Карно цикллари - Физика - Рефераты

Карно цикллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55.5 KB

Карно цикллари Режа : 1. Карнонинг тўғри цикли 2. Эквивалентли Карно цикли 3. Умумлаштирилган (регенратив) Карно цикли 4. Карнонинг тескари цикли

Иссиқликни ишга айлантириш учун тўхтовсиз ишлайдиган машиналарда иссиқлик манбаи (иссиқлик олиш учун) ва совуқлик манбаи (ишга айланмай қолган иссиқликни олиш учун) бўлиши лозим. Битта Т 1 иссиқлик ва битта Т 2 совуқлик манбаи бўлган оддий ҳолни кўриб чиқамиз. Бу шароитда қайтувчи циклни яратишнинг бирдан - бир имконияти қуйидагилардан иборатдир. Иссиқликни иссиқлик манбасидан ишчи танага изотермик (яъни ҳароратини ўзгартирмай) бериш керак. Бошқа ҳамма ҳолларда ишчи тананинг ҳарорати, манба ҳарорати Т 1 дан кичик бўлади. яъни улар орасидаги иссиқлик алмашиниш тенг салмоқли бўлмайди. Ишчи танани иссиқлик ҳолатидан совуқ манбанинг Т 2 ҳароратигача, бошқа таналарга иссиқлик бермай тенг салмоқли совутиш учун фақат адиабатик кенгайишда иш содир қилиш йўли билан амалга ошириш мумкин. Шундай тасавур билан ишчи танадан иссиқликни совуқ манбага бериш жараёни ҳам изотермик, ишчи танани ҳароратини Т 1 дан Т 2 гача кўтариш жараёни ҳам адабитик сиқиш билан иш бажариш орқали бўлиши керак. Иккита изотермик ва иккита адиабатик циклдан ташқил топган жараён Сади Карно цикли деб номланади. Шу цикл ёрдамида 1824 йил С.Карно иссиқлик энергиясини механиқ энергияга айлантириш асосий қонунини яратди. Карно циклини иссиқлик машиналарида амалга оширишни қуйидагича тасаввур қилиш мумкин. Ишчи тана (газ) бошлангич ўлчамлари билан "а" нуқтада ҳаракатерланиб поршень остидаги цилиндрга жойлашган. Бунда цилиндрнинг деворлари ва поршень иссиқликни абсолют ўтказмайди. Аммо иссиқлик цилиндрнинг асоси орқали берилиши мумкин. Карнонинг тўғри цикли

Цилиндрни иссиқ иссиқлик манбаи билан тўташтирамиз. Газ Т 1 ҳароратида J а ҳажмдан J в ҳажмгача изотермик кенгайиб иссиқлик манбаидан қуйидаги иссиқликни олади q 1 =Т 1 (S 2 -S 1 ). «в» нуқтага келганда иссиқлик беришни тугатамиз ва цилндрни иссиқлик изоляторига қўямиз. Бунда ишчи тананинг кейинги кенгайиши адиабатик бўлади. Кенгайишдаги иш бунда фақат ички энергия ҳисобига амалга ошади. Бунинг натижасида газнинг ҳарорати Т 2 гача тушади. Энди танани биринчи ҳолатга келтирамиз. Бунинг учун аввало цилиндр ҳарорати Т 2 бўлган совуқ манбага жойлаштирамиз ва ишчи танани изотерма бўйича "cd" гача сикамиз. Бунда l 2 иш бажарилади ва бунда пастки манбага ишчи танадан q 2 =Т 2 (S 2 -S 1 ) иссиқлик чиқарилади. Сўнгра цилиндрни яна иссиқлик изоляторига жойлаштирамизда кейинги сиқишни адиабатик шароитда ўтказамиз. “da” чизиғи бўйича сиқишга кетган иш ички энергияни оширишга кетади. Бунинг натижасида газнинг ҳарорати Т 1 гача ошади. Шундай қилиб, цикл давомида ҳар бир қилограм газ иссиқлик манбаидан q 1 иссиқликни олади, q 2 иссиқликни совуқ манбага бериб L ц иш бажаради. Карно циклининг термик фойдали иш коэффициенти ушбу формула билан аниқланади:      1 2 1 2 1 1 2 2 1 2 1 1 2 1 1 T T S S T S S T S S T q q q t           Бундан шундай хулоса қилиш мумкин. 1) Карно циклининг термик ФИК фақат иссиқ ва совуқ манбаларнинг абсолют ҳароратига боғлиқ экан. 2) Карно циклининг ФИК Т 1 иссиқлик манбанинг ҳарорати ортиши ва Т 2 совуқ манбанинг ҳароратси камайиши билан ортади. 3) Карно циклининг термик ФИК ҳар доим бирдан кичикдир ва бирга тенг бўлиши мумкин эмас, бўлса ҳам фақат ушбу ҳолда , Т Т 0 1 2 яъни Т 1 = ¥ ёки Т 2 =0 бўлганда бўлиши мумкин. Аммо биринчи ва иккиничи ҳолни ҳам амалга ошириб бўлмайди.

