Mustaqillik yillarida geografiya ta’limi - География - Рефераты

Mustaqillik yillarida geografiya ta’limi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Mustaqillik yillarida geografiya ta’limi Reja : 1. Maktab geografiya ta’limini ilmiy – uslubiy jihatdan qayta qurish konsepsiyasi. 2. Akademik litsey va kasb- hunar kollejlarda geografiya ta’limi. 3. Mustaqillik yillarida geografiya fanidan yaratilgan o’quv dasturlar va davlat ta’lim standartlari. 4. “Ta’lim to`g`risidagi’’ qonun va uning ahamiyati. 5. Hozirgi davrda geografiya fanining o’qitilishi.

Mamlakatimiz o’z mustaqilligiga erishgach respublika xo’jaligining barcha sohalarida bo’lganidek ta’limda ham tub islohotlar davri boshlandi. 1992-yilda ilk bor O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi yangi qonuni qabul qilindi.Uning 3-moddasida “Ta’lim dasturlari”ni tanlashda yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv zarurligi ta’kidlangan.Bu qonunga asosan mamlakatimizda geografiya ta’limida ham tub o’zgarishlar sodir bo’ldi. Yangi mazmundagi o’quv dasturlari va rejalari ishlab chiqildi.Dasturlar asosida darsliklar, o’quv qo’llanmalari, metodik adabiyotlari yaratishga kiritildi .SSSR tabiiy va iqtisodiy geografiyani mukammal o’rganish o’rniga o’z respublikalarini, shu sohadagi geografiyalarini atroflicha o’rganishga e’tibor qaratildi. Ta’lim muassasalarini ilmiy maktab uchun zarur bo’lgan didaktik vositalar bilan ta’minlashga, o’quv muassasalarini attestatsiya va akreditatsiya o’tkazish tizimi kiritildi va amalgam oshirldi. Asta-sekin milliy ta’lim tizimi shakllana boshladi. Metodik olim P.Musayev rahbarligida geografiya o’qitishga oid milliy ta’lim konsepsiyasi ishlab chiqildi.Milliy maktablarda geografiya o’qitish mazmunan va deyarli o’zgardi.Xorijiy mamlakatlar bilan ta’lim sohasi bo’yicha hamkorlik yo’lga qo’yildi. Ulardan ilg’or pedagogik texnologiya tanqidiy nuqtai nazarda ko’rib chiqildi. Mamlakatimizda tashkil qilingan “Ustoz” jamg’armasi orqali ko’pgina geograflar xorijiy mamlakatlarda bo’lib ularning tajribalarini o’rganib qaytdilar va hokazo. Amalga oshirilgan tadbirlar tufayli mamlakatimizning o’ziga xos milliy ta’lim tizimi shakllanib, uning moddiy bazasi mustahkamlanib bordi. Mamlakatimizda yangi turdagi o’quv muassasalari, litseylar, gimnaziyalar, kollejlar tashkil qilindi. Ularda ta’lim tizimi deyarli yangidan uyushtirildi. O’quvchilarni tabaqalab o’qitish joriy etildi. Ammo bu tadbirlarning barchasi mafkuraga sodiq hodimlarini tayyorlashga da’vat etilgan sobiq ta’lim tizimining yangilash borasidagi dastlabki qadamlar edi. Endilikda mamlakatimizda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ga muvofiq maqsad, mazmun, vazifalar, boshqarish, tashkil etish va xalqimizning milliy- madaniy an’analariga xos keladigan tamoman yangicha “Ta’limiy xizmat”ni

