Ядро энергиясидан фойдаланиш - Физика - Рефераты

Ядро энергиясидан фойдаланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53.5 KB

Ядро энергиясидан фойдаланиш Хавфли ядро қуролларининг тузилиши, ишлаш принци пи, унинг қуввати, унинг зарарли таъсирлари ва ундан ҳимояланиш каби билимларни ҳар бир инсон билиши шарт. Бундай билимлар системасининг энг аввал мактабда химия ва граждан мудофаасидан билганларига таянган ҳолда физика дарсида занжир ядро реакциялари, ядро реактори, критик масса, ядро энергиясидан фойдаланиш, термоядро реакциялари, радиоактив нурланишнинг биоло гик таъсири каби темаларни кенгроқ ўрганиш жараёнида шакллантириш мумкин. Ядро қуролларида ядро реакция- сининг икки туридан: 1) оғир элементлар ядроларининг бўлиниш занжир реакциясидан, 2) енгил элементлар ядроларининг бирмунча оғир элементларнинг ядролари билан бирикиш реакциясидан фойдаланилади. Уран 92 U 235 ёки плутоний каби оғир элементлар ядроларининг бўлиниш занжир реакцияси ядро қуролла рида, енгил элементлар — водород изотоплари дейтерий ва тритий ядроларининг бирикиш (синтез) реакциясидан термоядро қуролларида фойдаланилади. Атом бомбасининг портлаши учун К> 1 бўлиши керак. Ана шундай шароитда занжир реакция шиддатли бўла бошлайди ва окибатда портлаш юз беради. Атом бомбасининг портлаш зонасида ҳарорат ўнлаб миллион градусга, босим эса миллион атмос ферага етади. Портлашда фотонлар ва нейтронлар интен сив равишда чикади. Портлаш атрофидаги жойлар ядро бўлинишида ҳосил бўладиган радиоактив парчалар— маҳсулотлар билан заҳарланади. Бу заҳарланиш шамол ва сув оқими билан жуда катта территорияга тарқалиши мумкин. Водород бомбаси портлаганда дейтерий билан тритий аралашмаси бир онда ўнлаб миллион градусларгача қизийди. Шу туфайли шиддатли термоядро реакцияси вужудга келиб, бу реакция водород бомбасининг портлаши билан тугалланади. Водород бомбасининг портлаш кучи атом бомбасининг портлаш кучидан бир неча ўн марта катта. Ядро куроллари

портлатилганда табиатда қандай ҳодиса юз беради? Қуйида ана шу ҳақда тўхталиб ўтамиз. Ядро куроллари портлатилганда зарар етказадиган омил- лар куйидагилар: 1) Зарб тўлқини, 2) Еруғлик нурлари, 3) Ўтувчи радиация, 4) Радиоактив заҳарланиш ва бошқалар. Зарб тўлқинлари. Зарб тўлқини қаттиқ сиқилган сферик ҳаво зонасидан иборат бўлиб, портлаш марказидан ҳамма томонга бир текис тарқалади. Зарб тўлқини 330 м/с тезликда тарқалади. Зарб тўлкини ўз йўлидаги барча нарсаларни вайрон килади. Зарб тўлқини натижасида кишиларнинг суяклари синади, қон қуйилади, қорин ва кўкрак бўшлиғи каттиқ жароҳатланади. Зарб тўлқини- нинг таъсири юзага берилаётган босимга боғлик,. Ёруғлик нурлари. Ядро куроли портлаганда элект ромагнит нурлар чиқади. Ёруғлик нурлари портлаш нинг ёруғликтарқатадиган соҳасида чиқади. Ядро қуроли, ҳаво ва тупроқнинг жуда юксак ҳароратга кадар қизиган буғлари шу соҳани ташкил этади. Ёруғлик нурлари бир неча секунд давом этади. Ёруғлик нурлари ўз йўлидаги барча нарсаларни ёндириб, кўмир қилиб кўяди, умуман кишиларни ёппасига шикастлаши мумкин. Сингувчи (ўтувчи) радиация. Ядро қуроли портла ганда ҳосил бўладиган  - нурлар ва нейтронлар оқими ўтувчи (сингувчи радиация) дейилади,  - нурлар орга низмнинг анча ичкарисигача киради  - нур ҳавода ўнлаб ва юзлаб метр масофада тарқалади.  - нурланиш кисқа вақт давом этади. Лекин инсон кўп шикаст кўради. Радиоактив ифлосланиш. Табиатни ифлослайдиган энг хавфли нарса бу ядро қуроллари портлаганда ҳосил бўладиган радиоактив маҳсулотлардир: 1) заряд моддаси нинг бўлиниш маҳсулотлари, 2) иккиламчи сунъий радиоактивлик, 3) ядро зарядининг реакцияга киришмай қолган қисми. Булар атроф-муҳитга салбий таъсир этади. Ядро энергиясидан халқ хўжалигининг турли соҳала- рида, жумладан, электр энергия олишда кенг фойдала нилмоқда. АЭСларини аварияга

