AQSh tarixi - География - Рефераты

AQSh tarixi

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

37 KB

AQSh tarixi AQSHning tarixi. Ko `plab tarixiy manbalarda juda qadim zamonlarda Shimoliy Amerika yerlari, xususan, hozirgi AQSH hududida indeys va eskimoslar yashagan-liklari keltirilgan. Ma’lumki, “Yangi yerlar”, ya’ni Ameri-ka qit’asi 1492-1501-yillar davomida X.Kolumb boshchi-ligidagi ispaniyalik sayyohlar va boshqa yevropaliklar to- monidan kashf etilgan. Keyin XVI acrdan boshlab G`arbiy Yevropa davlatlaridan Ispaniya, Portugaliya, Fransiya, Angliya, Gollandiya, Shvetsiya kabi davlatlar Shimoliy Amerikadagi yangi yerlarni egallashga kirishdi. Yevropaliklar asosan ispanlar, fransuzlar AQSHning, ya ’ni Shimoliy Amerika mamlakatlarining mustamlakala- riga o`z ta’sirlarini ko`rsatishdi. Eng qadimgi koloniyalari- dan biri bu Florida shtatidagi ispanlar tomonidan tashkil topgan Sankt-Avgustindir (1565). Nyu-Meksiko va Texas, Kaliforniya ham umuman Markaziy Amerika ispaniya mustamlakasiga o `xshaydi. Is- paniya va Fransiya Shimoliy Amerikani bosib olishiga qa-ramay, u yerda aholi ingliz tilida so`zlashadi. AQSHda esa ingliz tili ona tili hisoblanadi. Eng birinchi tashkil etilgan ingliz mustamlakasi Jeymstaun – hozirgi Virjiniya 1607-yil tashkil topgan. Inglizlarning 13 ta mustamlakalarida aholi zich, iqtisodiy hamda harbiy sohada kuchli ediki, ular mustaqillikni talab qila boshlashgan. Lekin Britaniya hamdo `stligining bir qismi sifatida qolgan. Fuqorolar urushiga qadar afro-amerikaliklar mam-lakatning janubiy qismida paxta va tamaki plantatsiyalari-da qul sifatida ishlashgan. Urush tugaganda ham ko `pgina okruglarda qora tanlilar aholini katta qismini tashkil qil-gan. Ko`pgina ozod bo`lgan qora tanlilar XX asrda ham kambag`alligicha qolishgan va qishloq xo`jaligida band bo`lgan. Hatto 1910-yil afro-amerikaliklarning sakkizdan yettitasi janubda yashagan. Angliya X VIII asr o `rtalarida asosiy raqiblarini su- rib chiqarib, hududning shimoli-sharqiy qismida o`zining mustamlakachilik hukmronligini o`rnatdi. Yerlarni egal-lash va o`zlashib olish bilan ayni bir vaqtda mahalliy aho-li shafqatsizlarcha qirg`in qilindi va bu hududlarga Afri-kadan qul – negrlarni

