y a t i m i z h u d u d i S h v e y t s a r i y a d a v l a t i h u d u d i d a n M O m a r t a z i y o d d i r . O ` z b e k i s t o n g e o g r a f i k o ` r n i g a k o ` r a j u d a q u l a y . C h u n k i u n i n g h u d u d i T u r k i s t o n n i n g m a r k a z i d a g i t a b i i y s h a r o i t i q u l a y v a t a b i i y b o y l i k l a r g a s e r o b b o ` l g a n y y e r l a r n i o ` z i c h i g a o l a d i . O ` z b e k i s t o n n i n g k o ` p q i s m i n i n g t e k i s l i k d a n i b o r a t b o ` l i s h i h a m d a s e r u n u m v o h a l a r n i n g

— C h i r c h i q - O h a n g a r o n , F a r g ` o n a , Z a r a f s h o n , Q a s h q a d a r y o , S u x o n d a r y o , Q u y i A m u d a r y o n i n g m a v j u d l i g i j u m x u r i y a t i q t i s o d i y o t i n i n g r i v o j l a n i s h i g a q u l a y s h a r o i t y a r a t i b b e r g a n . O ` z b e k i s t o n O ` r t a d e n g i z a t r o f i d a g i m a m l a k a t l a r b i l a n d e y a r l i b i r g e o g r a f i k k e n g l i k d a j o y l a s h g a n . O ` r t a d e n g i z a t r o f i d a g i m a m l a k a t l a r s u b t r o p i k k a x o s l a n d s h a f t b i l a n t a v s i f l a n a d i . L e k i n O ` z b e k i s t o n i l i q o k e a n v a d e n g i z l a r d a n u z o k d a , m a t e r i k i c h k a r i s i d a j o y l a s h g a n l i g i t u f a y l i t a b i i y s h a r o i t i j i h a t i d a n U r t a d e n g i z a t r o f i d a g i d a v l a t l a r d a n b u t u n l a y f a r q q i l a d i . C h u n k i O ` z b e k i s t o n h u d u d i n i n g s h i m o l i y q i s m i o c h i q b o ` l i b , q i s h d a s h i m o l d a n v a s h i m o l i - s h a r q d a n e s u v c h i s o v u q , q u r u q h a v o o q i m i b e m a l o l i c h k i q i s m l a r i g a c h a y y e t i b q e l a d i . A k s i n c h a , j a n u b i d a b a l a n d t o g ` l a r n i n g m a v j u d l i g i e s a H i n d o k e a n i d a n e s a d i g a n n a m v a i l i q x a v o m a s s a l a r i n i O ` z b e k i s t o n h u d u d i g a o ` t i s h i g a t o ` s i q l i k q i l a d i . O q i b a t n a t i j a d a O ` z b e k i s t o n d a s u b t r o p i k k a x o s b o ` l m a g a n l a n d s h a f t v u j u d g a k e l i b , y o z b u l u t s i z , s e r o f t o b b o ` l i b , j a z i r a m a i s s i q , q u r u q , q i s h e s a s h u g e o g r a f i k k e n g l i k u c h u n a n c h a s o v u q b o ` l a d i . B i n o b a r i n , O ` z b e k i s t o n s u b t r o p i k i q l i m m i n t a q a s i d a j o y l a s h s a d a , a s o s a n c h o ` l g a x o s b o ` l g a n l a n d s h a f t b i l a n t a v s i f l a n a - d i . F a q a t a t r o f i t o g ` l a r b i l a n o ` r a l g a n S u r x o n - S H e r o b o d v o d i y s i d a g i n a q u r u q s u b t r o p i k l a n d s h a f t m a v j u d , x o l o s . O ` z b e k i s t o n h u d u d i j a n u b i - s h a r q d a n s h i m o l i - g ` a r b g a q a r a b c h o ` z i l i b o ` s h a t o m o n g a q a r a b p a s a y i b b o r a d i . J u m h u r i y a t i m i z y y e r u s t i t u z i l i s h i j i h a t i d a n T o j i k i s t o n v a Q i r g ` i z i s t o n d a n k e s k i n f a r q q i l a d i . O ` z b e k i s t o n h u d u d i n i n g k o ` p k i s m i ( 7 1 % ) d e h q o n c h i l i k u c h u n q u l a y v o d i y l a r , t e k i s l i k l a r v a t o r o l d i t e k i s l i k l a r i d a n i b o r a t . T e k i s l i k y y e r l a r n i n g k o ` p b o ` l i s h i v a b u j o y l a r d a n A m u d a r y o , S i r d a r y o , Z a r a f s h o n , C h i r c h i q , Q a s h q a d a r y o v a b o s h q a d a r y o l a r n i n g o q i b o ` t i s h i , i q l i m i y i n g q u l a y l i g i , s u g ` o r m a d e h q o n c h i l i k n i n g v a a y n i q s a , p a x t a c h i l i k n i n g j u d a q a d i m d a n r i v o j l a n i s h i g a i m k o n b e r g a n . A r x e o l o g l a r n i n g m a ` l u m o t i g a k o ` r a O ` z b e k i s t o n h u d u d i d a ,