учраши натижасида ҳосил бўладиган жараёнлар инсон шахсан атроф- муҳит учун ниҳоятда хавфли эканлигига ўқувчилар диққати тортилади. «Радиоактив нурланишларнинг биологик таъсири» темасини ўрганишда ўқувчиларга: 1) радиоактив нурла- нишдан сақланиш чоралари, 2) табиатни муҳофаза килиш масаласи тўла баён қилиниши мақсадга мувофик, Радио актив моддалар билан ишлаганда тажрибалар махсус жиҳозланган хоналарда ўтказилиши, манипулятор ва резина қўлқоплардан фойдаланиш, радиоактив изотоп билан ишловчи кишини доимо медицина кўригидан ўтказиб туриш зарурлиги ўқувчилар онгига сингдирилиши зарур. Иккинчи масаланинг муҳимлиги шундаки, радиоактив чиқиндиларнинг кўпайиб бораётганлиги табиатни радио-актив ифлосланишдан муҳофаза килишни олимлар олдига муаммо қилиб кўймоқда. Агар ишлаб турган ядро реакторларининг ҳар биридан бир кунда активлиги мингларча, ўн мингларча кюрига тенг радиоактив модда чиқишини ва унинг жуда оз қисмигина ишлатилишини назарга олсак, бу муаммо ниҳоятда мураккаб масала эканлигини кўрамиз. Ер юзидаги барча инсониятнинг сиҳат- саломатлиги ана шу масаланинг ҳал қилинишига боғлиқ. Олимлар дастлаб океан тубидаги ва унинг устки қисмидаги сувлар ўзаро аралашмайди, деб ўйлаб, радио актив чиқиндиларни океаннинг жуда чуқур жойла рига ташлашни таклиф қилдилар. Олиб борилган тадқи қотлар бу фикрнинг нотўғри эканлигини кўрсатди: ундан ташқари, денгиз суви материалларни жуда кучли даража да коррозиялайди, шу сабабли радиоактив чиқинди солинган идиш материали тез емирилиб кетади. Ана шунинг учун ҳам радиоактив чиқиндилар денгиз тубига ташланмайди. Радиоактив чиқкндиларни ташлаш учун аҳоли яшайдиган жойлардан узоқда бетон билан ишлан ган, ер ости сувлари ўтмайдиган жуда чукур қудуқлар қилинади. Бу билан юқоридаги муаммо мутлақо ҳал қилинади, деб бўлмайди. Шунинг учун бу соҳани такомиллаштиришга оид ишлар олиб борилаётганлиги қайд қилиб ўтилади.