ishlatish uchun ommaviy ravishda olib keldilar. 1775–1783-yillardagi Shimoliy Amerikada mustaqillik uchun urush davom etdi. 1776-yil 4-iyulda federal davlat – AQSHga asos solindi va u Respublika deb e’lon qilindi. Jorj Vashington AQSHning birinchi Prezi-denti etib (30.04.1789 – 04.03.1797-yy.) saylandi. Mam- lakat shimolida sanoat va fermerlik, janubida quldorlikka asoslangan dehqonchilik rivojlandi. G`arbdagi indeys qa-bilalarini haydab yuborish va yangi yerlarni o`zlashtirish hisobiga AQSH hududi tez kengaya bordi. AQSH tomoni- dan 1803- yilda Fransiyadan G`arbiy Luiziana “sotib olin-di”, 1819-yilda Ispaniyani Floridaning bahridan o`tishiga majbur etdi. 1836-yilda Meksikadan Texas hududini tortib oldi. XIX asr mobaynida hozirgi Kaliforniya, Arizona, Nyu- Meksiko, Nevada shtatlarining hududlari, Kolorado va Vayoming shtatlarining bir qismi qo `shib olindi. XIX asr o`rtalarida AQSHda “Ikki partiyali tizim” tarkib topdi. Endi hokimiyatni “Demokratik partiya” bilan “Respub-likachilar partiyasi” ketma-ket boshqaradigan bo`ldi. Shimoliy burjuaziyasi bilan janub plantatorlari o `rtasidagi ziddiyat AQSHda 1861–1865-yillarda fuqaro- lar urushiga olib keldi, unda Prezident A.Linkoln boshchi- ligidagi shimoliy shtatlar g`alaba qozondi. Urush davomi- da yer ulushlari haqida (1862-y.), quldorlikni bekor qilish to`g`risida (1865-y.) qonunlar qabul qilindi. Fuqarolar uru- shidan so`ng mamlakat iqtisodiyoti jadal rivojlana bosh-ladi. 1867-yilda AQSH Chor Rossiyasidan Alyaska va Aleut orollarini sotib oldi. XIX asr oxirida Filippin, Gavayi, Puerto-Riko va boshqalarni, 1903-yilda Panama kanali zonasini qo `lga kiritdi. Ikki (XIX-XX) asr bo`sag`asida AQSHga ko`chib kelishning yangi to`lqini boshlandi. Muhojirlarning aksariyati janubi-sharqiy Yevropadan edi. Birinchi jahon urushi davri (1914–1918-yillar) da AQSH avvaliga betarafik mavqeida turdi, 1917-yil aprelda “Antanta” tomonida turib harakat qildi. Urushdan keyin AQSH iqtisodiy yuksalish davriga kirdi. Ammo tez ora-da iqtisodiy inqiroz (1929–1933-yy.) boshlanib, ishsizlik kuchaydi (1933-yilda 17 mln. ishsiz bo`lgan), korxonalar sindi, ishlab chiqarish keskin pasaydi. Inqiroz sharoitida F.Ruzvelt (1933–1945-yillarda AQSH Prezidenti) bosh-chiligidagi “Demokratik partiya” ma’muriyati hokimiyat tepasiga keldi. Uning tashabbusi

bilan bir qancha ijtimoiy-iqtisodiy tadbirlar amalga oshirildi, “Yangi yo`l” deb atal-gan bu yo`l AQSHni inqirozdan olib chiqish maqsadini ko`zlar edi. 1941-yilda Yaponiya Amerikaning Pyorl-Xarbor harbiy-dengiz bazasiga hujum qilganidan keyin AQSH 2-ja-hon urushiga qo `shildi va Gitlerga qarshi koalitsiya to-moniga o`tdi. Amerika qurolli kuchlari asosan Tinch okeanida Yaponiyaga qarshi jangovar harakatlarda qat-nashdi. 1943-yilda Italiyaga qo`shin tushirdi. AQSH it-tifoqchilarning xalqaro anjumanlarida (1943-yil Tehron, 1945- yil Qrim, 1945-yil Postdam konferensiyalarida) qat-nashdi. Nihoyat, 1944-yil 6- iyunda AQSH bilan Buyuk Britaniya ikkinchi frontni ochdi. 1945-yil 6 va 9- avgust-larda G.Trumen (1945–1953-yillarda AQSH Prezidenti) buyrug`i bilan Yaponiyaning Xirosima va Nagasaki sha-harlariga atom bombalari tashlandi; bu o`n minglab tinch aholining qirilishiga sabab bo`ldi. 1950-1953-yillarda AQSH Koreya urushida qatnashdi, 1956–1975-yillarda Vetnamda urush olib bordi. 1945- yildan AQSH BMT, shuningdek Amerika davlatlari tashkiloti, NATO a’zosidir.

Adabiyotlar: 1. Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. – T ., « O ‟ zbekiston » 2004. 2. География, политика и култура (современ. проблемы географии). Л .,1990. 3. Jahon mamlakatlari iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi Elektron ta`lim resurslari www.arxiv.uz www.ziyonet.uz

Похожие

AQSh madaniyati

AQSH davlat ramzlari AQSH ta'lim tizimi

AQSH davlat tuzumi

Amerika Qo'shma Shtatlari ( AQSH )

AQSh iqtisodiyoti, sporti va ommaviy axborot vositalari