x u s u s a n S u r x o n d a r y o , Q u y i A m u d a r y o , Z a r a f s h o n , F a r r o n a v a T o s h k e n t v o h a l a r i d a m i l o d d a n o l d i n g i 3 — 2 m i n g y i l l i k l a r d a a h o l i s u g ` o r m a d e h q o n c h i l i k , h u n a r m a n d c h i l i k b i l a n s h u g ` u l l a n g a n . M e t a l l e r i t i b h a r x i l m e h n a t v a o v q u r o l l a r i , h a r x i l b u y u m l a r , x u s u s a n z i y n a t b u y u m l a r i , o y n a t a y y o r l a g a n l a r , k u l o l c h i l i k b i l a n s h u - r u l l a n g a n l a r . S h u n i n g d e k , s h o y i d a n m a t o t o ` q i b h a r x i l k i y i m l a r t i k k a n l a r . B u l a r n i n g h a m m a s i o ` z n a v b a t i d a o ` z b e k x a l q i n i n g m a d a n i y a t i j u d a q a d i m d a n t a r a q q i y e t g a n l i g i d a n d a l o l a t b e r a d i . J u m h u r i y a t i m i z d a y o z d a h a r o r a t o f t o b d a 7 0 — 8 0 ° g a y y e t u v c h i , e n g k a m y o g ` i n t u s h u v c h i ( O r o l b o ` y i d a y i l i g a 7 0 — 8 0 m m ) c h o ` l l a r b i l a n b i r q a t o r d a , s e r n a m v a s a l q i n ( y i l i g a 7 0 0 — 1 0 0 0 m m ) t o g ` l a r i , q i s h d a h a m y a n v a r n i n g o ` r t a c h a h a r o r a t i 0 ° d a n p a s t g a t u s h m a y d i g a n S u r x o n - S H e r o b o d k a b i q u r u q s u b t r o p i k l i v o d i y l a r m a v j u d . J u m h u r i y a t i m i z t a b i a t i s h u n c h a l i k t u r l i - t u m a n k i , u n i n g t e k i s l i k q i s m i d a b i r n e c h a y u z l a b c h a q i r i m y u r s a n g i z x a m b i r o n t a d a r y o n i u c h r a t m a y s i z . A k s i n c h a , t o g ` l i q i s m i d a e s a h a r q a d a m d a a j o y i b j i l g ` a v a s o y l a r n i , s h a r s h a r a l a r h o s i l q i l i b o q u v c h i s h o ` x d a r y o l a r n i k o ` r a s i z . O ` z b e k i s t o n a y n i q s a y e r o s t i s u v l a r i g a b o y o ` l k a h i s o b l a n i b , f o y d a l a n i s h i m u m k i n b o ` l g a n m i q d o r i s e k u n d i g a 9 0 6 , 9 m 3 n i t a s h k i l e t a d i . B u y y e r o s t i s u v i n i n g k o ` p q i s m i O ` z b e k i s t o n n i n g t e k i s l i k v a t o g ` o l d i q i s m i d a j o y l a s h g a n . O ` z b e k i s t o n h u d u d i n i n g 7 1 % n i i s h g ` o l q i l g a n t e k i s l i k q i s m i d a c h o ` l g a x o s l a n d s h a f t s h a k l l a n g a n b o ` l i b , o ` s i m l i k v a h a y v o n o t d u n y o s i s h u s h a r o i t g a m o s l a s h g a n b o ` l s a , a k s i n c h a , t o g ` l i q i s m i d a l a n d s h a f t l a r n i n g b a l a n d l i k m i n t a q a l a n i s h i m a v j u d . B u l a r o ` z n a v b a t i d a O ` z b e k i s t o n t a b i a t i n i n g n a q a d a r x i l m a - x i l , o ` t a g o ` z a l v a b e t a k r o r m a n z a r a g a e g a e k a n l i g i d a n d a l o l a t b e r a d i . O ` z b e k i s t o n y e r u s t i b o y l i k l a r i d a n t a s h q a r i y y e r o s t i b o y l i k l a r i b i l a n h a m m a s h h u r . U n i n g h u d u d i d a o l t i n , m i s , v o l f r a m , q o ` r g ` o s h i n , n e f t , g a z , k o ` m i r , d a l a s h p a t i , a l y u m i n i y x o m a s h y o s i , m a r m a r , g r a n i t ,