shakllantirishga kirishildi.Bunday ta’limiy xizmatning metodologik negizini prezident I.A.Karimov tomonidan ilgari surilgan “Jamiyat mafkurasi xalqni xalq,millatni millat qilishga xizmat qilsin” degan g’oya yotadi. Uning pedagogik asosini esa har bir shaxsning qobiliyati va iste’dodini rivojlantirish, takomillashtirishi orqali jamiyatning quyidagi ta’limiga bo’lgan ehtiyojini qondirish tashkil qilindi. Ana shunday konsepsual g’oyalar asosida faoliyat ko’rsatuvchi maktabni,shaxs va jamiyatni rivojlantirishga, ta’limning milliy va mintaqaviy xususiyatlarini e’tiborga olib demokratiya hamda insonparvarlik tamoyillari asosida boshqarishga undaydigan mexonizm sifatida boshqa fanlar qatori geografiya ta’limida ham tayanch o’quv tizimi vujudga keldi. Bu mexanizm jamiyatning geografiya ta’limiga bo’lgan ijtimoiy buyurtmasi, davlat talabi bilan bolaning shaxsiy imkoniyati mayli o’rtasidagi tafovutni muvozanatlovchi vositadir. Yuqoridagi g’oya va fikrlar hamda konsepsiyalar asosida mamlakatimizda geografiya ta’limining mazmuni va tuzilishi quyidagi tizimda barpo etildi Umumta’lim maktablarida: 5-sinf “Tabiiyot” (1999-2000yil o’quv yilidan boshlab boshlang’ich tabiiy geografiyasi); 6- sinf “Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi”; 7-sinf “Turkiston tabiiy geografiyasi ” (I yarmida); “O’zbekiston tabiiy geografiyasi” (II yarmida) 8-sinf “O’zbekiston iqtisodiy geografiyasi” 9- sinf “Jahonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi” Akademik litseylar va kasb - hunar kollejlarda; I kurs. Amaliy geografiya. Kollejlarda iqtisodiy geografiya o`qitish tarzida belgilanadi. Mustaqillik yillarida geografiya ta’limi mazmuni va maqsadi o’zgarish munosabati bilan dastlabki yillarda geografiya o’qituvchilari talaygina qiyinchiliklarga uchrashdi. Bular avvalo o’quv qo’llanmalari va vositalarining yetishmasligi bilim berishda faqat o’qituvchilarning yetakchilik qilishi, o’quvchilarning faqat ishtiroki bo’lishi hukm surdi. Aksariyat o’quvchilrning egallagan bilimlarini amalda qo’llay olmasliklari

ma’lum bo’ldi. O’qituvchilar o’z ish faoliyatlarida muammoli metodlardan, kompyuter texnikasidan foydalanishga qiynalar edilar. Mirzo Ulug’bek nomidagi ToshDU Geografiya fakulteti olimlari tomonidan oliy o’quv yurtlari uchun ishlab chiqilgan dasturlari hozirgi davr talablariga birmuncha javob berishi bilan ajralib turadi. Ammo o’rta maktablar uchun ishlab chiqilgan o’quv dasturlari oliy ta’limda aks etgan bilimlar tizimidan birmuncha ajralib qolgan.Ayniqsa, “Boshlang’ich tabiiy geografiya”, “materiklar va okeanlar geografiyasi”, “Turkiston tabiiy geografiyasi” kurslari talablar darajasida emasligi tajribalarda ayon bo’ldi. Bu muammolarni hal etish uchun respublikamizdagi butun geografiya olimlari, metodistlari faollik etishlari zarur bo’ladi. Shu tufayli ularni zamon talablari darajasida yozish uchun tajribali olimlar taklif etildi. Mustaqillik yillarida o’nlab ilmiy-ommabop , o’quv-metodik adabiyotlar yaratildi. 5- sinfda “Tabiiyot ” kursi A.G’ulomov, P.Musayev, A.Bahromov muallifligida chop etildi. 6-sinf uchun “Boshlang’ich tabiiy geografiya”, “Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi” P.Musayev, A.Bahromov, P.Qurbonniyozov, Mahammadiyeva muallifligida chop etildi. 7- sinf uchun “Turkiston tabiiy geografiyasi” P.G’ulomov, X.Vaxobov, A.Hasanov, “O’zbekiston tabiiy geografiyasi”, O.Mo’minov, A.Barotov, M.Mamatqulov, R.Rahimbekovlar muallifliklarida o’quvchilar diqqatiga xavola etildi. 8-sinf uchun “O’zbekiston iqtisodiy geografiyasi” (Z.M.Akramov, P.Musayev darsligi qayta ishlandi). 9-sinflarda o’qitiladigan “Jahonning iqtisodiy geografiyasi” dasturi bilan darsligi o’rtasida nomuvofiqliklar mavjud. Chunki bu darslik Rossiya uchun yozilgan darsliklarning aynan tarjimasi edi. Dasturda mavjud bo’lgan ko’pgina bilim va mavzular darslikda yo’q. Xolbuki, o’quvchilar dunyoning turli regionlarida joylashgan mamlakatlarni, ularning aholisi, xo’jaligi va boshqa

