Neftni qayta ishlashdagi gidrogenizatsiya jarayonlari - Физика - Рефераты

Neftni qayta ishlashdagi gidrogenizatsiya jarayonlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

Neftni qayta ishlashdagi gidrogenizatsiya jarayonlari Reja: Jarayonlarning sinflanishi Oltingugurt saqlovchi organik birikmalarni gidrirlash Gidrokreking Gidrokreking mahsulotlari Gidrotozalash Katalitik gidrotozalash jarayoni Distillyatlarni gidrotozalash jarayoni

Jarayonlarning sinflanishi Gidrogenizatsion jarayonlar neftni qayta ishlashda va neft kimyosida keng qo`llaniladi. Ular yuqori oktanli barqaror benzinlar olishda, dizel va qozon yoqilg`ilarini hamda surkov moylarining sifatini yaxshilashda ishlatiladi. Neftkimyo sanoatida gidrirlash reaksiyalari yordamida siklogeksan va uning hosilalari, ko`pgina aminlar, spirtlar va qator boshqa monomerlar olinadi. Oxirgi paytdagi gidrogenizatsion jarayonlarning tez rivoji tovar – neft mahsulotlari sifatiga qo`yilgan talablarning oshishi, vodorod ishlab chiqarish narxining ancha pasayishi va yuqori samarali katalizatorlarning paydo bo`lishi bilan bog`liqdir. Neftni qayta ishlashda gidrogenizatsion jarayonlar ikki yo`nalish bo`yicha rivojlanyapti: neft fraksiyalarini gidrotozalash va og`ir distillatlar hamda neft qoldiqlarini destruktiv gidrirlash (gidrokreking, gidrodealkillash). Gidrotozalashda xomashyodagi geteroatomli birikmalarning destruksiyasi amalga oshirilib, parchalanish mahsulotlari vodorod yordamida to`yintiriladi va vodorod sulfid, ammiak va suv ajralib chiqadi. Gidrokrekingda xomashyo komponentlari parchalanib, hosil bo`lgan uglevodorod bo`lakchalari vodorod bilan to`yintiriladi. Gidrodealkillash – alkil hosilali arenlar yon zanjirlarining uzilishi hisobiga boradigan jarayon bo`lib, alkanlar va yon zanjirsiz arenlar hosil bo`ladi. Oltingugurt saqlovchi organik birikmalarni gidrirlash Oltingugurt saqlovchi birikmalarni gidrirlash jarayoni neft mahsulotlarini gidrotozalash jarayoni deb ham atalib, bunda S-C bog`i uziladi, chunki bu bog` energiyasi C-C bog`inikiga nisbatan 1,5 barobar kam. Bundan tashqari, katalizator kompleksida MoS 2 yuzasida S-C bog`i energiyasi 23kJ/mol ga teng bo`lib, ushbu kompleksdagi C-C bog`i energiyasidan 10 marta kamdir.

Tiofen hosilalari eng qiyin gidrirlanadi. Tiofen, sulfidlar va merkaptanlar ancha yengil gidrirlanadilar. Odatda jarayon Al-Co-Mo, Al-Ni-Mo katalizatorlarida 340-420 0 C va 2,5-6 MPa bosimda olib boriladi. Turli tip oltingugurtli birikmalardagi gidrogenizatsiya reaksiyalari mexanizmini quyidagicha tushuntirish mumkin: Yumshoq sharoitlarda, quyi bosimda merkaptanlar sulfidlargacha degidrirlanadilar. 2RSH H 2 S + RSR Qattiqroq sharoitlarda gidrogenizatsiya jarayoni uglevodorodlar hosil bo`lishigacha boradi: RSH RH + H 2 S O`z navbatida sulfidlar va disulfidlar to`la gidrirlanib, avval tiol, so`ngra uglevodorodlar hosil qiladi: Tiofenlar ham ketma-ket gidrirlanadilar. Keyingi paytlarda gidrirlash reaksiyasi S - C bog`i hisobiga ketishi izlanishlar natijasida to`liq tasdiqlangan bo`lib, butadien hosil bo`ladi va u o`z navbatida gidrirlanib butilen va so`ngra n-butan hosil qiladi: H 2 H 2 R I SSR II H 2 2RS H R II H + R I H + H 2 S R I SR II + H 2 S 2H 2 S S H 2 C 4 H 9 S H H 2 C 4 H 10 + H 2 S H 2S CH 2 = CH - CH = CH 2 + H 2 S tiofe n

