2007-2008 yilda sovuq kelgan qishning sinoptik jarayonlar tahlili - География - Рефераты

2007-2008 yilda sovuq kelgan qishning sinoptik jarayonlar tahlili

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

606.9716796875 KB

2007-2008 yilda sovuq kelgan qishning sinoptik jarayonlar tahlili So`ngi yillarda tabiiy va antropogen omillar ta`sirida iqlim o`zgarishi muammolari va uning natijasida kelib chiqadigan oqibatlar O`rta Osiyo xududida keskin o`zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Shuning uchun O`rta Osiyo mintaqasida sirkulyatsiya jarayonlarini o`rganish va mumkin bo`lgan tebranishi va o`zgarishini baholash nihoyatda dolzarb hisoblanadi. O`rta Osiyodagi mavjud 15 ta sinoptik jarayonlarning o`ziga xos ob-havo sharoitlari bor. Bu jarayonlarning ayrimlari o`ziga xos sovuq havo massalarini olib keladi va havoni sovib ketishiga sabab bo`ladi. Ayniqsa bunday sharoit qish oylarida yaqqol namoyon bo`ladi. Ayrimlari esa o`zi bilan birga iliq havo massalarini olib kelib, yoz oylaridagi havo sharoitlarini nihoyatda isishiga sabab bo`ladi. Barchamizga ma`lumki, bu yilgi qish avvalgi yillarga nisbatan sovuq keldi. Bu sovuqlar O`rta Osiyoda 2007 yilning 25 dekabridan boshlab, 50 kun davom etdi. Shu davr mobaynida O`rta Osiyo Sibir antitsiklonining sovuq havo massalari ta`sirida bo`ldi. Sibir antitsiklonining sovuq havo massalari asosan Qozog`iston, O`zbekiston, Turkmanistonning janubi-sharqiy tumanlariga kuchli ta`sir etdi. Qirg`iziston va Tojikiston ayniqsa, ularning baland tog`li xududlariga ta`siri kamroq bo`ldi. Chunki sovuq havo massalaring ta`siri atmosferaning yerga yaqin qatlamida, ya`ni 1000-1500 m gacha bo`lgan joylarida kuchli bo`ldi. Eng minimal havo harorati 8 yanvardan 28 yanvargacha davom etdi. Shu kunlari respublikamizning barcha joylarida o`rtacha havo harorati 10 daraja sovuqni tashkil etdi. Bu kunlari respublikamizda sovuq havoning shimoli-g`arbdan kelishi, kichik gradiyentli past bosimli maydon, antitsiklonning janubi-g`arbiy chekkasi, O`rta Osiyo ustidagi sekin siljuvchi siklon, antitsiklonning janubi- sharqiy chekkasi, antitsiklonning janubiy chekkasi, kichik gradiyentli yuqori bosimli maydon jarayonlari xukmrontlik qilgan. Bu jarayonlarning ayrim xususiyatlari bilan tanishtiramiz.

Sovuq havoning shimoli-g`arbdan kelishi jarayoni O`rta Osiyoga shimoli- g`arbdan, ya`ni Yevropaning janubi-sharqida joylashgan Rossiya xududi, G`arbiy Qozog`iston va Ustyurtdan kirib keladi. Ob-havo sharoitini o`zgartiradi, yomonlashtiradi va havo haroratini pasaytiradi. Kichik gradiyentli past bosimli maydon jarayoni kuzatilganda respublikamiz antitsiklonik xususiyatga ega bo`lgan jarayonlar ta`sirida bo`ladi. Yog`ingarchiliklar va tumanlar kuzatiladi. Antitsiklonning janubi-g`arbiy chekkasi jarayonida, O`rta Osiyo xududida atmosferanin quyi qatlamlarida Sibir antitsikloni xukmrontlik qiladi. Havo harorati eng minimal miqdorda bo`ladi. Namlik 65-100 foiz atrofida bo`ladi. Tuman tushadi. O`rta Osiyo ustidagi sekin siljuvchi siklon jarayonida havo harorati me`yordan past bo`ladi. Antitsiklonning janubi-sharqiy chekkasi jarayonida sovuq ob-havo sharoitlari kuzatiladi. Antitsiklonning janubiy chekkasi jarayonida Sibir antitsiklonining bir bo`lagi Yevropaning sharqiy qismidagi Rossiya xududida va G`arbiy Qozog`istonning ustida bo`ladi. Uning faqatgina janubiy chekkasi O`rta Osiyo xududiga ta`sir qiladi. Ob-havo sharoitlarini yomonlashtiradi. -20-15-10 -5 05 25 27 29 31 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30Ҳарорат (даража) Т - ҳарорат N - меъёр