xususiyatlarini O’zbekiston bilan taqqoslash imkoniyatlariga ega bo’lishlari maqsadga muvofiq. Shu tufayli bu darslikni jahon standartlari darajasida yaratish olimlarimiz oldida turgan eng muhim muammolardan biridir. Geografiya darsliklaridan tashqari o’quvchi va o’qituvchilar uchun o’nlab metodik adabiyotlar tashkil etildi. Bular: R.Qurbonniyozov, Xoliqovlarning oliy o’quv yurtlariga kiruvchilar uchun “Geografiya ma’lumotnomasi” (1993), R.Qurbonniyozov “O’zbekiston geografiyasi” (Qiziqarli savol va topshiriqlar). R.Qurbonniyozov “Umumiy tabiiy geografiyasi” (1999), A.Barotov “O’zbekiston tabiiy geografiyasi” (1996), T.Asomov, M.Nabixonov, Safarov “O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi”, P.G’ulomov “Inson va tabiat” (1992) va boshqalar tomonidan ko’plab adabiyotlar o’qituvchilarga xavola etildi. Yuqoridan tashqari geografiyadan testlar bo’yicha o’nlab mualliflar tominidan metodik qo’llanmalar yaratildi. Aksariyat viloyatlarning tabiiy va iqtisodiy geografiyalari yaratildi.Ilmiy va metodik adabiyotlarning chop etilishi geografiya ta’limi metodikasi bo’yicha chuqur tadqiqotlaarning amalga oshirilishi hamda ta’limning birmuncha takomillashuvi tufayli geografiyani o’qitishni tashkil qilish borasida talaygina yangilik vujudga kelishiga sabab bo’ldi. O’qitish jarayonida baholash tartiblarining o’ziga xos shakllari , uslublari yaratildi. Geografiya ta’limida o’quvchilar bilimini tekshirishning reyting tizimi jadallik bilan joriy etildi. Bu orqali o’quvchilarning nazariy –amaliy bilimlarini tekshirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratildi. Maktab ta’limi jarayonida test metodi o’qituvchining vaqtini tejash, o’quvchilar bilimini serqirra baholash imkonini yaratdi. 1992 yildan Respublikamizning barcha o’quv yurtlarida kirish imtihonlarining test metodida amalga oshira boshlanishi ham katta samarali natijalarga olib keldi. Geografiyani kartasiz tasavvur qilib bo’lamaydi. O’tish davrining qiyinchiliklariga qaramasdan, O’rta Osiyo va Qozog’iston tabiiy, O’zbekiston Respublikasining tabiiy, iqtisodiy, iqlim, ekologik aholi zichligi, dunyoning siyosiy, ma’muriy va boshqa kartalarini nashr etish bo’yicha ko’pgina ishlar amalga oshirildi.

1999 yilda Prezident farmoyishi bilan O’zbekiston geografiya atlasi chop etildi. 7 , 8 , 9-sinflar uchun atlas va yozuvsizl kartalar nashr qilindi. Xorijiy ilg’or mamlakatlarda kartalar va boshqa didaktik materiallarni disketaga kiritib, o’quv disketlarini yaratish yo’lga qo’yilgan. Buni bizning respublkamizda amalga oshirish uchun qulayliklar mavjud. Metodik jihatdan puxta ishlangan kinofilmlarni o’quvchilarning tarbiyasi va ma’naviy qiyofasi mos bo’lishiga e’tibor berish zarur. Yuqori saviyadagi geografiya darsliklari o’quv –metodik adabiyotlarni, atlas- kartalar , ta’lim vositalarini yaratish uchun muntazam ravishda tanlovlar e’lon qilib turish maqsadga muvofiq.

Adabiyotlar: 1. Каримов. И.А. Юксак маънавия енгилмас куч. Тошкент, Маънавият, 2008. 173 б. 2. Каримов. И.А. Биздан озод ва обод ватан қолсин. 2 – жилд. Тошкент, Ўзбекистон, 1996. 380 б. 3. Каримов. И.А. Асосий вазифаларимиз - ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаравонлигини янада юксалтиришдир. Тошкент, Ўзбекистон, 2010. 77 б. 4. Баркамол авлод орзуси (тўлдирилган нашр). Тошкент, Ўзбекистон Миллий энциклопедияси давлат илмий нашриёти, 2002. 248 б. 5. Баҳромов Қ.Ҳ, Сафаров А. Ноанъанавий дарслар ва таьлимнинг интерфаол усуллари. Бухоро, 2004. 80 б. 6.Беспалько В.П. Сладоелевие педагогический технология. Москва. Педагогика, 1989. 7.Фарбенмаи В.С, Муҳсинов Р, Жумабоев Л.М. Олий ўқув юртларида ўқитишни замонавий педагогик усуллари. Тошкент, Фан, 2002. 8.Фарбенман В.С. Илғор педагогик технологиялар. Тошкент, Фан, 2000. 9.Жўраев А.С., Баҳромов Қ.Ҳ. Таьлимнинг интерфаол усуллари. 1 – китоб. Бухоро, 2009, 80 б.

Похожие

Fotix Karimning geografiya kitobi. Mustaqillik yillarida geografiya o’qitish metodikasi

Xorijda geografiya ta’limi

Uzbekistonda geografiya ta’limi

Xorijda geografiya ta’limi

Geografiya ta’limi usullari tasnifi