butadien СН 2 = СН – СН = СН 2 СН 3 СН 2 СН = СН 2 СН 3 СН 2 СН 2 СН 3 butadien buten - 1 n-butan Benzindan tashqari gidrotozalashga dizel va reaktiv yoqilg`ilari hamda ayrim moy turlari ham jalb qilinadi. Ushbu holda oraliq mahsulot bo`lgan alkenlarni gidrirlash hattoki istalgan jarayondir. Hozirgi vaqtda deyarli hamma neftni qayta ishlash zavodlari olinayotgan neft mahsulotlarini oltingugurtli birikmalardan gidrotozalash qurilmalariga egadir. Gidrokreking Yuqori qaynaydigan distillat fraksiyalarning gidrokrekingi rangsiz neft mahsulotlarini qo`shimcha miqdorda olish uchun qo`llaniladi. Jarayon 370-420 0 C harorat va 14-20 MPa bosimda amalga oshiriladi. Yuqori oltingugurtli mazutlarni gidrokreking qilish yo`li bilan havo atmosferasining SO 2 bilan ifloslanishini kamaytirish maqsadida qozon yoqilg`isidagi oltingugurt miqdori anchagina pasayishini ta'minlash mumkin. Gidrokreking - yuqori bosim va haroratlarni qo`llash bilan xarakterlanuvchi vodorod bosimi ostida neft xomashyosini destruktiv qayta ishlash katalitik jarayonidir. Uglevodorod xomashyoni chuqur parchalash va hosil bo`lgan mayda bo`lakchalarni gidrirlashdan iborat. Odatda gidrokreking xomashyosi sifatida og`ir neft distillatlari (t qayn. 350- 500 0 C) va qoldiq fraksiyalar - yarimmazut, mazut, gudronlar xizmat qiladi. Gidrokreking (destruktiv gidrirlash, gidrodealkillash) hamda gidrotozalash jarayonlari odatda - ham gidrirlash, ham kreking reaksiyalarida faol bo`lgan bifunksional katalizatorlar yordamida amalga oshiriladi. Katalizatorlarning H 2 H 2

krekinglash funksiyasini kislota xarakterli birikmalar (alyuminiy oksidi, alyumosilikatlar, seolitlar) bajarib, reaksiyani karbkation mexanizmi bo`yicha yo`naltiradi, gidrirlash funksiyasini esa asosan VIII guruh metallari (Fe, Co, Ni, Pt, Pd va boshqalar) ta'minlaydi. Gidrokreking mahsulotlari Gidrokreking mahsulotlari katalitik kreking mahsulotlariga anchagina o`xshashdir. Ular ko`p bo`lmagan miqdorda metan va etan saqlaydi; С 4 – fraksiya izobutanga boy, suyuq mahsulotlarda tarmoqlangan uglevodorodlar ko`pdir. Katalitik krekingdan farqli o`laroq, gidrokreking mahsulotlari to`yingan harakterga ega. C 3 -C 4 fraksiyasi – propan va izobutanlar bilan ifodalangan. Hosil bo`lgan benzin ham amalda alkenlar saqlamaydi. Gidrokreking gazoyllari, butandan tashqari, katalitik kreking gazoyllariga nisbatan kamroq aromatlashgan. Gidrokrekingda, bir vaqtning o`zida, neft fraksiyalarini oltingugurtdan va boshqa geteroatomlardan tozalash ham ketadi. Shunday qilib, gidrokreking bamisoli o`zida katalitik kreking, gidrirlash va gidrotozalashlarni mujassamlashtirgan. Gidrokrekingni neftni qayta ishlash sxemalariga kiritish orqali korxonalar ekspluatatsiyasida tez o`zgaruvchanlikni ta'minlanadi. Jarayon texnologik rejimini va suyuq mahsulotlarni rektifikatsiya qilish sharoitlarini o`zgartirib, bir qurilmaning o`zida quyida zikr qilingan mahsulotlar – benzin, reaktiv yoki dizel yoqilg`isining istalganini olish mumkin. Gidrotozalash Gidrotozalash neft fraksiyalarini oltingugurtsizlantirish hamda ikkilamchi qayta ishlash mahsulotlarida mavjud bo`lgan to`yinmagan uglevodorodlarni vodorod bilan to`yintirish uchun qo`llaniladi. Ushbu jarayon moylar va parafinlarni yakuniy tozalash uchun ham ishlatiladi. Jarayon 300-420 0 C harorat va 3-4MPa bosimda amalga oshiriladi. Katalitik gidrotozalash jarayoni

