Issiqlik almashinuv apparatlari - Физика - Рефераты

Issiqlik almashinuv apparatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

280.5 KB

I ssiqlik almashinuv apparatlari Reja: 1. Issiqlik almashinuv apparatlari xaqida umumiy ma’lumotlar. 2. Issiqlik almashinuv apparatlarini hisoblash 3. O‘rtacha temperatura bosimini hisoblash

1. Issiqlik almashinuv apparatlari xaqida umumiy ma’lumotlar. Issiqlik tashuvchini qizdirish yoki sovitish uchun mo‘ljalangan qurilma issiqlik almashinuv apparati (IAA) deyiladi. Issiqlik tashuvchi sifatida suyuqlik yoki gaz ishlatiladi. Issiqlik tashuvchilar isituvchi va isitiladigan tashuvchilarga bo‘linadi. Masalan, qozon ichida qizigan gaz isituvchi issiqlik tashuvchi, qozondagi suv esa isitiladigan issiqlik tashuvchi hisoblanadi. Isitish radiatoridagi suv isituvchi issiqlik tashuvi, xonaga issiqlikni tarkatadigan havo esa, isitiladigan issiqlik tashuvchi hisoblanadi. IAA lariga bug‘ qozonlari, kondensatorlar, bug‘ qizdirgichlar, havo isitkichlar, markaziy isitish asboblari, radiatorlar va shu kabilar misol bo‘la oladi. IAA lari o‘zining shakli va o‘lchamlari bilan hamda ishlatilayotgan ishchi jismi bilan bir – biridan katta farq kiladi. IAA lari xilma xil bo‘lsada, issiqlik hisobining asosiy qoidalari ular uchun umumiy bo‘lib qoladi. IAA lari texnikada nixoyatda keng tarqalgan, hozirgi vaqtda ularning aniq bir tasnifi yo‘q. Quyida keltirilgan tasnif eng ko‘p qo‘llanilayotgan IAA lariga ta’luqlidir. IAA larini quyidagi belgilariga qarab tasniflash mumkin. 1.1. Issiqlik almashinuv usuliga qarab Aralashtirgichli . Bunday IAA larida issiq va sovuq issiqlik tashuvchi bir – biriga bevosita tegadi va keyin aralashib ketadilar. Masalan, qozon agregatidan chiqadigan yuqori temperaturali bug‘ yo suv sovuq yoki iliq suv bilan aralashtiriladi, so‘ngra iste’molchilarga uzatiladi. Bunday IAA lariga gradirnyalar, deaeratorlar, skrubberlar va boshqa qurilmalar kiradi.

Gradirnyada (1-rasm) minoradan yomg‘irdek tushayotgan suv havo bilan aralashadi va natijada suv soviydi, havo esa isib yuqoriga ko‘tariladi. Rekuperativli. Bunday IAA larida issiqlik ajratuvchi devor (odatda metall) orqali uzatiladi. Bunday apparatlarga bug‘ generatorlari, bug‘ qizdirgichlari suv isitkichlari, havo isitkichlari va turli xil bug‘latgich apparatlari kiradi. Hozirgi paytda rekuperativ apparatlar eng ko‘p tarqalgan. Ular tuzilishi juda sodda, ixcham va issiqlik tashuvchilarning temperaturasini har doim o‘zgarmasligini ta’minlaydi. 1- rasm. 1- suvni keltirilishi; 2-suvni olib ketilishi; 3- taqsimlash tarnovi; 4- sug‘orish qurilmasi; 5- basseyn. Rekuperativ apparatlar asosan metaldan ishlangan. Temperaturasi 400-450 0 S bo‘ladigan issiqlik tashuvchilar uchun esa quvurlar uglerodli po‘latdan, temperaturasi 500- 700 0 S bo‘ladigan issiqlik tashuvchilar uchun esa legirlangan po‘latdan tayyorlanadi. 2- rasm 1- ichki quvur; 2- tashqi quvur; 3- ulash patrubkasi; 4- egilgan joy; 5-6 - birinchi

