Ғарбий Европа - География - Рефераты

Ғарбий Европа

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Ғарбий Европа Евросиё материгининг черса ғарбий, яъни Дтламтика океанига туташган ва мўътадил мкятақада жойлашган қисми Шарқий Европа, ёки Шарқий Европа текислиги ва йубтропик минтақаларда жойлашган Жанубий Европага- қарамақаршн ўлароқ, умумиибир ном-Ғарбий Европа номи билан аталишн мумкин. Бундай бўлиниш Европанинг умум қабул қилинган 6y j линиши, яъни Шимолий, Ўрта ва Жанубий ҳамда Шарқий Европ ага ёки. Ғарбий (хорилий) ва Шарқий Европага бўлинишига бир оз тўғри келмайди. Бу ерда Ғарбий Европа дейилганда муайян табиий географик бир бутунлик тушуниладики, бу бутунли к терряториянинг мўътадил минтақада-Атлантика бўйида жойлашганлиги, горизонтал парчаланганлиги, рельефининг мозаиклиги, зоналлик қонуниятларининг аниқ сезилмаслиги ва кишилик жамияти фаолиятининг табиатга бўлган таъсири яққол акс этганлиги натижасида вужудга қелган. Ғарбий Европа ичидаги табиат тафовутлари территория айрим қисмларининг пайдб бўлиши ва неотектоник процессларнинг намоён бўлиш даражасига, географик кенгликда ҳамда Атлантика океанига нисбатан тутган ўрнига боғлиқдир. Атлантика ва Шимолий Муз окёани денгизлари Ғарбий Евро панинг континентал қисмига чуқур кириб борган бўлиб, унинг барча табиат компонентларига катта таъсир кўрсатади ҳавдда аҳоли ҳаётида жўда катта роль ўйнайди. Ғарбий Европа қирғоқлари яқинидаги майдонига кўра энг катта денгиз- Скандинавия яримороли билан Исландия ярим- ороли орасида жойлашган Норвегия денгизидир. У Атлантиқа океанидан сув ости тизмаси ррқали ажралган бўлиб, бу тизмада Фарер ва Шетланд ороллари жойлашган. Денгизнинг Марказий, қисмида чуқур чўкма (3860 м гача) бор, ундан Скандинавияга томон чуқурлик камая боради, Норвегия қирғоқлари

яқинида эса саёзликлар учрайди. Норвегия илиқ оқими туфайли денгиз музламайди, сув температураси юзада +3°С дан пасаймайди. Шўрлиги 34- 35 ‰- Норвегия денгизи балиққа, айниқса сельд, макрель ва трескага жуда бой. Бали овланадиган асосий районлар и Исландия билан Норвегиянинг қирғоқ бўйи сувларидир (Вестеролен ва Лофотен ороллари яқинида, шунингдек Бергенда н шимолда овланади). Ов мавсумида бу жойларда турли .мамлакатларнинг юзлаб кемалари тўпланади. Балиқни қайта ишловчи асосий корхоналар ва балиқ овланадиган портлар ҳам худди шу ердадир. Материк билан Британия ороллари ўртасида Шимолий денгиз жойлашган. Фақат Скандинавия яримороли соҳиллари бўйла б чуқурлиги 200 м дан ортиқ нов ўтган, денгизнинг қолган қисми чуқурлиги эса-100 м дан кам. Саёзликлар (банкалар)даги чуқурлик 20 м дан кам. Шимолий денгиз режимига уни уч томондан ўраб олган қуруқ лик катта таъсир кўрсатади. Шунинг учун у ерда, айниқса жануб ва шарқда ҳаво ҳамда сувнинг температураси анча ўзгар и б т у р а д и ( қ и ш д а 0 ° д а н + 8 ° С г а ч а , ё з д а э с а + 1 2 ° С д а н + 18°С гача). Қишда Ютландия соҳиллари яқинида муз бўлади Юза сувларнинг шўрлиги шимолдан жанубга томон океанлар учун нормал (35‰) миқдоридан 31‰ гача, қирғоқ ёнида эса ҳатто 20‰ гача камаяди. Шимолий денгиз устидаги об-ҳаво айниқса куз ва қиш фасл ида ниҳоятда ўзгарувчан бўлиб, бу интенсив циклонлар ҳаракати билан боғлиқ. Тез-тез бўлиб турадиган штормлар, қуюқ туман, ёмғир ва қор бўрони барча мавсумларда, айниқса куз ва қишда кема қатновини қийинлаштиради. Энг кўп эсадиган ғарбий шамоллар денгизда оқимларнинг мураккаб системасини вужудга келтиради, бу оқимлар денгиз сувининг қалқиб кўтарилиши натижасида янада кучаяди. До-вулли шамоллар ва сув қалқиШи оқимлари йўналиши бир-бириг а мос келиб қолса, сув сатҳи анча

