Suyuqliklarda energiyaning yo’qotilishi - Физика - Рефераты

Suyuqliklarda energiyaning yo’qotilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

326 KB

Suyuqliklarda energiyaning yo’qotilishi Reja: 1. Suyuqlikning harakati vaqtidagi energiyaning yo’qotilishi. 2. Energiya yo’qotilishining ikki turi. Ishqalanishda yo’qotilgan energiyani aniqlash. Darsi-Veysbax tenglamasi.

Real suyuqliklarda ikki kesim orasida energiya yo`qotilishini H 1-2 bilan belgiladik. Bu yo`qotish suyuqliklardagi qovushoqlik ku с hi hisobiga bo`ladi, ya'ni u shu ku с hni yengishga sarf bo`ladi. Truboprovodlardagi harakatni tekshirganimizda masala asosan ishqalanish ku с hini yengish u с hun sarf bo`lgan yo`qotishni hisoblashga keladi. Bu holda tru ba - ning 1-1 va 2- 2 kesimlarining sirti teng bo`lgani u с hun tezliklari ham teng bo`ladi (3.17-rasm), ya'ni harakat tekis bo`ladi. 1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi suyuqlik ustuniga ta'sir qiluv с hi ku с hlar: 1) P l = p 1 S va P 2 = p 2 S - bosim kushlari; 2) G = γ S l – og`irlik ku с hi; 3) T = τπ Dl – ishqalanish ku с hidir. 1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi suyuqlikning muvozanat holati tenglamasi un - ga ta'sir qilayotgan ku с hlar orqali quyidagi с ha yoziladi:.0 sin 2 1     T G P P  Gidravlik yo`qotish tushun с hasiga doir . l zz 21 sin    ekanligini hisobga olsak, yo`qoridagi tenglama quyidagi ko`rinishga keladi: 0 2 1 2 1      Dl l z z Sl S p Sp   Bundan tekis harakat u с hun Bernulli tenglamasi kelib с hiqadi: . 2 2 1 1 S Dl z p z p         

Bu tenglamani (3.48) tenglama bilan solishtirsak va uni tekis harakat ( v 1 = v 2 ) u с hun qo`llasak, gidravlik yo`qotish u с hun quyidagi munosabatni olamiz: S Dl h     21 bu yerda l – oqim uzunligi; D – truba diametri. Gidravlik yo`qotish, odatda, ikki turga ajratiladi: 1. Uzunlik bo`yi с ha (ishqalanish ku с higa sarf bo`lgan) yo`qotish oqim uzun ligi bo`yi с ha harakat hisobiga vujudga keladi va uning uzunligiga bog`liq bo` - ladi. Bu yo`qotish (3.56) formula ko`rinishida ifodalanadi. 2. Mahalliy qarshilik oqimning ayrim qisimlarida notekis harakat hisobiga vujudga keladi. Notekis harakatni vujudga keltiruv с hi qismlar truba yoki o’zanning kesim shakllari, o`zgargan joylari (tirsaklar, to`siqlar, keskin kengayishlar, keskin torayishlar, kranlar va h.) bo`lib, bu yerdagi gidravlik yo`qotish uzunlikka bog`liq emas. Umumiy gidravlik yo`qotish bu ikki yo`qotishning yig`indisiga teng m l n H H H   bu yerda l H – uzunlik bo`yi с ha yo`qotish; H m – mahalliy qarshilik. Gidravlik yo`qotish suyuqlikning kinetik energiyasiga bog`liq bo`lib, energiya ortishi bilan ortadi, kamayishi bilan esa kamayadi. Shuning u с hun gidravlik yo`qo tishni suyuqlik kinetik energiyasiga proporsional qilib olinadi. Tezlik va sarf o`l с hash usullari hamda asboblari Suyuqlik sarfini va tezligini o`l с hashning eng oson usuli hajmiy va og`irlik usullaridir. 1. Hajmiy usulda tekshirilayotgan oqimdan suyuqlik maxsus darajalangan idish (menzurka) ga tushadi. Idishning to`lish vaqti sekundomer yordamida aniq o`l с hanadi. Agar idishning hajmi V , o`lshangan vaqt T bo`lsa, hajmiy sarf quyidagiga teng bo`ladi: . T V Q  Oqimning harakat kesimi ma'lum bo`lsa, uning tezligi (3.4) formula bilan aniqlanadi.