Regenerativli . Bunday IAA larida isitish (yoki sovutish) sirtining uzi vaqt – vaqti bilan goh issiq, goh sovuq issiqlik tashuvchi bilan yuvilib turiladi. Dastlab regenerator panellaridan qizigan issiqlik tashuvchi – domno va marten pechlari, vagrankalar va boshqalardagi yonish mahsulotlari yuboriladi. Regeneratorning isitish sirti qizigan gazlardan issiqlik olib isiydi, so‘ngra bu issiqlikni sovuq issiqlik tashuvchiga beradi. Bunday IAA lariga zamonaviy qozon agregatlarining havo isitgichlari misol bo‘la oladi(3-rasm). 1.2. Texnologik vazifasiga qarab: Havo isitkichlar (3- rasm); deaeratorlar; bug‘ qizdirgichlar; bug‘ generatorlari va sh.k. 1.3. Issiqlik tashuvchilar harakat yunalishiga qarab. to‘g‘ri oqimli (4-rasm, a); qarshi oqimli (4- rasm , b); ko‘ndalang oqimli (4- rasm, v); aralash oqimli (4- rasm, g) ko‘plab ko‘ndalang oqimli (4-rasm, d) 3 – rasm. 1- rotor vali; 2- pastki va yukoridagi podshipniklar; 3- elektroDvigatel; 4- tiqilgan narsa; 5- tashqi qo‘zg‘almas g‘ilof; 6-7- zichlagichlar; 8- havoning chiqib ketishi; 9 - gaz patrubkalari.

4-rasm. IAA larida issiqlik tashuvchilarning harakatlanish sxemasi. 1.4 . Issiqlik tashuvchilar turiga qarab: Suv – suvli (2- rasm); bug‘ – suvli; suv – havoli ( 1- rasm) gaz – havoli ( 3- rasm); yog‘ - havoli. 1.5.Materialning turiga qarab: po‘latli IAA lari; cho‘yanli IAA lari, bular korroziyaga chidamli va nisbatan arzon, lekin mustaxkamligi po‘latdan past; grafitli IAA lari – bular kimyoviy agressiv muhitda ishlatiladi; shishali, sopolli, qo‘rg‘oshinli, plastmassali IAA lari ham kimyoviy muhitlarda qo‘llaniladi. 1.6. Issiqlik almashinuv sirtiga qarab: Silliq ( tekis) quvurli, bunday IAA lari eng ko‘p tarqalgan. O‘z navbatida tekis quvurlar to‘g‘ri (2- rasm), U – simon, spiralsimon, buramasimon (4-rasm) va boshqa shakllarda bo‘lishi mumkin. Qovurg‘ali IAA lari, plastinkasimon IAA lari – bular isitish yuzasining ikkala tomonida issiqlik berish koeffitsienti bir xil bo‘lganda qo‘llaniladi. 1.7. Issiqlik tashuvchilarning yurish soniga qarab: bir yo‘lli va ko‘p yo‘lli IAA lari. 1.8. Isitish sirtlarini joylashishiga qarab: Quvur ichida quvur (2-rasm), g‘ilof quvurli. 1.9. Ishlash davriyligiga qarab: Muntazam ishlaydigan va vaqti vaqti bilan ishlaydigan IAA lari. Asosiy texnologik jarayonlarni amalga oshirish qulayligi tufayli muntazam ishlaydigan IAA lari keng qo‘llaniladi.