4) Т 1 =Т 2 тенг бўлса Карно циклининг термик ФИК 0 га тенг бўлади. Бу иссиқликни ишга айлантириш мумкин эмаслигини кўрсатади. Т 2 =10 ° С бўлганда Карно циклининг ФИК ҳар хил ҳароратида Т 1 қуйидагича бўлади: Т 1 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600  t 0,40 0,58 0,68 0,74 0,78 0,81 0,83 0,85 Бу идеал циклнинг ФИК дир. Реал циклнинг ФИК бундан кичик бўлади. Эквивалент (тенг аҳамиятли) Карно цикли. Карно цикли иссиқлик двигателлари назарияси учун катта аҳамиятга эгадир. Карно циклининг термик ФИК дан кўриниб турибдики, юқори иссиқлик манбасининг ҳарорати қанчалик катта, пастки совуқлик берувчи манбанинг ҳарорати қанчалик кичик бўлса ФИК шунга катта бўлади. Бу асосий ҳолат иссиқлик двигателларининг ҳар бир цикли учун тўғридир. Ҳар бир ихтиёрий АВСД (9-чизмага қаранг) циклда, иссиқликни берилиши ва ўзатилиши ўзгарувчан ҳарорат остида бўлса, эквивалент бўлаги Карно циклини 1234 билан алмаштириш мумкин. Бунда иссиқлик миқдори q 1 , q 2 ва энтропияни ўзгариши S 2 -S 1 АВСД циклидагига мувофиқ равишда тенгдир. Буни ҳисобга олибур ур ур ур tАВСД T T ) S S( T ) S S( T q q 1 2 1 2 1 1 2 2 1 2 1 1 1          (3) бу ерда Т 1ур , Т 2ур -киритилаётган ва чиқарилаётган ўртача ҳарорат.

Буларнинг миқдори (1 ва 2 ифодадан) қуйидагига тенг.; S S q Т ; S S q Т ур ур 1 2 2 2 1 2 1 1     Ифода 3-дан келиб чиқадики иссиқлик двигателларининг ихтиёрий цикли ФИК орттириш учун киритилаётган ҳароратининг ўртача миқдорини кўтариш, чиқарилаётган ҳароратининг ўртача миқдорини пасайтириш керак. Карно циклининг амалдаги аҳамияти шундан келиб чиқади. Ихтиёрий циклнинг ФИК ни ортиш чегараси Т max , T min ҳароратларида бўлади. Бу чегараларда Карно цикли ФИК максимал қийматга эга бўлади. Бундан келиб чиқадики, ҳар қандай ихтиёрий циклнинг такомиллашганлигини унинг ФИК билан Карно циклини термик ФИК га солиштириш йўли билан айтиб бериш мумкин. Бу Карно циклининг катта илмий аҳамиятга эга эканлигидан далолат беради. Умумлаштирилган (регенератив) Карно цикли. Берилган Т 1 ваТ 2 ҳарорат чегарасида энг юқори ФИК га фақат Карно циклида эмас, бошқа ҳар қандай циклда, яъни иккита изотермик АВ ва СД циклдан ташқил топган циклда эга бўлиш мумкин. (10-расмга қаранг) Демак q 1 ва q 2 иссиқликлар миқдори Карно циклидаги миқдорга тенгдир. Икки циклдаги иссиқликни тенглиги уларни термик ФИКни ҳам тенглигини кўрсатади Т Т tKорно tумум 2 1    Регентрация принципи циклларни самарасивлигини ошириш усули сифатида ҳозирги замон иссиқлик куч ва совутиш қурилмаларида кенг қўлланилмокда.

Карнонинг тескари цикли. Бу цикл соат стрелкаси йўналишига қарши йўналишда амалга оширилиб, ишчи тана аввало адиабатик 3-4 бўйича l 1 иш сарф қилиб, сўнгра изотерма 4-1 бўйича юқори манбага q 1 иссиқлик бериб кисилади. Бундан кейин ишчи тана 1-2 адиабат бўйича кенгаяди ва l 2 иш сарфланади, ҳарорат Т 1 дан Т 2 гача тушади Сўнгра изотерма 2-3 бўйича кенгаяди. Бунда пастки манбадан (совуқ) q 2 иссиқлик олинади. Тескари цикл амалга оширилганлиги билан иссиқлик совуқ танадан иссиқ бўлган танага ўтади. Бунинг учун ташқаридан l 0 иши сарфланади. Бу иш майдон 34123 тенг бўлиб, l 1 ва l 2 ишни айирмасига тенг, яъни l 0 = l 1 - l 2 Шундай қилиб, ушбу айтиб ўтилган жарён, яъни иссиқликни паст бўлган манбадан иссиқлиги юқори бўлган манбага ўтиши термодинамиқанинг иккинчи қонунига карма-қарши бўлмайди, чунки ҳарорат ўз-ўзидан ўтгани йўқ. Уни ўтказиш учун қўшимча ишни иссиқликга айлантириш учун жараён олиб борилаяпти. Тескари Карно цикл учун совуқлик коэффициенти ҳарорат орқали ифодаланиши мумкин. Тескари Карно цикл учун совуқлик коэффициенти қуйидагига тенг.    1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 2 1 2 1 2 1          T T S S T S S T q q корно Бу ифодадан келиб чиқадики, совутиш қурилмаларини самарадорлигини ошириш ташқи муҳитни Т 1 ҳароратини пасайтиришга ва совўтилаётган хона ҳароратини Т 2 оширишга боғлиқдир, Т 1 -Т 2 ҳарорат оралиғини камайтиришга боғлиқдир.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И. А. Каримов Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тарақққиёт кафолотлари. Т.1997. 2. Ж. Нурматов ва бошқалар. Иссиқлик техникаси. Т. 1998. 3. www.Ziyonet.uz

Похожие

Иссиқлик куч қурилмаларининг цикллари

Тeрмодинамиканинг биринчи қонуни

Система энтропияси

Термодинамика конунлари ва уларнинг кулланиши

Сув айланиш циклларини ташкил килиш