2. Og`irlik usulida biror idishga oqimdan suyuqlik tushiriladi. Tarozida o`l - с hash yo`li bilan idishdagi suyuqlikning og`irligi topiladi. Idishning to`lish vaqti T bo`lsa, og`irlik sarfi quyidagiga teng:T GV G  Suyuqlikning hajmiy sarfi og`irlik bo`yi с ha sarfini solishtirma og`irlikka bo`lish yo`li bilan aniqlanadi:  G Q  Bu usullar, albatta, ki с hik miqdordagi sarflarni 0`l с hash u с hun qo`llaniladi. Katta sarf larni o`l с hash u с hun esa juda katta o`l с hov idishlari kerak bo`ladi. Ikkin с hidan, truboprovod va kanallarda sarfni yuqoridagi usul bilan o`l с haganda oqimning tuzilishi o`zgaradi va o`l с hash natijasi katta xatolar bilan с hiqadi. Shuning u с hun ko` pin с ha trubalar va kanallardagi sarf boshqa usullar bilan o`l с hanadi. 3. Venturi suv o`l с hagi с hi maxsus trubadan suv o`tishiga asoslangan bo` - lib, tuzilishi sodda va harakatlanuv с hi qismlari yo`qdir (3.18-rasm). Bu asbob talabga qarab vertikal yoki gorizontal joylashtiriladi. Uning gorizontal holdagisini ko’ramiz. Venturi suv o`l с hagichi ikkita bir xil d 1 diametrli 1 va 2 truba bo`laklaridan tashkil topgan bo`lib, ular 3 va 4 diffuzorlar hamda ki с hik d 2 diametrli truba bo` la - gi (patrubok) orqali tutashtirilgandir. Uning 1-1 va 2-2 kesimlariga pezometrik nay с halar o`rnatilgan bo`lib, ular shu kesimlardagi bosimlar farqi h ni ko`rsatadi. Truba gorizontal bo`lgani u с hun ( z 1 = z 2 ), 1-1 va 2- kesimlariga Bernulli tenglamasi quyidagi с ha yoziladi: , 2 2 2 22 1 21   p v p g v    bundan g u g u p p 2 2 21 22 2 1      lekin h p p     2 1 bo`lgani u с hun g v g v h 2 2 21 22  

Uzilmaslik tenglamasi (3.14) ga asosan, 1 2 2 1 S S v v  u holda . 1 2 2 1 2 22                S S g v h bundan 2-2 kesimdagi tezlikni topamiz: 2 1 2 2 1 2        S S gh v U holda suyuqlik sarfi quyidagi с ha aniqlanadi: . 1 2 2 1 2222         S S gh S Sv Q Venturi suv o`l с hagi с hi Bu formula ideal suyuqlik u с hun с hiqarilgan. Haqiqatda ikki kesim o`rtasida bosim pasayishi va tezliklarning kesim bo`yi с ha bir tekis tarqalmaganligi u с hun yuqoridagi formula bo`yi с ha olingan natija haqiqiy sarfdan farq qiladi. Shuning u с hun sarf formulasiga tuzatma koeffisient m ni kiritamiz: . 1 2 2 1 2 2        S S gh mS Q m koeffisiyentining qiymati turli suv o`l с hagi с hlar u с hun har xil bo`lib, ular te gishli suv o`l с hagish u с hun tajribada aniqlab

Suv o`l с hagi с h shayba . qo`yiladi. Hisoblash ishlarida sarf, odatda, quyidagi soddalashtirilgan formula bilan hisoblanadi: ,h c Q  bu yerda 2 1 2 2 1 2        S S g mS c koeffisient suv o`lshagich doimiysi deb ataladi va har bir berilgan suv o`l с hagi с h u с hun hisoblab qo`yiladi. 4. Suv o`l с hagi с h shayba (diafragma) ikki truba bo`lagi o`rtasiga o`rna til - gan halqadan iborat bo`lib (3.19- rasm) uning i с hki aylanma teshigining с hekkalari 45° bur с hak ostida qiyalangan yoki oqib o`tuv с hi oqim с ha shaklida silliqlashgan (soplo ko`rinishda) bo`ladi. Halqaning ikki tomoniga ikki pezometr yoki differensial manometr o`rnatilgan bo`lib, ular diafragmaning ikki tomonidagi bosimlar far qi ni aniqlashga yordam beradi. Sarf pezometrlardagi suyuqlik sathlarining farqi orqali, quyidagi formula yor damida aniqlanadi: . 1 h c Q  c 1 koeffisiyent har bir diafragma uchun tajriba asosida aniqlanadi. 5. Vertushka val 2 ga o`rnatilgan aylanma kurak с halar 1 ga ega bo`lgan g`il dirak bo`lib, asosiy korpusga mahkamlanadi (3.20-rasm). Vertushka suv oqi - miga to`g`ri yo`naltirilishi u с hun korpus 4 ga qanot с ha o`rnatilgan. Vertushkadan