g r a f i t , h a r x i l t u z l a r v a b o s h q a j u d a m u h i m m i n e r a l - x o m a s h y o b o y l i k l a r i m a v j u d . O ` z b e k i s t o n h u d u d i d a 1 2 v i l o y a t v a Q o r a q a l p o g ` i s t r n j u m h u r i y a t i j o y l a s h g a n . B u l a r T o s h k e n t v i l o y a t i ( m a r k a z i T o s h k e n t s h a h r i ) , S a m a r q a n d v i l o y a t i ( m a r k a z i S a m a r q a n d s h a h r i ) , N a v o i y v i l o y a t i ( m a r k a z i N a v o i y s h a h r i ) , A n d i j o n v i l o y a t i ( m a r k a z i A n d i j o n ) , F a r g ` o n a v i l o y a t i ( m a r k a z i F a r g ` o n a ) , N a m a n g a n v i l o y a - t i ( m a r k a z i N a m a n g a n ) , S i r d a r y o v i l o y a t i ( m a r k a z i G u l i s t o n ) , J i z z a x v i l o y a t i ( m a r k a z i J i z z a x ) , B u x o r o v i l o y a t i ( m a r k a z i B u - x o r o ) , Q a s h q a d a r y o v i l o y a t i ( m a r k a z i Q a r s h i ) , S u r x o n d a r y o v i l o y a t i ( m a r k a z i T e r m i z ) , X o r a z m v i l o y a t i ( m a r k a z i U r g a n c h ) , Q o r a q a l p o g ` i s t o n j u m h u r i y a t i ( m a y d o n i 1 6 5 , 6 m i n g k m 2 , m a r k a z i N u k u s ) .

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Yermakov Y.G. i dr. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 2. Ryabchikov A.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 3. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: Izdatelpstvo Moskovskogo Universiteta, 1988. 4. Ryabchikov A.M. Dunyo qitoalari tabiiy geografiyasi, Toshkent, 1968. 5. Vlasova T.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. Tom I-II, M: Prosveo‘yeniye, 1976. 6. Vlasova T.M. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi. I-II tom.Toshkent, 1985. 7. Leontpev O.K. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: 1982. Ensiklopeditseskiy slovarp geograficheskix terminov. M.1968. 8. http://ziyonet.uz

Похожие

O`zbekistonning geografik o`rni va chegaralari. ma`muriy-hududiy bo`linishi

O’zbekiston respublikasining maydoni, chegaralari va geografik o’rniga umumiy ta'rif

O`zbekistonning tabiiy geografik rayonlashtirilishi. Tabiiy geografik rayonlashtirishning ba`zi bir uslubiy masalalari

Qozog’iston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari

Turkmaniston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari