Хоразм вилояти саноат корхоналарининг экологик вазиятга ва ахоли саломатлигига таъсирини бахолаш - География - Рефераты

Хоразм вилояти саноат корхоналарининг экологик вазиятга ва ахоли саломатлигига таъсирини бахолаш

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

573.5673828125 KB

X оразм вилоят саноат корхоналарининг экологик вазиятга ва аҳоли саломатлигига таъсирини баҳолаш Хозирги кунда саноат тараққиёти юксак даражада ривожланган шароитда биосфера борган сари кучлироқ ифлосланиб бормоқда. Ушбу мақолада Хоразм вилоятида саноат корхоналарининг экологик вазият ва аҳоли саломатлигига таъсири географик жиҳатдан баҳоланди. Хоразм вилояти Табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси маълумотларига кўра, вилоятда атмосферага зарарли моддалар чиқариш анча камайган. 1996 йилда вилоят бўйича ишлаб чиқариш корхоналаридан атмосфера ҳавосига 11810 тонна чиқинди чиқарилган бўлса, 2000 йилда бу кўрсаткич 6950 тонна, 2004 йилда эса 5900 тоннагача камайди (1-расм). 1-расм . Хоразм вилояти бўйича ишлаб чиқариш корхоналаридан атмосфера ҳавосига чиқарилган чиқиндилар динамикаси Вилоят саноат корхоналарининг атроф муҳитга таъсири, шу жумладан чиқиндиларни табиатга ташланишини даврий жиҳатдан баҳолаш натижасида уларнинг умумий миқдори камайганлигини кўриш мумкин. Вилоятда экологик вазият мураккаб ҳолатда бўлиб, атмосфера ҳавоси, сув ва бошқа табиат компонентларининг сифатий ҳолатида аҳоли саломатлигига ёмон таъсир этувчи ўзгаришлар кузатилмоқда. Бироқ, саноат ишлаб чиқариши таъсирида атроф муҳит ҳолатининг ўзгариши вилоят ҳудудида бир хил даражада эмас. Масалан, йирик саноат корхоналари жойлашган ҳудудларда катта шаҳарларда аҳвол бирмунча жиддий. Пахта тозалаш заводлари атрофидаги 400 – 500, 1000 м масофадаги ҳудудда атмосфера ҳавоси чанг ва майда толалар билан ифлослан ган . Табиийки,010002000300040005000600070008000900010000110001200013000140001996 йил 1997 йил 1998 йил 1999 йил 2000 йил 2001 йил 2002йил 2003 йил 2004 йил тонна Каттик чикиндилар (т) Су юк ва газ чикиндилар (т) Жами чикиндилар (т)

атмосферанинг ифлосланиши корхона атрофидаги ҳудудда экологик мувозанатнинг бузилишига, ланшафтлар ўзгариб, ўсимликлар, ҳайвонлар ва бошқа компонентларнинг ривожлани-шига таъсир кўрсатади. Бундан ташқари, ҳаводаги чанг ва газлар, шамол орқали атрофга тарқалиб, таъсир доирасини кенгайтиради. Вилоятнинг йирик корхоналари-дан бири “Урганч – ёғ” корхонаси атрофида ҳам шундай ҳолат кузатилади. Корхонадан атмосфера ҳавосига катта миқдорда бензин буғи, пахта чанги, шелуха чанги, шрот чанги ва бошқа моддалар чиқарилади. Корхонада мавжуд 22 та чанг туткич ускуналардан 23 таси ишлайди. Баҳолаш натижаларига кўра, корхонадан чиқаётган шелуха чанги 2005 йилда 2 тоннани ташкил этиб, тозаланмасдан атмосфера ҳавосига чиқарилиб юборилган. Метал чанги, ёғоч чанги, углерод оксиди, азот (II) оксиди каби моддалар ҳам шу ҳолатда ҳавога чиқарилган. Бу моддалар корхона атрофида 1000 – 1500 метргача бўлган ҳудудда ҳавонинг кучли ифлосланишига ва ёқимсиз ҳид тарқалишига сабаб бўлмоқда. Ҳ удудга кириб борган ҳар бир киши буни яққол ҳис этиши мумкин. Ҳ удудда яшаётган аҳоли ўртасида овқат ҳазм қилиш ва нафас олиш йўллари касалликларининг юқорилиги бу жараённинг натижасидир. Вилоятнинг айрим шаҳарларида саноат корхоналари анча зич жойлашган. Жумладан, Урганч, Хива, Хозарасп, Шовот туманларида чиқиндилар таъсирида атрофга муҳит сифатининг пасайиши даражаси “юқори”, қолган туманларда эса “ўртача” даражада. Вилоят саноат корхоналари атроф муҳит ва аҳоли саломатлигига таъсирининг ҳудудий жиҳатларини ўрганиш қуйидаги илмий таъминларга асосланади: √ Саноат корхоналаридан чиқаётган зарарли чанг, тутун ва чиқиндилар асосий шамол йўналишларига боғлиқ ҳолда ҳар бир саноат корхонасининг жанубий ҳудудларига тарқалади. Фасллар бўйича ва корхоналарнинг асосий иш даврига мос ҳолатда бу таъсир ўзгарувчан аҳамият касб этади. Кузатувлар асосида Урганч, Шовот, Гурлан, Хива, Боғот, Хазорасп ва Дўстлик туманларида бу ҳолат аниқланди. √ Маҳаллий даражадаги саноат корхоналарида заҳарли ва зарарли чанг, тутун ва чиқиндиларнинг тарқалиши деярли турғун бўлиб, кичик (100-200м.)

