Teleskopga o’rnatilgan qo’shimcha asboblar - Физика - Рефераты

Teleskopga o’rnatilgan qo’shimcha asboblar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41.5 KB

Teleskopga o’rnatilgan qo’shimcha asboblar Reja: 1. Kameralar va ularning turlari. 2. Nur saralagichlar va ularning turlari. 3. Radioto’lqinlarni antennadan nurlanishini qayd kiluvchi uzatgichlar. Teleskop obektivida yigilgan nurlarni qayd qilishda qanday maqsad kuyilganligiga karab teleskoplarga kug’imcha asboblar urnatiladi. Masalan ; Nurlanish intensivligini kamaytirish keraksiz nurlardan tozalash, spektrga yoyish, tasvirni kattalashtirish yoqi kichraytirish va xakozo. SHu maqsadda nur tuskichlari, nur saralagichlar, spektrograflar va boshqa asboblardan foydalaniladi va teleskopga urnatiladi. Ulardan utgan nurlanish qayd kilinadi va o’rganiladi. Osmon yoritkichlarini suratga tushiradigan asbob kamera deb ataladi. Teleskop bu vazifani bajaradi. Bu

kameralarda tasvir masshtabi uzgarmas va ob’ektivining fokus masofasiga boglik bo’lib, u yordamida olingan suratlar yordamida yoritgichlarning koordinatalarini aniqlash mumkin. Ammo astrofizik kuzatishlarda tasvir masshtabini o’zgartirish, tasvir yorugligini kuchaytirish , kontrastni oshirish, rangini almashtrish talab kilinadi. SHuning uchun teleskop oqulyar kismiga kuydagi maxsus optik va e’lektrooptik kurilmalar urnatiladi. 1. Kattalashtirivchi va kichraytiruvchi kameralar. 2. E’lektron optik almashtirgichlar. 3. E’lektron kamera. 4. Televizion kamera 1. Tasvir masshtabini uzgartiruvchi kamera f 1 oqulyar va undan keyin fokus masofasi f 2 bo’lgan linza urnatiladi. Oqulyardan chikan parallel nurlar ikkinchi linzadan utib, uning foqal tekisligida kichraygan yoqi kattalashgan tasvir xosil bo’ladi. Oqulyar fokusi bilan linza fokusining nisbati f 2 / f 1 >1 bo’lsa kattalashtiradi, f 2 / f 1 <1 bo’lsa kichrayadi. SHu orqali yoritkichlarning surati kamera bilan olinadi. 2 E’lektron optik almashtirgichlar yordamida spektral diapazondagi tasvir kurinadagan optik diapazonga utkaziladi. Tasvir kurinadagan optik diapazonga utkaziladi, ya’ni infraqizil nurlar sohasiga utkaziladi. Tashqi fotoe’ffekt xodisasiga asoslangan fotoqatodga karama-karshi tomoniga shu’lalanadigan e’kran urnatiladi. Anodga tushgan e’lektronlar shu e’kran tomoniga yunaltiriladi va tasvvir xosil kilinadi.

3.E’lektron kamera e’lektron optik almashtirishda o’xshash prinuipga asoslangan bo’lib uning farqi katoddan chiqqan e’lektronlar tugri fotoplastinkaga tushadi. Bunday usulda yulduz kattaligi 26 m 0 bo’lgan yulduzning tasvirini xosil qilishi mumkin. 1. Televizion kamera. E’lektron optik almashtirish singari teleskopda xosil kilingan tasvirni yoruglashtiradi va kontrasni oshiradi. Xozirgi kunda televizion kameralar turli sun’iy yo’ldoshlarga urnatilib uchirilmoqda. Ular yordamida kosmik fazodagi jismlarning aniq tasvirini kuzatish imkoniyati kengaymoqda. Zamonaviy televizion kameralarda faktgina optik nurlanishni aniqlovchi kurilmalardan tashqari zaryadiy boglanishga e’ga bo’lgan detektorlardan xam foydalanilmoqda. Bu yo’l bilan kuzatish nixoyatda qiyin bo’lgan kosmik jarayonni o’rganish sohasini kengaytirishga yordam beradi. Ba’zi vaqtlarda kelayotgan nurlanishlarni saralash zarurichti tugiladi. SHunga asoslanib, ma’lum bir to’lqin uzunliklar diapazondagi e’lektromagnit to’lqinlarni utkazuvchi yoqi utkazmaydigan optik muhit nur saralagich deyiladi. Ular quyidagilardir, 1.Yorug’lik saralagichlari 2.Interferenuion saralagichlar. 3. Polyaroidlar. 4.Interferenuion polyarizauion saralagichlar. Yorug ’ lik saralagichlar rangli parallel yassi shishadan yasalgan bo ’ lib , uning kalinligi bir necha mm . dan yuzasi e ’ sa bir

