Mustaqillik yillarida Farg'ona viloyatining demografik jarayonlari - География - Рефераты

Mustaqillik yillarida Farg'ona viloyatining demografik jarayonlari

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

40.42578125 KB

Mustaqillik yillarida F a r g`ona viloyatining demografik jarayonlari Aholi o`ta murakkab va ko`pqirrali tushuncha bo`lib, uni mamlakatning asosi deyish mumkin. U bilan ishlab chiqarish jarayoni chambarchas bog`langan. Chunki mehnat resurslarisiz ishlab chiqarish bo`lmaydi, ishlab chiqarish esa aholi uchun zarur. Bir vaqtning o`zida aholi moddiy va ma`naviy boyliklar yaratuvchisi ham ularni iste`molchisidir. Aholining xududiy tarqalishiga demografik jarayonlar o`z ta`sirini ko`rsatadi. Shu sababdan xududlarning (shahar va qishloq) aholisi o`sishi yoki kamayishiga doimo demografik jarayon sifatida qarab kelingan. Shu jixatdan olib qaralganda, mamlakatimizda o`ziga xos demografik salohiyatga ega Farg`ona viloyati aholisini o`rganish va tadqiq etish muhim masalalardan biri sanaladi. Farg`ona viloyati maydoni 6,8 ming km.kv bo`lib, bu yerda 2007 yil 1 yanvar holatiga ko`ra, 2917,5 ming kishi istiqomat qilmoqda, ya`ni respublika xududining 1,5 foizini egallagan viloyatda mamlakat jami aholisining 10,9 foizi yashaydi. Bundan ko`rinib turibdiki, viloyat aholi zichligi ancha yuqori hamda demografik yuki og`ir bo`lgan mintaqalarimiz tarkibiga kiradi. Farg`ona viloyati aholisi 1989 yilda 2141,7 ming kishi ro`yxatga olingan, ko`rilayotgan davr mobaynida aholi soni 775,8 ming kishiga yoki 136,2 foizga ortgan. Shu yillar davomida mamlakatimiz aholisi 19810 ming kishidan 26663 ming kishiga (134,5 %) o`sgan. Tabiiyki, aholi soni oshib borgani sari, uning zichligi ortib boradi. Viloyatda 1989 yil 1 km.kv maydonga 301,7 kishiga to`g`ri kelgan bo`lsa, bu ko`rsatkich, 2007 yilda 411 kishini tashkil etmoqda. Aholi sonining ortib borishi, o`z navbatida, yer-joy muammolarining keskinlashishiga ham sabab bo`lmoqda. 1989-1994 yillarda shahsiy xo`jaliklarga 14-12 sotih miqdorida yer ajratilgan bo`lsa, hozirgi kunda bu miqdor 8-6 sotih tushib ketganligi fikrimizning isbotidir. Hozirda mintaqada 4ta viloyatga bo`ysinuvchi (Farg`ona, Qo`qon, Marg`ilon, Quvasoy) va 4 ta tumanga bo`ysinuvchi shahar hamda 10 ta shaharcha mavjud. Musta- qillik yillarida butun respublikada bo`lgani kabi viloyatda ham urbanizatsiya darajasi pasayib bormoqda. (32,4 foizdan 27,9 foizga tushib qoldi)

Bunga shaharlarda qishloq joylarga nisbatan tabiiy ko`payishning pastligi va manfiy ko`rsatkichga ega migratsiya saldosi (shaharlarda yashagan aksariyat rusiyzabon aholining ona yurtlariga ko`chib ketishi) o`z ta`sirini o`tkazmoqda. Shuningdek, bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida oilalarning rejali asosda farzand ko`rishi, ikkinchi tomondan shaharlarda ayollarning doimiy mehnatda band bo`lishi ham aynan shaharlarda tug`ilishning kamayishiga olib keldi. Masalan, 1989 yilda 198,3 ming kishilik aholiga ega bo`lgan Farg`ona shahri viloyatda aholi soni bo`yicha eng yirik shahar edi. Yuqoridagi sabablar tufayli bugungi kunda uning aholisi 187,1 ming kishiga tushib ketdi. Ammo viloyatning qadimiy Qo`qon (179,5 mingdan 206,5 mingga) va Marg`ilon (124,1mingdan 169,4 ming kishiga) singari shaharlarining aholisi muttasil ravishda oshib bormoqda. Bunga ushbu tarixiy shaharlarda tub joy aholisining ko`p to`planganligi, ularda tabiiy ko`payish nisbatan yuqoriligi, boshqa millat vakillarining esa kamligi hamda shahar atrofi xududlarining shaharga qo`shib berilishi o`z ta`sirini ko`rsatdi. Bugungi kunda Qo`qon aholisi 200 mingdan oshgan viloyatdagi yagona shahar bo`lib, bu borada viloyatning ma`muriy markazi Farg`ona shahridan ham oldinda. Respublikamiz viloyatlari orasida ushbu holat faqatgina Farg`ona viloyatiga xos. Hozirgi paytda viloyatda 15 ta qishloq tumani mavjud bo`lib, ular tarkibiga 164 ta qishloq fuqorolar yig`ini va 1189 ta qishloq aholi manzilgohlari kiradi. Mavjud tumanlarning 12 tasida aholi soni 100 ming kishidan oshadi. Faqatgina Yozyovon, So`h, Furqat tumanlarida bu ko`rsatkich 100 ming kishidan kam. Ko`rilayotgan davr mobaynida Bog`dod, Buvayda, Toshloq va Uchko`prik tumanlarining aholisi 1,5 barobarga ortgan bo`lsa, So`h, Furqat, Yozyovon tumanlarida aholi soni deyarli ko`paymagan. Shuningdek, mavjud qishloq tumanlarida ortiqcha ishchi kuchining ko`pligi, ish o`rinlarining tanqisligi qishloq xo`jaligiga salbiy ta`sir ko`rsatmoqda. Shu boisdan viloyatda ishchi kuchini ish o`rinlari bilan ta`minlash nihoyatda dolzarb muammo bo`lib turibdi. Xususan Buvayda, Oltiariq, Ohunboboyev, Furqat tumanlarida yuqoridagi muammo tufayli ishchi kuchining migratsiyasi ortib bormoqda. Aholining ortib borishi uy-joy, ekologiya, aholi salomatligi va uning bandligi kabi iqtisodiy-ijtimoiy muammolari keskinlashishiga olib keladi. Shunday ekan aholi ko`payishini atroflicha o`rganish, uning istiqboldagi holatiga to`g`ri baho berish yuqoridagi muammolarni hal etishda muhim omil bo`lib hizmat qiladi.

1. Sviridov A. A. Koordinatsiya i funksionirovaniye struktur sistemi obespecheniya natsionalnoy bezopasnosti i geopolitiki Rossii. Ponyatiye o strukturnix i bezstrukturnix sposobax upravleniya. Natsionalnaya bezopasnost i geopolitika Rossii, 2002, 1-2 (30-31)-son, 2002 g.

Похожие

Mustaqillik yillarida geografiya ta’limi

Qoraqalpog'iston Respublikasi aholisining demografik rivojlanish jarayonlari

Qashqadaryo viloyati aholisining mustaqillik yillarida o'sishi va joylanishi

Demografik siyosat demografik bashorat

Fotix Karimning geografiya kitobi. Mustaqillik yillarida geografiya o’qitish metodikasi