Gidrotozalash jarayoni natijasida olingan benzinda 1,2  10 -4  9  10 -6 % (mass.), reaktiv yoqilg`ida 0,002  0,005% (mass.), dizel yoqilg`isida 0,02  0,06% (mass.) miqdorda oltingugurt bo`lishi lozim. Gidrotozalash jarayoni sharoitlari: t: 340-420 0 C P: 2,5-6,0MPa V ht. : 1  10 soat -1 (hajmiy tezlik) H 2 sarfi 0,1  1,3% (mass.) Katalizator – Al-Ni-Mo, Al-Co-Mo va boshqalar. Distillyatlarni gidrotozalash jarayoni Katalitik gidrotozalash jarayoni neft mahsulotlarini yaxshilash va barqarorligini oshirish maqsadida ularni oltingugurtli, azotli, kislorodli va metall – organik birikmalardan tozalashda qo`llaniladi. Shu bilan birgalikda to`yinmagan aromatik uglevodorodlar ham qisman to`yinadilar. Gidrotozalash uchun deyarli hamma neft yoqilg`ilari jalb qilinadi. Bu to`g`ridan-to`g`ri haydab va ikkilamchi kelib chiqishga ega bo`lgan benzin, kerosin, reaktiv va dizel yoqilg`isi, mazut va vakuum – gazoyllardir. Jarayon surkov moylari va parafin komponentlarini hidsizlantirish uchun ham qo`llaniladi. Yuqorida keltirilgan eng ahamiyatli kimyoviy jarayonlarning qisqacha tavsifidan ko`rinib turibdiki neftni qayta ishlash va neftkimyoviy sanoatdagi kimyoviy reaksiyalar rejimi (bosim – atmosfera bosimidan to 200MPa gacha, harorat – 100 dan 700 0 C gacha) va ishlatilgan katalizatorlar bilan bir-biridan anchagina farq qilar ekan.

Adabiyotlar 1. Бык С.Ш., Фомина В.И. Газовые гидраты. – М.: ВИНИТИ, 1970. 2. Добрянский А.Ф. Химия нефти. – Л.: Гостоптехиздат, 1961. 3. Иванова Л.В., Корнеев М.И., Юзбашев В.Н. Технология переработки нефти и газа. – М.: Химия, 1966. 4. Кожевников А.В. Химия нефти. – Л.: СЗПИ, 1974. 5. Мартыненко А.Г. Производство и применение жидких парафинов. – М.: Химия, 1978. 6. Петров А.А. Химия алканов. – М.: Наука, 1974. 7. Ходжаев Г.Х., Рябова Н.Д., Дмитриев П.П. – В кн.: Нефти Узбекистана. – Т.: Фан, 1958. 8. Черножуков Н.И. Технология переработки нефти и газа. Ч. З. – М.: Химия, 1966. 9. Эрих В.Н., Расина М.Г., Рудин М.Г. Химия и технология нефти и газа. – Л.: Химия, 1977. 10. Нефти СССР. Справочник. – М.: Химия. Т. 1, 1971; Т. 2, 1972; Т. 3, 1973; Т. 4, 1974; дополнит. том, 1975. 11. Петров А.А. Химия нафтенов. – М.: Наука. 1971. 12. Соколов В.А., Тихомолова Т.В. Химический состав нефтей и природных газов в связи с их происхождением. – М.: Недра, 1970.

Похожие

Avtоmatik qayta ulash

Signallarni raqamli filtrlar yordamida qayta ishlash

Yoqilg‘i

Taqsimlash tarmоqlarida avtоmatik rоstlash qurilmalari

Elektrоenergetik tizimlarning bоshqarishni avariyaga qarshi avtоmatikasini vazifasi va xususiyatlari