Австралия шаклланиш тарихи, релъефи ва фойдали қазилмалари - География - Рефераты

Австралия шаклланиш тарихи, релъефи ва фойдали қазилмалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

A встралия шаклланиш тарихи, релъефи ва фойдали қазилмалари Режа: 1. Материкнинг шакланиш тарихи. 2. Релъефининг асосий белгилари. 3. Фойдали қазилмалари.

Австралия материгининг чекка нуқталари: - шимолда Йорк бурни 10 0 41’ ш.к. - жанубда Жануби-шарқий бурун 39 0 11’ ж.к. - ғарбда Стип Пойнт бурни 113 0 05’ шқ.у. - шарқда Байрон бурни 153 0 34’ шқ.у. Материк шимолдан жанубга 3200 км, ғарбдан шарққа 4100 км га чўзилган. Майдони 7631,5 минг км.кв. Денгиз сат ҳ идан ўртача баландлиги - 360 м. Энг баланд нуқтаси 2230 м Косцюшко. Австралия тошкўмир запаслари жихатидан жанубий ярим шар мамлакатлари орасида биринчи ўринда туради. Австралия материгининг чекка нуқталари: -шимолда Йорк бурни 10 0 41’ ш.к. -жанубда Жануби-шарқий бурун 39 0 11’ ж.к. - ғарбда Стип Пойнт бурни 113 0 05’ шқ.у. - шарқда Байрон бурни 153 0 34’ шқ.у. Материк шимолдан жанубга 3200 км, ғарбдан шарққа 4100 км га чўзилган. Майдони 7631,5 минг км.кв. Денгиз сатҳидан ўртача баландлиги - 360 м. Энг баланд нуқтаси 2230 м Косцюшко. Австралиянинг геологик структураси бошқа материкларга нисбатан одийроқ. Унда энг қадимги (кембрийдан илгарги) ва герцин бурмали минтақаси ажратилган. Материкнинг майдони 2/3 қисми - Ғарбий плато ва деярли бутун Марказий пасттекислик кембрийдан олдинги платформадан иборат. Платформанинг ғарбий қисми қадимги пойдевор антеклизасидан иборат бўлиб, шу ерда энг қадимги кристалл жинслар ва камроқ протерозой ва ёшроқ чўкинди свиталари очилиб қолган. Платформанинг шарқий қисми қадимги пойдевор синеклизасидир. Энг қадимги негиз шу ерда чўккан бўлиб, мезозой (асосан бўр), палеоген, неоген денгиз ва кўл ётқизиқлари қатлами билан беркилган.

Австралия кембрийдан олдин хосил бўлган энг қадимги структуралар ва Тасмантисдаги герцин тоғларининг шимоли ҳамда шарқий чеккалари Алъп геосинклинали билан ўралган. Алъп геосинклиналида катта бурмалар неоген даврида хосил бўлган. Янги Гвинея, Янги Зелландия баланд тоғлари ва уларнинг орасидаги ороллари қад кўтарган. Материкнинг ғарбий узилма чеккаси кўтарлган: Тасман Ерида ёриқлар билан ўралган Кимберли горст массиви ажралиб чиққан. Торенс кўлининг гребени Флиндерс-Лофти горст тизмаларини ғарбий платонинг жануби- ғарбий чеккасидан ажратиб юборган. Шарқда релъеф, шунингдек материк майдони ва қиёфаси кўпроқ ўзгарган. Ёрилиш чизиқлари бўйлаб Тасмантиснинг ғарбий чеккаси Тинч Океан тубига чўккан, сувга ботмай қолган каттагина ғарбий қисми юқори кўтарилган, натижада Шарқий Австралия тоғлари хосил бўлган. Австралия релъефининг характери шу релъефнинг тузувчи структураларининг қадимийлигига ва пенепленлашиш жараёнининг узоқ давом этишига боғлиқ. Пенепленлашиш натижасида жуда катта териториялар текисланиб қолган, шунга кўра релъефда хайрон қоларлик даражада бир хиллик диққатини жалб этади: материк ўртача баландиги 350 м бўлган платодан иборат, яoни Европадан кейин энг паст қуруқлик хисобланади. Илгариги вақтдаги энг баланд сатхлардан ясси тепали оролча тоғлар ва ўткир чўққили массивлар сақланиб қолган. Австралиянинг тектоник тузилиш хусусиятларига яраша материкда 3 структура - морфологик област: Ғарбий плато, марказий пастекислик ва Шарқий Австралия тоғлари ажратилади. Марказий пастекислик. Қадимги Австралия платформаси шарқий чеккасини букилиши, калеодон бурмали тоғларидан бир қисмининг чўкиши, шундан кейин, денгиз ва кўл ётқизиқларнинг тўпланиши марказий пастекисликнинг шаклланиши учун замин хозирлади. Қадимги релъефнинг паст-баланд жойлари денгиз ва кўл ётқизиқлари тўпланиши натижасида