2. Issiqlik almashinuv apparatlarini hisoblash IAA larini hisoblashdan asosiy maqsad issiqlik almashinuv yuzasini, issiqlik tashuvchilarning parametrlarini, issiqlik tashuvchilarning eng muvofiq sarfini va ularning tezligini, hamda apparatning eng muvofiq o‘lchamlarini aniqlashdan iboratdir. IAA larini hisoblashda issiqlik balansi tenglamasi va issiqlik uzatish tenglamasi asosiy hisoblanadi. Issiqlik uzatish tenglamasi: Q) ( 2 1 t t kF   (1) Bunda Q – issiqlik oqimi, Vt; k- issiqlik uzatish koeffitsenti, Vt/(m 2  K); F – issiqlik almashinuv yuzasi m 2 ; t 1 va t 2 – mos ravishda issiq va sovuq issiqlik tashuvchilar temperaturasi Issiqlik balansi tenglamasi Q 2 2 1 1 h m h m     yoki ), (( ) ( V Q !!2 12 2 2 2 !!1 11 1 1 1 t t c V t t c p p       (2) bu yerda 1 1V  va 2 2 V - issiqlik tashuvchilarning massaviy sarfi kg /s; 1pc va 2pc - suyuqlikning t` dan t`` gacha temperatura oralig‘idagi o‘rtacha issiqlik sig‘imi; `2 `1 t ва t suyuqlikning apparatga kirishdagi temperaturasi: ``2 ``1 t ва t suyuqlikning apparatdan chiqishdagi temperaturasi. W cР V kattalikni suv ekvivalenti deb aytiladi. Oxirgi tenglamani e’tiborga olib (2) tenglamani quyidagicha yozish mumkin. ) ( 1 1 t t   / 1 2 2 2 / ) ( W W t t    (3) bunda W 1 va W 2 issiq va sovuq suyuqliklarning suv ekvivalentlari. Demak, IAAda issiq va sovuq issiqlik tashuvchilar temperaturalarining o‘zgarishi suv ekvivalentlariga teskari proportsional bo‘lar ekan. 1 2 2 1 / / W W dt dt 

Issiqlik uzatish tenglamasini (1) keltirib chiqarishda issiqlik tashuvchilarning temperaturasi apparatda o‘zgarmaydi deb hisoblangan. Haqiqatda esa issiqlik tashuvchilarning apparatdan o‘tish vaqtida temperaturalari o‘zgaradi, bundan tashqari temperatura o‘zgarishiga suyuqlikning harakatlanish sxemasi va suv ekvivalentlari katta ta’sir kiladi. 5-rasm. Issiqlik tashuvchilarning to‘g‘ri oqimli harakatda temperaturalarining o‘zgarishi. 6- rasm . Issiqlik tashuvchilarning teskari oqimli harakatda temperaturalarining o ‘ zgarishi . 5- rasmdan ko ‘ rinib turibdiki , to ‘ g ‘ ri oqimda sovuq issiqlik tashuvchining oxirgi temperaturasi xar doim qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasidan past bo ‘ ladi . Qarshi oqimda (6- rasm ) sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasi qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasidan ancha katta bo ‘ lishi mumkin . Demak , qarshi oqimli apparatlarda sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasini , to ‘ g ‘ ri oqimli apparatdagiga qaraganda yuqoriroq ko ‘ tarish mumkin ekan . Bundan tashqari , rasmlardan ko ‘ rinib turibdiki , temperatura o ‘ zgarishlari bilan bir qatorda suyuqliklar temperaturalari farqi  t ham o ‘ zgaradi .  t va k kattaliklarni faqat elementar yuzi chegarasida o ‘ zgarmas deb hisoblash mumkin . Shuning uchun elementar dF yuza uchun issiqlik uzatish tenglamasi faqat differentsial shaklda to ‘ g ‘ ri bo ‘ ladi : d Q = kdF   t (4)

Butun F yuza bo ‘ ylab uzatilgan issiqlik oqimi (4) tenglamani integrallashdan aniqlanadi :   F t kdF 0 Q = rtot kF '  (5) Bunda rtot '  - butun isitish yuzasi bo ‘ ylab temperaturaning o ‘ rtacha logarifmik bosimi . Agar issiqlik uzatish koeffitsienti issiqlik almashinuv yuzasi buylab ancha o ‘ zgarsa , u holda uning o ‘ rtacha qiymati olinadi : n n n rto F F F k F k F k F k ... .... 2 1 2 2 11 '       U holda rtok ' = const bo‘lganda (5) tenglama quyidagi ko‘rinishga keladi:   F rto tdF k 0 ' Q yoki F t k rto rto ' ' Q   3. O‘rtacha temperatura bosimini hisoblash Agar issiqlik tashuvchilar temperaturalari to‘g‘ri chiziq bo‘yicha o‘zgarsa u holda o‘rtacha temperatura bosimi temperaturalarning o‘rta arifmetik qiymatlarining ayirmasiga teng bo‘ladi: 2/) ( 2/) ( !!2 !2 1!1 !1 ' t t t t trto      (6) Biroq ishchi suyuqliklar temperaturasi o‘zgarishi to‘g‘ri chiziqli bo‘lmaydi. Shuning uchun (6) tenglamani temperaturalar uncha katta o‘zgarmagan hollarda qo‘llash mumkin. rtot '  kattalikni to‘g‘ri oqim uchun, chiziqli bo‘lmagan o‘zgarishi uchun aniqlaymiz. Ihtiyoriy olingan A kesimda qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasi t`, sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasi t`` bo‘lsin. Ularning farqi quyidagicha bo‘ladi: t``- t``=  (7)