юқорига кўтарилиб, Шимол ий денгизнинг пастак қирғоқларида ҳалокатли тошқинлар бў лади. Шимолий денгиз фаунаси бой ва Атлантика океани фаунасига ўхшаш. Асосан кўпдан-кўп саёзликларда тўпланган катта балиқ бойликлари туфайли бу денгиз дунёдаги балиқ овланадиган энг йирик районлардан бирига айланган. Бу денгизда кўпла б сельд, треска, камбала, макрель ва бошқа хил балиқлар бор. Сўнгги йилларда Шимолий денгиз шельфи областида нефть ва газ қазиб олиш тобора катта аҳамият касб этмоқда. Шимолий денгиз шимоли-шарқда Скагеррак, Каттегат ва Дания (Эросу н и, Катта ва Кичик Бельт) бўғозлари орқали Балтика денгизи билан туташган. Океан таъсирининг камайиши - денгиз суви шўрлигининг анча-пасайишида ва, айниқса, темпе ратурасида сезилади. Сувнинг ўртача шўрлиги бўғазларда 1 , 7- 2 . 0 ‰ ни, Балтика денгизининг марказий қисмида 6- 8‰ ни, Ботник қўлтиғида эса бор-йўғи- 2- 4‰ ни ташкил этади. Ёзда сув юзасидаги температура +15, + 16°С. Қишда денгизнинг кат та қисми муз билан қопланади, фақат жанубдагина денгиз музламайди ва температура +2°С га тенг бўлади. Б а л т и к а д е н г и з и у н ч а ч у қ у р э м а с , ч у қ у р л и г и а с о с а н 60-150 м, қўлтиқлар эса анча саёз. Энг чуқур жой Стокгольмда н жанубда 459 м га тенг. Балтика денгизи фаунаси таркибига кўра жуда мураккаб, Реликт арктика элементлари (масалан, Балтика тюлени) ва ши молий Атлантика элементлари билан бирга бу ерда чучук сувда яшовчи баъзи фауна турлари ҳам учрайди. Балтика денгизининг овланадиган асосий балиғи-сельд. Бундан ташқари треска, пальтус ва килька овланади. Шимолий денгиздан Балтика денгизини Атлантика океани ва Шимолий Муз океани денгизлари билан боғловчи энг муҳим сув йўллари ўтган. Бу дунёдаги энг сергавжум денгизлардан бири бўлиб, Киль канали туфайли

бу денгизнинг аҳамияти ай ниқса ошиб кетди, чунки Киль канали Балтика денгизига олиб борадиган йўлни қисқартирди. Скагеррак, Каттегат ва Дания бўғозлари орқали Скандинавия мамлакатларининг қирғоқлари бўйлаб каботаж кема қатнови амалга оширилмоқда. Ҳозирги вақтда Шимолий денгиз ва айниқса Балтика денгизи жуда ифлосланган. Балтика денгизи дунёдаги энг ифлос денгиз ҳисобланади.

Похожие

Шимолий-Ғарбий Хитой

Жанубий-ғарбий Осиё

Ғарбий Австралия ясси тоғлари ва тоғлари

Ғарбий Альп тоғларидаги Дюранс дарёси водийси

Скандинавия яриморолининг ғарбий ва шарқий соҳилларида температура