Дунё ахолисининг диний таркиби, Жахон динлари

Дунё ахолисининг диний таркиби, Жахон динлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51 KB

www.arxiv.uz Д унё аҳолисининг диний таркиби Режа: 1. Динларни келиб чиқиши ва уларни моҳияти. 2. Жахон динлари ва уларни масаблари. 3. Дунё аҳолисининг миллий таркиби.

www.arxiv.uz Сайёрамиз аҳолиси жуда кўп турли - туман динларга эътиқод қиладилар. Хозирги пайитда африканинг тропик ўрмонларида, Аазонка хавзасида яшовчи баъзи халқларда аллоқачон тугалиб кетган ибтидоий дин формалари 3 хамон сақланиб қолган. Шунингдек, баъзи халқар эътиқод қиладиган маҳаллий ва миллий аҳамиятга эга бўлган динлар ҳам мавжуд. Ер шари аҳолисининг кўпчилик қисми асосан қуйидаги динларга эътиқод қилади: христиан, Ислом, будда. Одатда бу динлар “дунё ёинлари” деб аталади. Жаҳон динларидан энг кенг тарқалгани христиан дини бўлиб, унга асосан Европа, Америка ва Австралияда яшовчи тахминан 1 млрд киши эътиқод қилади. Эътиқод қилувчилар сонига кўра Ислом дини иккинчи ўринда туради. Асосан Африка ва Осиёда жойлашган деярли 30 га яқин мамлакатда Ислом давлат дини деб эълон қилинган. Марказий ва шарқий Осиёда тарқалган будда дини давлат дини деб эълон қилинган. У жаҳон динлари орасида учинчи ўринда туради. Христианлик эрамизнинг 1-асрининг иккинчи ярмида Рим империясининг шарқида пайдо бўлган. У ўрта асрларда Европадаги халқларнинг асосий динига айланди. Христианликнинг дунёнинг бошқа қисмларига кириб бориши, кўпроқ буюк географик кашфиётлар даврига тшғри келади. Франция, Италия , Испания, Португалия, Ирландия, Австрия ва Германиянинг жанубий районлари католик черкови таъсирида. Динчи поляклар, чехлар, словаклар, словенлар, венгерлар ҳам католикка эътиқод қиладилар. Дунёда иккинчи ўринда энг ёш Ислом дини туради. Бу дин 7-асрнинг бошларида Арабистон Ярим оролида вужудга келган Ислом динини одатда мусулмон дини деб юритилади. Географик нуқтаи назардан Ислом динига эътиқод қилувчилар нисбатан компакт жойлашган. Ислом дини шимолий- ғарбий ва шарқий Африкада, араб мамлакатларида, кичик Осиёда, Эрон,

www.arxiv.uz афғонистон, Покистон, Бангладеш мамлакатларида ҳукмрон. Кипр аҳолисининг бир қисми ҳам мусулмонлардир. Диннинг ҳам салбий таъсири бор. Турли халқлар ва миллатларни бир- бирига қарама-қарши қилиб қўйиши, диний хурофотлар ва диний қарама- қаршилик натижасида ҳатто қонуниятлар тўкишлар, уришлар келиб чиқиши мумкин. Масалан, Фаластин ва исроил муносабатларида, Афғонистон ва Чеченистондаги воқеаларда кўриш мумкин. МДҲ ҳудудида ҳам христиан дини кенг тарқалган. Христианликни православ мазҳаби кенг тарқалган. Руслар, украинлар, белоруслар, чувашлар, молдаванлар, грузинлар, осетинлар кбилар христиан динига эътиқод қилади. Католик мазҳабига ғарбий украинлар, белорусларнинг бир қисми, литваликар, латишлар эътиқод қилади. МДҲ ҳудудида иккинчи катта дин - Ислом динидир. Бу динга Ўрта Осиё ва Қозоғистон халқлари, шунингдек, шарқий кавказ халқлари, татарлар, башқирлар, жанубий Сибирнинг туркий тилларида гаплашувчи халқлари эътиқод қилишади. Протестант мазхабидаги халқлар яшайдиган мамлакатларда одатда никоҳ ёши ҳаммдан кеч ва ажралиш эса унчалик мураккаб эмас. Баъзи бир католик мазҳабига мансуб мамлакатларда эркакларга 14 ёшда, аёлларга 12 ёшда никоҳга кириш қонун билан рухсат этилган. Католик учун никоҳни бузиш ҳам 20-30 йил олдингига нисбатан ҳозир анча осон. Илгари амалда бу ман этилган эди. Мусулмон мамлакатларида никоҳга кириш ёши жуда кичик. Бу мамлакатларда дин эрта ва мажбурий никоҳни кўп болаликни кўп хотинликни қўллайди ва кўп ҳолларда демографик сиёсатга салбий муносабатда бўлади. Индуизм ҳам эрта ва мажбурий никоҳни ҳамда кўкат ўғитлар болаликни қўллайди. Лекин мусулмончиликдан фарқ қилиб ажралишни ва иккинчи никоҳни ман этади. Илгари Ҳиндистондаги 14 ёшгача бўлган қизлар ва ўспиринларнинг ярми оила қурган бўларди.