dF elementar yuzadan uzatilayotgan issiqlik miqdorini quyidagi tenglamadan aniqlaymiz: dQ=kdF  (8) dQ issiqlik uzatilganda qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasi dt` ga pasayadi, sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasi esa dt`` ga ko‘payadi, u holda:td c m td c m d p p     2 2 1 1 Q yoki ! dt = 1 1 Q pc m d  va 2 2 Q pc m d td  (7) tenglamani differentsiallab unga dt` va dt`` larni qiymatini qo‘yamiz va quyidagini hosil qilamiz: 2 2 1 1 Q Q p p c m d c m d d     yoki 2 2 1 1 1 1 Q p p c m c m d d           2 2 1 1 1 1 p p c m c m =n deb belgilaymiz, u holda d Q = -d  /n ( 9) dQ ning ifodasini (8) tenglamaga qo‘yamiz: -d  /n=kdF  yoki

-d /  =kdFn (10) Agar n va k kattaliklar o‘zgarmas bo‘lsa, u holda (10) tenglamani 1 !2 11 ) (  t t dan 2 !!2 1!1 ) (  t t gacha va 0 dan F gacha integrallab quyidagini topamiz.     F dF nk d 0 / 2 1     yoki ln  1 /  2 =nkF bundan n= (ln  1 /  2 )/kF (11) (9) tenglamani integrallaymiz: Q=(  1 -  2 )/n (12) va unga (11) tenglamadan n ning qiymatini qo‘yamiz. Q=(  1 -  2 )/ (ln  1 /  2 ) (13) (13) tenglamadagi  t urt kattalikni temperaturaning o‘rtacha logarifmik bosimi deb aytiladi. To‘g‘ri oqimli IAA lar uchun  t urt = ) ( 2 1 t t   - ) ( 2 1 t t   /2.3lg[ ) ( 2 1 t t   - ) ( 2 1 t t   ] (14) Xuddi shunday yo‘l bilan qarshi oqimli IAA lari uchun  t urt aniqlanadi.  t urt= ) ( 2 1 t t   - ) ( 2 1 t t   /2.3lg[ ) ( 2 1 t t   - ) ( 2 1 t t   ] (15)

Qarshi oqimli IAA larining  t urt kiymati to‘g‘ri oqimli IAA larining  t urt kiymatidan xar doim katta bo‘ladi. Shuning uchun qarshi oqimli IAA lari o‘lchami kichik bo‘ladi. IAA larning tejamliligi uning foydali ish koeffitsenti (F.I.K.) orqali aniqlanadi. F.I.K. sovuq issiqlik tashuvchini isitish uchun sarflangan kaynoq issiqlik tashuvchining issiqlik ulushini ko‘rsatadi. IAA larining issiqlik balansi odatda quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi: Q 1 +Q 2 +Q 3 =Q XIS yoki q 1 +q 2 +q 3 =100% Bu yerda Q xis –qaynoq issiqlik tashuvchi atrof muhit temperaturasigacha sovutilganda u berishi mumkin bo‘lgan issiqlik mikdori; Q 1 – sovuq suyuqlikni isitish uchun sarflangan issiqlik mikdori; Q 2 –IAA dan chikayotgan qaynoq suyuqlik bilan issiqlik isrofi; Q 3 – atrof muhitga issiqlikni isrof bulishi. Quyidagi ,%%100 Q Q1 1   q хис .

Похожие

Issiqlik almashuv apparatlari va ularning hisobi

Issiqlik nurlanishi

Issiqlik nurlanishi

Issiqlik o‘tkazuvchanlik

Issiqlik uzatish issiqlik o’tkazuvchanlikning asosiy qoidalari