беркилиб кетди. Марказий пастекисликнинг чеккаларида сал пал кўтарилагн жойлардагина релъефнинг паст-баланди сезилади. Пастекисликнинг Марказий хавза деб аталадиган ўрта қисми Эйр кўли атрофларида океан сатхидан 12 м пастроқда. Бу Австралиянинг энг паст жойидир. Марказий хавзанинг ғарбий ярмида ғарбий плато чўллар минтақасининг давоми бўлган чўллар бор. Шарқий Австралия тоғлари узоқ вақтгача Австралия Кордилъера тоғлари деб аталиб келди, аммо улар релъеф типи жихатидан Шимолий ва жанубий Америка Кордилъера тоғларидан катта фарқ қилади. Шарқий Австралия тоғлари қадимги горст палахса тоғлари бўлиб, жуда ҳам емирилган, океан сатхидан ўртача баландлиги қарийиб 1000 м, кўпчилик қисми ясси тепалик тоғларидир. Палеоген ва неоген даврдаги узилма ва ёрилишлар натижасида Шарқий Австралия тоғлари айрим тизма ва массивларга бўлиниб кетган. Австралия шарқий сохили бўйлаб узилиш натижасида шарқий ён бағирлар тикка бўлиб қолган: ётиқроқ ғарбий ён бағирлар Марказий пастекиликка дўнг тоғ олдилари шаклида пасайиб боради. Базалтларнинг оқиб чиқиши ва ёрилишлар кўп жойларда тизмаларини шаклига ўз таoсирини кўрсатган. Супача шаклидаги платолар ёрилиш чизиғидаги вулканлар отилган жойга тўғри келади. Фойдали қазилмалар. Австралияда чўкинди қатламлар кам тараққий этгани учун рудали қазилмалар рудамас қазилмалардан анчагина кўпроқ эканлиги билан характерланади. Энг актив металогения районлари материкнинг ғарбий чеккаси бўйида ва жануби-шарқда, платформанинг кембрийдан олдинги ва геосинклинал палеозой структуралари бир-бирига тарқалган зоналарда, шунингдек Шарқий Австралия тоғларида, бурмали каледон ва герцин структуралари тўпланган. Рудали казилмалар орасида олтин катта ўрин тутади. Асосий олтин конлари ва олтин чиқариладиган районлар Ғарбий Австралиянинг жануби- ғарбида Виктория штатида ва Квинследнинг шимоли- шарқида жойлашган. Олтин чиқариш ва запаси жихатидан энг катта район жануби- ғарбий

райондир: бу район Мерчисон дарёси билан Дандас шахри оралиғидаги кенг полосада жуда катта “олтин далалари” ни ўз ичига олган. Рангли металургия рудалари Австралиянинг асосан шарқида кўпроқ. Мис рудасининг энг йирик кони ва мис рудаси чиқариладиган асосий район Тасмания оролида, мис рудаларининг йирик конлари Квинсленда бўлиб, қазиб олинмокда. Тантал ва инобийнинг жуда катта запаслари борлигини ҳам айтиб ўтмоқ керак. Саноатда яроқли тантал ва ниобий конлари Ғарбий Австралияда кўпрок. Уран-радий рудалариннинг конлари жанубий Австралияда қидириб топилган. Австралия тошкўмир запаслари жихатидан жанубий ярим шар мамлакатлари орасида биринчи ўринда туради. Энг йирик тошкумир хавзаси (Перм даврида вужудга келган) Янги Жанубий Уэлсда бўлиб, географик жихатидан энг қулай ўринда. Тасман денгизи сохили бўйлаб 250 км масофага чўзилган. Аoло сифатли энг қалин кўмир қатламлари Нюкасл (асосан) ва Сидней шахарлари районларида кўпроқ. Қатталик жихатидан иккинчи ўринда турадиган кўмир хавзаси Квинсленда. Бу хавзанинг кўмир қатламлари Перм карбон даврларида хосил бўлган. Хозирги вақтда зўр бериб нефт қидирилмоқда, аммо бу иш хали амалий натижа бергани йук. Материкда нефт йўқлиги асосий сабаб шуки, нефт тўплана оладиган денгиз чукинди ётқизиқлари етарлича қалин жойлашган хавзалари кам.

Ф ойдаланилган адабиётлар: 1. Ермаков Ю.Г. и др. Физическая география материков и океанов. М: В е сшая школа, 1988. 2. Рябчиков А.М. Физическая география материков и океанов. М: В е сшая школа, 1988. 3. Физическая география мирового океана. М: Издател p ство Московского Университета, 1988. 4. Рябчиков А.М. Дунё қит o алари табиий географияси, Тошкент, 1968. 5. Власова Т.М. Физическая география материков и океанов. Том I - II , М: Просвеўение, 1976. 6. Власова Т.М. Материклар ва океанлар табиий географияси. I - II том.Тошкент, 1985. 7. Леонт p ев О.К. Физическая география мирового океана. М: 1982. Энциклопедицеский словар p географических терминов. М.1968. 8. http://ziyonet.uz

Похожие

Австралия шаклланиш тарихи релъефи ва фойдали казилмалари

АФРИКА. Шаклланиш тарихи. Релъефи ва фойдали казилмалари

Шимолий Америка. Шаклланиш тарихи, релъефи ва фойдали казилмалари

Жанубий Америка. Шаклланиш тарихи. Релъефи ва фойдали казилмалари

Осиё - шаклланиш тарихи, рельфи, фойдали казилмалари