Операторларни вақт бўйича дифференциаллаш квант механикада ҳаракат тенгламалари - Физика - Рефераты

Операторларни вақт бўйича дифференциаллаш квант механикада ҳаракат тенгламалари

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

112 KB

Операторларни вақт бўйича дифференциаллаш квант механикада ҳаракат тенгламалари Режа: 1. Операторларни вақт бўйича дифференциаллаш 2. Квант механикасида ҳаракат тенгламалари

Операторларни вақт бўйича дифференциаллаш Шредингер тенгламаси асосида содда қоидаларни ўрнатиш имконияти туғилади, улар ёрдамида чексиз кичик вақт ичида у ёки бу механик катталикнинг ўртача қийматининг ўзгаришини ҳисоблаш мумкин L катталикнинг ўртача қийматидан вақт бўйича олинган ҳосилани ҳисоблашимиз мумкин ва ўртача қийматларнинг вақт ўтиши билан ўзгаришини кўриб чиқишимиз мумкин. Маълумки, квант механикада физик катталикларнинг ўртача қийматлари ушбу формула ёрдамида аниқланади: бунда L € - оператор кўрилаётган физик катталик оператори бўлади. Ўртача қийматнинг вақт бўйича ўзгариш тезлиги ифодасини ёзайлик ва (3.28) дан вақт бўйича ҳосила олайлик: Биринчи ҳад қийматнинг ўртача қиймати бўлиб, уларга ошкор боғлиқ бўлмаса нолга тенг бўлади. Иккинчи ва учинчи интегралларни Шредингер тенгламасидан фойдаланиб, соддароқ кўринишда ёзиш мумкин: Олинган ифодаларни (3.20) тенгликка қўйиб мос алмаштиришлар ўтказиб қуйидаги кўринишдаги тенгламани оламиз Агарда қуйидагича белгилаш киритилса: Натижада ушбу тенглик ҳосил қилинади:

Квант механикасида (10.1.6.) операторни Пуассон квант қавслари дейилади. Демак, L катталикнинг ўртача қиймати дан вақт бўйича олинган ҳосила оператор орқали ифодаланган қандайдир катталикнинг ўртача қийматини беради. Шунинг учун L оператор билан ифодаланган L каттталикнинг вақт бўйича олинган ҳосиласини оператори сифатида олиш керак, dt dt яъни: Операторга бундай таъриф берилиши қуйидаги ифодага олиб келади: Ўртача қийматдан вақт бўйича олинган ҳосила вақт бўйича ҳосиланинг ўртача қийматига тенгдир. Агарда L катталик ошкор равишда вақтга боғлиқ бўлмаса, у ҳолда (9.4.5.) ва (9.4.6.) формулалар анча соддалашади, яъни қуйидаги натижа олинади. Квант механикасида ҳаракат тенгламалари Координата ва импульс ўртача қийматларининг вақт бўйича ҳосилаларини ҳисоблаб, бу катталикларнинг вақт бўйича ўзгариш қонунлари келтириб чиқарилади. Импульс ва координаталар вақтга ошкор равишда боғлиқ бўлмаган катталиклардир . Шунинг учун ушбу катталикларнинг вақт бўйича ўзгариши Пуассоннинг квант қавслари орқали ифодаланади , яъни бу катталикларнинг операторлари ва қаралаётган механик системанинг гамилтониани орқали ифодаланади .

Умуман олинганда, гамилтониан шу операторлар ва вақтнинг функцияси бўлади: ва (9.1.5.) даги гамилтонианни (9.1.5.) га қўйилса изланаётган тенгламаларни оператор шаклида ёзиш мумкин: Ҳосил бўлган оператор шаклидаги тенгламалар Гамильтоннинг квант тенгламалари дейилади. Ҳаракат тенгламаларида координата ва уларнинг вақт бўйича олинган биринчи тартибли ҳосилалари орасидаги муносабатлари системанинг ҳаракати давомида ўз қийматларини ўзгартирмайди. Классик механикада ҳаракат тенгламалари координата билан уларнинг вақт бўйича биринчи тартибли ҳосилалари орасидаги муносабатларни ифодалайди ва бу муносабатлари ҳаракат давомида ўз қийматларини ўзгартирмайди. Ҳаракат тенгламаларининг биринчи интеграллари тезликлар ва импульслар орасидаги муносабатларини ўрнатади, иккинчи гуруҳ интеграллари эса импульснинг вақт бўйича ўзгариш қонунларини ифодалайди. Квант механикада Гамилтоннинг квант тенгламалари худди шундай маънони беради, юқоридаги фикрларни тасдиқлаш учун Пуассоннинг қавсларини ошкор равишда очиб чиқиш лозим. магнит кучлари ҳисобга олинмаса, Гамилтонианнинг магнит кучлари ҳисобга олинмаган ҳолдаги кўриниши қуйидагича бўлади:

Тўлқин функциясини заррачанинг X , Y , Z координаталари ва t вақтнинг функцияси сифатида қараб, операторларни қуйидагича ёзиш мумкин: X = x , Y = y , Z = z (10.2.5) Юқоридаги формулалардан фойдаланиб , аниқланади . Операторлар орасидаги боғланишлардан Пуассоннинг квант қавсларига ўтамиз. Бу натижадан фойдаланиб қуйидаги муносабатларни ёзамиз. Квант механикада заррачанинг тезлиги ва импульси орасидаги оператор муносабат, классик механикадаги тезлик ва импульс орасидаги муносабатга ўхшаш бўлар экан. Имульс операторининг вақт бўйича ўзгариши учун ҳам худди шунга ўхшаш ифодани оламиз . Импульс операторидан вақт бўйича олинган ҳосила куч операторига тенгдир. Бошқача айтганда, бу формулани Ньютон тенгламасининг оператор кўриниши сифатида қараш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. М.М.Мусаханов, А.С.Рахматов, Квант механикаси – Т.,2011 й. 2. Д.И.Блохинце, Основне квантовой механики – М.1983. 3. Г.Х. Хошимов, Р.Я.Расулов, Н.Х.Хошимов, Квант механика асослари – Т., 1995 й. 4. В.М.Шехтер, А.А.Ансельм, Атом и квантовая механика –М., 1984 г.

Похожие

Операторлар назариясидан бошланғич маълумотлар

Заррачаларнинг координата импульс импульс моменти операторлари

Квант механиканинг математик аппарати

Импульс моменти квадрати ва кинетик энергия операторларининг ҳусусий функциялари

Квант кучайтиргичлар