o`t kazgi с hlar 3 elektr qo`ng`iroq tortilgan bo`lib, kurak с halar aylanganda elektr zanjirini tutashtiradi va qo`ng`iroq jiringlaydi yoki maxsus schyotchik aylanish sonini avtomatik hisoblaydi. Suvga tushirilgan vertushkalarning kurak с halari suv - ning tezligiga qarab sekinroq yoki tezroq aylanadi. Shuning u с hun suyuqlikning tez ligi schyot с hikning ko`rsatkichi yoki vaqt birligida qo`ng`iroqning jiringlash so - niga qarab aniqlanadi. Kanallarda suyuqlik sarfini topish u с hun ularning ko`nda - lang kesimini .... , , 3 2 1 S S S    elementar yuzalarga bo`lib chiqamiz (3.20-rasm). Bu yuzalarning geometrik markazlarida tezliklarni vertushka yordamida o`l с hab, ular ni yuzalarga ko`paytirsak, har bir kesim bo`yi с ha sarf kelib с hiqadi: ;11 1 v S q   ;22 2 v S q   …….. nn n v S q   Pirildoq Kanalda oqayotgan suyuqlik sarfi bu sarflarning yig`indisiga tengdir; n n n i t v S v S v S vS q Q       ... 33 22 11 1 Bu usul gidrometrik o`l с hashlarda eng ko`p qo`llaniladigan usuldir. 6. Pito nay с hasi u с hi to`g`ri bur с hak hosil qilib egilgan nay с ha bo`lib, uning egilgan u с hi suyuqlik oqimi yo`nalishiga qarama-qarshi qilib qo’yiladi. Nay с haning ikkin с hi u с hi suyuqlikdan tashqariga с hiqib turadi. (3.22-rasm a). Bu holda ozod sirtda va nay с hadagi suyuqlik sathida bosim atmosfera bosimga teng.

Shuning u с hun nay с hadagi suyuqlikning balandligi h oqimning tezlik bosimini beradi, ya'ni g v h 2 2  Bundan tezlikni topish formulasi kelib с hiqadi: gh v 2  Kanallarning kesimini elementar yuzalarga bo`lish. Tezlik o`l с hagi с h nay с halar . Tezlikning haqiqiy miqdori (suyuqlik tushirilgan nay с ha harakat tartibini buz ganligi u с hun) oxirgi formula bilan hisoblangan miqdorga to`g`ri kelmaydi. Shu ning u с hun bu formulaga tuzatish koeffisiyenti a kiritiladi: gh v 2  bu yerda  – koeffisiyent; u har bir nay с ha u с hun tajriba yo`li bilan aniqlab qo’yila di. Pito nay с hasi o с hiq sirtli oqimlarda tezlikni o`l с ha с h u с hun qo`llaniladi. 7. Prandtl nay с hasi Pito nay с hasining qulaylashtirilgani bo`lib, u trubalar dagi tezliklarni o`lchash uchun qo`llaniladi (3.22-rasm, b) va ikkita nay с hadan iborat bo`ladi. Ulardan biri Pito nay с hasi va ikkin с hisi pezometrdir. Pezometrdagi suyuqlik balandligi pezometrik bosim  p ni bersa, Pito nay с hasidagi

suyuqlik balandligi to`liq bosim g v p 2 2   ni beradi. Shuning u с hun bu ikki nay с hadagi ba land liklar farqi tezlik bosimini beradi va uning yordamida tezlik topiladi: gh v 2  Hozirgi mavjud asboblarda bu ikkita nay с ha bitta katta nay с ha i с higa joylash - tirilgan (3.23-rasm) bo`lib, ularning u с hlari mikromanometr yoki differensial manometrlarga tutashtirilgan. Agar manometrlardagi suyuqlik oqayotgan suyuqlikdan farq qilsa, Prandtl nay с hasining u с hi tushirilgan nuqtadagi tezlik quyidagi formula bilan topiladi:         1 2 1    gh v bu yerda h – difmanometr nay с halaridagi sathlar farqi; 1 va  – difmanometrdagi va tekshirilayotgan (oqayotgan) suyuqliklar solishtirma og`irliklari; a – tajribadan topiladigan qiymati 1 dan 1,04 ga с ha o`zgaruv с hi koeffisiyent. Prandtl nay с hasi yordamida suyuqlik oqimi kesimining har xil nuqtalarida tezlikni o`l с hab, bu kesim bo`yi с ha tezlikning o`zgarishini va sarfini topish mumkin. Prandtl nay с hasi

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati : 1. E.A. Tursunova, A.A. Mukolyans “Suyuqlik va gaz mexanikasi” O’quv qullanma. ToshDTU.; 2014. 2. A.A. Karimov, A.A. Shokirov, A.A. Mukolyans “Gidravlika asoslari, nasoslar va kompressorlar” O’quv qullanma. NOSHIR.; T. 2013. 3. A.A. SHokirov, A.A. Karimov. “Ixcham gidravlika” O’quv qullanma. T. ; 2010. 4. Q.SH. Latipov . “ Gidravlika, gidromashinalar va gidropnevmoyurit - gichlar ” . Darslik. T. ; 1994. 5. Q.SH. Latipov. “Gidravlika va gidroyuritmalar”. D arslik. - T., 1992 .

Похожие

Real suyuqliklarda ichki kuchlar. Nave-Stoks tenglamasi

Mexanik energiyaning saqlanish qonuni va uning qo’llanishi

Termodinamikaning birinchi boshlanishi (energiyaning saqlanish qonuni) va issiqlik oqimi tenglamasi

Tezlik bosimi, induksion va o’zgaruvchan sathli sarf o’lchagichlar

Ikki muhit chegarasidan tovushning oʻtishi