necha sm kvadratga teng bo ’ ladi . Bu saralagichlardan foydalanib , o ’ tish sohasini toraytirish mumkin . Kuzatish sohasini yanada toraytirish uchun interferenuiya sohasiga asoslanib ishlaydigan interferenuion saralagichlar yaratilgan . Bularning ishlash prinuipi Fabri - Pero interferometriga o ’ xshash bo ’ lib , ajratib olish sohasi Δλ 5÷10 Å atrofida bo ’ ladi . Buning uchun kalinligi d =4  ga teng bo ’ lgan toza shaffof sifati kuchli bo ’ lgan parallel plastinka olinib uning bir tomoniga Zn SO ( rux sulhfati ) ikkinchi tomoniga krilet ( Na Al Fe ) surtiladi . Ulardan kaytgan nurlar interferenuiyalanib kuzatish diapozonini kichraytiradi . Polyaroid xiralagich yordamida kelayotgan tabiiy yorug ’ lik yassi parallel kutblangan nurga aylantiriladi . Bunday saralagichlar kristall prizmalar tuplamidan iborat bo’ladi. Bunda kuzatish sohasi Δλ ≤ 1 Å bo’ladi. Bunday toraytirishda shunday muhit tanlab olinadiki, bu muhitga tushgan nurlar oddiy va oddiymas nurga ajraladi. Bu ajralgan nurlar kayta uchrashganda fazalar farqi bilan kelganligi uchun ular uchrashganda interferenuiyalanadi. Bu muhitning kalinligi d= 0 0 n ne  xisoblanadi. n 0 – oddiy nurning sindirish ko’rsatkichi, n e - gayrioddiy nurning sindirish ko’rsatkichi. Bu usulda ishlaydigan saralagichni interferenuion polyarizauion saralagich(IPS) deyiladi Radio teleskoplarda xam nur saralagichlar urnatiladi, Parabolik antennadan kaytgan nurlar uning fokusida to’rgan Geru dipoliga tushadi. Geru dipoli uzgaruvchan toq xosil kiluvchi generatoriga ulangan vaqtda undan dipolning uzunligidan ikki marta

katta bo’lgan e’lektromagnit to’lqinlari tarkala boshlaydi. Bu vaqtda Geru dipolining priyomnikka ulasak, u uziga mos keluvchi e’lektrogmagnit to’lqinini yutadi. Demak, bu erda dipol nur sarlagich vazifasini bajaradi. Ba’zi vaqtda parabolik antenna fokusiga karnaysimon kuvurchalar urnatiladi. Bu kuvurchalar uzining diametriga mos keluvchi e’lektromagnit to’lqinlarini nurlantiradi yoqi yutadi. Bu usulllardan foydalanib kerakli bo’lgan e’lektrogmagnit to’lqinlari saralanib ajratib olinadi. Tayanch suz va iboralar: kattalashtirvchi va kichraytiruvchi kameralar, e’lektron optik almashtirgichlar, e’lektron kamera, televizion kamera, saralagich, interferenuiya, polyaroid. Adabiyotlar 1 Martinov D. YA. Kurs prakticheskoy astrofizika. 2. Klimishin. I,A Astronomiya nashix dney. 3.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 9- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1996. 4.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 10- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1996.

5.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 11- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1998. 6.L.S. Jdanov, G.L. Jdanov. Fizika kursi. O‘rta maxsus o‘quv yurtlari (kollejlar) uchun darslik. –T.: “O‘qituvchi”, 1993. 7.A.A. Pokrovskiy. Fizikadan namoyish eksperimenti. 1-2 qismlar. – T.: “O‘qituvchi”, 1988. Keyingi yillarda akademik litseylar va kasb-hunar kolejlari uchun quyidagi yangi adabiyotlar yaratildi va joriy etildi: 6.A.M. Xudoyberganov va boshq. Fizika. 1- qism. Ma’ruzalar matni. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan. –T.: “O‘qituvchi”, 2002.

Похожие

Yarim o‘tkazgichli asboblar

Yarim o’tkazgichli asboblar

Astrofizikada keng qo’llaniladigan kvant fizikasi tushunchalari

Spektrograflar va ularning asosiy ko’rsatkichlari. ( qo’shimcha o’qish uchun)

Kosmik astrofizik tekshirish asboblari