Aholi o`rtasida o`lim ko`rsatkichlari va unga ta`sir qiluvchi asosiy omillar - География - Рефераты

Aholi o`rtasida o`lim ko`rsatkichlari va unga ta`sir qiluvchi asosiy omillar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Aholi o`rtasida o`lim ko`rsatkichlari va unga ta`sir qiluvchi asosiy omillar Reja : 1. Aholining o`limi haqidagi ma`lumotlar. 2. Unga ta`sir qiluvchi asosiy omillar.

Aholining o`limi haqidagi ma`lumotlar uning takror barpo qilinishi, tabiiy o`sish darajasini anqlashda muhim ahamiyatga ega bo`lgan ko`rsatkichdir. Masalan, tug`ilishga oid ma`lumotlar aholining tabiiy o`sishi haqidagi xali to`liq tasavvur bera olmaydi. Uning faqat o`limga oid ma`lumotlar bilan solishtirgandagina, ularning farqi anilangandagina mamlakat aholisining tabiiy o`sishi haqidagi konkret absolyut raqamlarni bilib olamiz. Eng qadimgi davrlarda aholi o`rtaidagi o`lim ko`rsatkichining qanday bo`lganligi haqida hozirgi zamon fani aniq ma`lumotlarga ega emas. Bu haqida olimlar arxeologik ma`lumotlar va bizga yetib kelgan ayrim yozma yodgorliklar asosida faqat fikr yuritadilar. 18-Asrning ikkinchi yarmiga qadar dunyoning deyarli barcha qismlarida o`lim juda ko`p bo`lgan. O`limning sezilarli darajada kamayishi 19-asrning ikkinchi yarmidan boshlanadi. Bu davrda o`limning kamayishi tibbiyot fanining yutuqlari, turli xil og`ir ukasalliklar epidemiyasiga qarshi samarali kurash choralarining topilishi natijasi edi. O`limning kamayishi dunyoning hamma joyida bir vaqtda va bir xilda boshlanmagan albatta. O`limning sazilarli kamayishi avvalo Yevropada boshlandi. 19-Asrning oxirlarig kelib, bu qit`ada o`lat, chechak, vabo kabi kasalliklar epidemiyasi derli tugatildi. O`limning kamayishi ketsyinchalik dunyoning boshqa qismlariga ham tarqala boshladi. Quyidagi jadvalda dunyodagi aholisi eng tez o`suvchi davlatlar ko`rsatilgan. Мамлакатл ар аҳолиси (млн.киши, 1998) аҳоли (млн.киши, 2050, башорат) Ҳиндистон Ҳитой Покистон Индонезия Нигерия 982 1256 148 206 106 1529 1478 345 312 244

АҚШ Бразилия Бангладеш Мексика Филлипин 274 166 125 96 73 349 244 212 141 131 “Dunyo aholisi haqida manba” BMT ning 1998 yil axborotidan olingan. Yuqoridagi jdval manbalarida olingan ma`lumotlar ko`rsatilishicha 2050 yilda dunyo mamlakatlaridagi eng ko`p mamlakat Hitoy o`rnini Hindiston egallashi (1529 mln) ko`zda tutilmoqda. Hozirgi davrda eng aholisi ko`p davlatlar (1996). (Mln. kishi) 1. Hitoy - 1205 2. Hindiston - 913 3. AQSH - 260 4. Indoneziya - 189 5. Braziliya - 159 6. Rossiya - 148 7. Pokiston - 126 8. Yaponiya - 124 9. Bangladesh - 122 10. Nigeriya - 119. Yuqoridagi ikki jadval tahlili shuni krsatadiki, dunyoning eng ko`p aholi o`nlik mamlakatlari ichida yaqin kelajakda Yaponiya hamda Rossiya davlatlari tushish, ular o`rnini Meksika va Fillipin davlatlari ko`zda tutiladi. Kishilik jamiyatining butun tarixi - aholi bir avlodning ikkinchi avlod bilan almashinuvi, uning tinimsiz yangilanib turishidan iborat bu jarayon har yili sodir bo`ladigan tug`ilish va o`lim ko`rsatikichlaridagi farqda yaqqol namoyon bo`ladi. Har yoili qandaydir sabablarga ko`ra vfot etgan aholi o`rnining yangidan, dunyoga kelgan avlod hisobiga to`ldirilib borishi aholining takror barpo qilinishi

deyiladi. Tug`ilganlar soni o`lganlar sonidan ortiq bo`ldandagina aholi chsoni oshib, ko`payib, boradi. Bu esa, jamiyat taraqqiyoti uchun muhimdir. Biz yuqorida aholi barcha ishlab chiqarish jarayonining subekti degan edik. Ishlab chiqarishning normal davom etishi, uning kengayib borishi uchun aholi sonining o`sib borishi muhim ahamiyatga ega. Aholi barcha ijtimoiy boyliklarning bunyodkoridir. Shuning uchun ha aholining ayniqsa uning mehnatga yaroqli bo`lgan qismining soni ularning bili va malakasi har bir mamlakat yoki rayonda ijtimoiy ishlab chiqarishning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Qadimgi dunyo va urta asrlarda yashagan olimlar ham aholining soni uning o`sib borishi davlatning iqtisodiy, siyosiy va xarbiy holatiga ijobiy ta`sir etishini qayd qilganlar. Ma`lumki, jamiyat taraqqiyotini belgilab beruvchi asosiy kuch bu moddiy nematlarni ishlab chiqarish usulidir. Jamiyatnig asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi esa odamlar, aholidir. Shuning uchun ham aholi, uning tinmay o`sib boradigan talablari doim kuzatib boriladi va o`rganiladi. Shunday qilib aholining takror barpo qilinish jarayoning negizini tug`ilish va o`lim hamda ular o`rtasidagi farq tashkil qiladi. Ammo ayrim hududlar aholisining o`sishida tabiiy o`sishdan tashqari meanik o`sish ya`ni aholining hududiy taqsimlanishi ham katta rol o`ynaydi.

Adabiyotlar 1. Asanov G. Aholi geografiyasi. T., 1978. 2. Bruk S.I. Naseleniya mira. Etnograficheskiy spravochnik. 2-YE.izd. pererab. i dop. M., 986. 3. Borisov M. Naseleniya mira. demograficheskiy spravochnik. M., 1989. 4 . www.ziyonet.uz

Похожие

Urushlar va aholi o`sishi

Aholining takror barpo bo`lish jarayonlari

O`zbekiston ko`llari va suv omborlari

O`rta Osiyo mamlakatlarida aholi joylashuvi muammolari

FTIning jahon xo`jaligiga ta`sir