Радиоактив чиқиндиларни сақлаш учун «қабр»лар қуриш масаласи эса жуда машаққатли ва кимматга тушадиган ишдир, бундан ташқари, уларни фақат одам яшамайдиган жойларгагина қуриш мумкин. Бундай хавфли юкни бир жойдан иккинчи жойга ташишнинг ўзига ҳам катта маблағ сарфланади. Баъзи бир олимлар радиоактив чиқиндиларни ракеталарга солиб, космосга чиқариб ташлашни таклиф этишади. Бу икки тарафлама хавфли: а) моддалар оғирлиги туфайли ерга тушиб, ҳаво ва ерни ифлослайди, б) космик фазони ўрганиш учун чиқадиган космонавтлар ҳаёти учун хавфли. Албатта, радиоактив чиқиндиларни (аввал концентрлаб) Ердан ҳаёт йўқ планетага олиб бориб ташланса, анча яхши бўлар эди. Бир вақтлар келиб ракеталар планеталараро учадиган транспортга айланса, улардан биринчи навбатда, Ерни кераксиз радиоактив чиқиндилардан тозалаш учун фойдаланиш мумкин. Булар, инсон ҳаёти ва фаолияти учун хавфли радиоактив қолдиқларни энг яхши усули, уларни зарарсизлантиришдан иборатлигига ўқувчилар диққати тортилиб, батафсил тушунтирилади. Радиоактив нурларнинг одам организмига кўрсатадиган таъсирларига карши ҳозирги замон техникаси ишонч ли ҳимоя чоралари яратганлиги сабабли радиоактив нурларнинг хоссаларини билган инсон барча эҳтиёт чораларига риоя қилса, шу соҳада узоқ вақт ишлашига қарамай саломатлиги яхши, бошқа касбдаги кишилардан кам умр кўрмаслигини ўқувчиларга етказиш мақсадга мувофиқ бўлади. Булардан ташқари, ўқувчиларга изо топлардан фан ва техникада фойдаланишнинг ҳозирги замон ютуқларини маҳаллий шароитга боғлаб бериш, нурланишларнинг ўлчов бирликлари ва нурланиш дозаси ҳақида тўла маълумот бериш, боғланиш энергиясини амалда ҳисоблаб топишни ўргатиш, зарраларнинг масса си, заряди, энергиясини ҳисоблаш усулларини очиб берувчи билимлар системасини бериш «атом ядроси физикаси» бўлими бўйича ўқувчилар билимини яхшилани шига олиб келади. Бу бўлимни ўргатишда ўқувчиларга қуйидаги хулосаларни бериш фойдали: 1) Табиатдаги барча моддалар зарралардан ташкил топган, 2) Моддани ташкил этувчи зарралар тўхтовсиз

ўзгариб туради: молекулалар атомлар билан ионларга, протонлар нейтронлар билан позитронларга, нейтронлар протонлар билан электронларга айланиб туради, 3) Атом ядросидаги про тон ва нейтронлар сонининг ўзгариши оқибатида атом барқарор радиоактив бўлиб қолади ва янги элемент ҳо сил бўлиши натижасида янги хоссалар пайдо бўлади, 4) Инсон даврий қонун ва атомларнинг тузилиш наза- рияси тўғрисидаги билимларга таяниб табиат устидан ҳукмронлигини кенгайтиради. У янги элементлар кашф этади. Химиявий жараёнларни ўрганиш учун индикатор лар сифатида нишонланган атомлардан фойдаланади. Ин сон атом энергиясини бошқаришни ўрганиб олди, энергия нинг жуда катта манбаига эга бўлинди, 5) Атом тузи лиши соҳасидаги кейинги кашфиётлар дунёни ва унинг қонунларини билиш мумкинлигининг ёрқин исботидир, атом энергиясидан ва сунъий радиоактивликдан фойдаланиш эса билимларимизнинг нақадар тўғрилигини тасдик лаб турибди.

Фойдаланилган адабиётлар. 1. Табиатни мухофаза қилиш ва ўзгартириш .Тошкент.”Ўқитувчи”2005й 2. Турдиқулов Э.А. “ Физика ўқитишда табиатни мухофаз қилиш масалалари”. 3. Тарасов Л.В “Физика в природе”-М “Просвешение”1998г. 4. Турдиқулов Э.А Мактабда атмосфера физикаси. Тошкент. 1991й. 5. Гернова Н.Б., Б ы лова А,М Экалогия-М., 1981. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Қуёш энергиясидан қишлоқ хўжалигида фойдаланиш

Ядро моделлари

Ядро кучларининг хусусиятлари. изотопик спин. паулининг умумлашган тамойили. Ядро кучлар назарияси хакида

Атом ва ядро физикаси. Атомнинг Томсон модели

Электромагнит тебранишлар ва тўлқинлар мавзусини ўрганишда табиатни қўриқлашга оид билим бериш