ҳудудларда кузатилди. √ Саноат корхоналаридан чиқадиган қаттиқ ва суюқ чиқиндилар дарё ва каналларга ташланиши натижасида сув оқимларининг асосий йўналишлари бўйича тарқалади. Асосий оқим шимолий-ғарбий ва деярли жанубий йўналишда бўлганлиги сабабли шимолий-ғарбий ва жанубий ҳудудларда экологик вазият нисбатан хавфлироқ. √ Аҳолини умумий касалликлар таъсирига берилувчанлиги саноат корхоналари ифлослантирувчи ҳудудларда катталиги кузатилди. 2 -расм . Хоразм вилоятида аҳолини сил касаллиги билан касалланиш динамикаси (ҳар минг кишига нисбатан) Юқорида келтирилган илмий гипотезалар ва кузатувлар сон ва сифат жиҳатдан ўрганишни талаб қилади. Ҳ озирда бу масала юзасидан илмий изланишлар олиб бориш режалаштирилган. Вилоятда заҳарли моддалар таъсирида аҳоли ўртасида кейинги йилларда туғма юрак анамалияси 5 марта, юракнинг ишемия касаллиги 8,5 марта, гипертония 7 марта, ўт халтасида тош пайдо бўлиши 10 марта, асаб тизими касалликлари 10 марта, ошқозон раки 2 марта, сил 2 марта, нефрит 2 марта кўпайгани аниқланган. қуйида вилоятда аҳолисининг сил касаллиги билан касалланиши динамикаси кўрсатилган (2-расм).Ушбу мақолада минтақада саноат ишлаб чиқаришининг экологик вазиятга ва аҳоли саломатлигига таъсири Хоразм вилояти мисолида ўрганиб, баҳоланди, олинган назарий ҳамда амалий натижалар асосида қуйидаги хулосаларга келинди: - Мустақиллик йилларида вилоят саноат ишлаб чиқариши бирмунча ривожланган. Буни кейинги йилларда қўшма корхоналарнинг умумий саноат маҳсулотидаги салмоғи 4,7% дан 11,3% гача етганлиги билан изоҳлаш мумкин. - Вилоятнинг кўплаб саноат корхоналаридаги аҳвол санитария гигиена

талаблари даражасида эмас. Корхоналар чанг тутғич ускуналари ва оқава сув тозалаш иншоатлари б илан етарли даражада таъминланмаган . - Саноат ишлаб чиқаришининг экологик вазиятга ва аҳоли саломатлигига таъсирини географик жиҳатдан баҳолаш муаммо ҳолатини тўлиқ ва ҳар томонлама қараб чиқиш имконини берди. - Саноат корхоналарининг атроф муҳит ва аҳоли саломатлигига таъсири ҳудудий жиҳатдан мураккаб аҳамият касб этади. Бу мураккабликни асосан шамоллар ва сув оқимларининг асосий йўналишларида, фаслий жиҳатдан ва корхоналар иш фаолияти даврининг ўзгариб туриши билан изоҳлаш мумкин. Шунга боғлиқ ҳолда вилоятнинг шимолий-ғарбий ва жанубий ҳудудларида чуқурлаштирилган тадқиқотларни амалга ошириш зарур. Маҳаллий даражадаги ишлаб чиқариш корхоналари артофида ифлосланиш нисбатан турғун, яни ўзгармас. - Хавфли таъсир ўрта ва паст даражадаги ҳудудларда аҳолини иқтисодий ва ижтимоий экологик жиҳатдан ҳимоя қилиш, бу ҳудудларда табиат унсурларини экологик хавфсизлигини таъминлаш бўйича тадбирлар тизимини ишлаб чиқиш зарур.

Адабиётлар 1. Хоразм в илоят и Статистика бошқармаси тўпламлари. 1990- 2005 йй. 2. Хоразм вилояти Табиатни м уҳофаза қ илиш қў митаси маълумотлари . 1990-2005 йй. 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Хоразм вилояти тукайлари экологик хавфсизлигини даврийлик жихатдан бахолаш

Хоразм вилояти

Хоразм вилояти хўжалигини ривожлантиришнинг истиқболлари

Дарё окимига антропоген омиллар таъсирини бахолаш усуллари хакида

Хоразм вилояти коллектор - дренаж тизимлари ва уларнинг иш фаолияти