1 - расм. 2007 йил 25 декабрдан 2008 йил 31 январгача ҳаво ҳароратининг Тошкент шаҳри бўйича ўзгариши. Kichik gradiyentli yuqori bosimli maydon jarayonida Sibir antitsikloni bilan Rossiyaning Yevropa qismidagi antitsiklonni tutashtirib turuvchi baland bosimli maydon xosil bo`ladi. Bu jarayondan so`ng Rossiyaning Yevropa qismidagi antitsiklon tarqalib ketadi yoki sharqqa tomon siljiydi, lekin Sibir antitsikloni saqlanib qoladi. Ob-havo sharoiti yomonlashadi. Yuqorida ko`rib chiqqan jarayonlar antitsiklonning janubi-g`arbiy chekkasi jarayoni Sibir antitsikloni bilan bevosita bog`liqdir. Bu jarayonlar respublikamizda shu davr oralig`ida 18 kun kuzatilgan. Shu sababli respublikamizda bu davrda havo harorati 20 darajadan past bo`ldi. Respublikamizning Toshkent Qovunchi xududida,Sirdaryo viloyati Sirdaryo tumanida, Samarqand viloyati Samarqand shahri va Qo`shrabod tumanida, Qashqadaryoning Qarshi shahrida havo harorati 3-12 kun 20 darajadan past bo`ldi. Jizzah viloyati G`allaorol tumanida 9 kun havo harorati 25 darajagacha sovuq bo`lgan. Qoraqalpog`iston Respublikasining Qo`ng`irot tumanida 20 kun davomida havo harorati 20 darajadan past bo`ldi. Surhondaryo viloyatining sharqiy xududlarida 9 kun davomida havo harorati15 darajadan past bo`lsa, 32 kun 20 daraja atrofida bo`ldi. -15-10 -5 05 25 27 29 31 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30Ҳарорат (даража) Т - ҳарорат N - меъёр 2 - расм. 2005 йил 25 декабрдан 2006 йил 31 январгача ҳаво ҳароратининг Тошкент шаҳри бўйича ўзгариши.

Bu davrda Toshkentdagi havo harorat me`yori 0-3 daraja iliq. Ammo kuzatilgan havo harorati 10-20 daraja atrofida ekanligini grafikdan ko`rish mumkin (1 – rasm). -30-25-20-15-10 -5 0525 27 29 31 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 Ҳарорат (даража) Т - ҳарорат N - меъёр 3 - расм. 1968 йил 25 декабрдан 1969 йил 31 январгача ҳаво ҳароратининг Тошкент шаҳри бўйича ўзгариши. Xuddi shu davrda 2005-2006 yillarning havo harorati 5-10 daraja atrofida sovuq bo`lgan, shu bilan birga me`yorga yaqin kunlar ham ko`p bo`lgan (2 – rasm) . Shu kabi havo harorati pasayishi bundan 40-50 yil ilgari ham kuzatilgan. Toshkentda 1968-1969 yillarda havo harorati ayrim kunlari 20 darajadan past bo`lib, me`yor atrofida bo`lgan kunlar ham ko`p bo`lgan (3 – rasm). Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki, bu yil respublikamizda kuzatilgan izg`irin qish atmosferada bo`layotgan turli xil jarayonlar va hodisalarga bog`liq holda tahminan har yarim asrda takrorlanib turadi. Meteorologik tahlillar tarixidan respublikamizda bundan ham qattiq qirovli qish kunlari bo`lganligini bilib olishimiz mumkin.

Похожие

Do'l xosil bo'ladigan asosiy sinoptik jarayonlar

2007 - 2008 йилда совук келган кишнинг синоптик жараёнлар тахлили

Tabiiy geografik jarayonlar

Gidrologik prognozlar va ularni tasniflash masalalari

Qishloq joylari aholisining o’sish xususiyatlari hamda aholisining takror barpo bo’lishi