www.arxiv.uz Диний қарама-қаршиликлар кўпинча ирқий ва миллий зиддиятлар билан боғланиб, узоқ давом этадиган “қайноқ нуқталарни” вужудга келтиради. Ер шари ахолисининг кўпчилик қисми асосан қуйидаги динларга эътиқод қилади: христиан, Ислом, будда. Одатда бу динлар “дунё ёинлари” деб аталади. Жаҳон динларидан энг кенг тарқалгани христиан дини бўлиб, унга асосан Европа, Америка ва Австралияда яшовчи тахминан 1 млрд киши эътиқод қилади. Эътиқод қилувчилар сонига кўра Ислом дини иккинчи ўринда туради. Асосан Африка ва Осиёда жойлашган деярли 30 га яқин мамлакатда Ислом давлат дини деб эълон қилинган. Марказий ва шарқий Осиёда тарқалган будда дини давлат дини деб эълон қилинган. У жаҳон динлари орасида учинчи ўринда туради. Христианлик эрамизнинг 1-асрининг иккинчи ярмида Рим империясининг шарқида пайдо бўлган. У ўрта асрларда Европадаги халқларнинг асосий динига айланди. Христианликнинг дунёнинг бошқа қисмларига кириб бориши, кўпроқ буюк географик кашфиётлар даврига тшғри келади. Франция, Италия , Испания, Португалия, Ирландия, Австрия ва Германиянинг жанубий районлари католик черкови таъсирида. Динчи поляклар, чехлар, словаклар, словенлар, венгерлар ҳам католикка эътиқод қиладилар. Дунёда иккинчи ўринда энг ёш Ислом дини туради. Бу дин 7-асрнинг бошларида Арабистон Ярим оролида вужудга келган Ислом динини одатда мусулмон дини деб юритилади. Географик нуқтаи назардан Ислом динига эътиқод қилувчилар нисбатан компакт жойлашган. Ислом дини шимолий- ғарбий ва шарқий Африкада, араб мамлакатларида, кичик Осиёда, Эрон, афғонистон, Покистон, Бангладеш мамлакатларида ҳукмрон. Кипр ахолисининг бир қисми ҳам мусулмонлардир. Ислом дини Индонезияда ҳам асосий дин ҳисобланади. Бу динга шунингдек, Филлипин давлатининг жанубий қисмида яшовчи халқлар

www.arxiv.uz ғарбий Ҳитойдаги уйғур ва дунганлар ҳам эътиқод қилишади. Европада Истамбул ва унинг атрофидаги усмоний турклар, албанлар ва боснияликлар, болгарларнинг бир қисми, лўлиларнинг кўпчилиги мусулмон ҳисобланади. Дунё инлари орасида эътиқод қилувчилар сони бўйича ҳам, географик тарқалиш ареали жиҳатдан ҳам энг кичиги буда динидир. Аммо тарихий нуқтаи назардан энг қадимги “дунё дини”дир. Ҳозир бу динга Ҳиндистон ахолисининг бир қисми ва тибетликларнинг бирикмалар қисми дунё қилади. Миллий динларга Ҳиндистондаги индуизм, Ҳитойдаги конфуцианлик, Япониядаги синтоизм ва бошқалар киради. Қадимий динлардан бўлган иуадизм ҳам кенг тарқлаган. Бу диннинг кўп қоидалари христиан динида қабул қилинган. Диннинг ҳам салбий таъсири бор. Турли халқлар ва миллатларни бир- бирига қарама-қарши қилиб қўйиши, диний хурофотлар ва диний қарама- қаршилик натижасида ҳатто қонуниятлар тўкишлар, уришлар келиб чиқиши мумкин. Масалан, Фаластин ва исроил муносабатларида, Афғонистон ва Чеченистондаги воқеаларда кўриш мумкин. МДҲ ҳудудида ҳам христиан дини кенг тарқалган. Христианликни православ мазҳаби кенг тарқалган. Руслар, украинлар, белоруслар, чувашлар, молдаванлар, грузинлар, осетинлар кбилар христиан динига эътиқод қилади. Католик мазҳабига ғарбий украинлар, белорусларнинг бир қисми, литваликар, латишлар эътиқод қилади. МДҲ ҳудудида иккинчи катта дин - Ислом динидир. Бу динга Ўрта Осиё ва Қозоғистон халқлари, шунингдек, шарқий кавказ халқлари, татарлар, башқирлар, жанубий Сибирнинг туркий тилларида гаплашувчи халқлари эътиқод қилишади.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Асанов Г. Аҳоли географияси. Т., 1978. 2. Асанов Г. Социал иқтисодий география: термин ва изоҳли луғати. Т., 1990. 3. Борисов М. Населения мира. демографический справочник. М., 1989. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

аҳолининг этник ва социал таркиби.( Дунё ахолисининг иркий таркиби)

Дунё аҳoлиcи гeoграфияcи

Дунё xўжалиги гeoграфияcи

Ахолининг таркиби

Ҳиндистонда диний туризм