Fizika fanidan qo’lda yasalgan asboblar va ulardan dars jarayonida foydalanish - Физика - Рефераты

Fizika fanidan qo’lda yasalgan asboblar va ulardan dars jarayonida foydalanish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75 KB

Fizika fanidan qo’lda yasalgan asboblar va ulardan dars jarayonida foydalanish Reja: 1. Ko’rgazmalilik va uning psixologik ta’siri. 2. Qo’lda yasalgan qurulmalardan namunalar.

1. Tekis tezlanuvchan harakatda jism bosib o’tgan hisoblash. Ma’lumki VIII sinf o’quv qo’llanmasida «Tekis tezlanuvchan harakatlanayotgan jism tezlanishini aniqlash» bo’yicha laboratoriya ishi berilgan. Mazkur laboratoriya ishini bajarish uchun qo’llanilgan kerakli asbob va materiallardan tekis tezlanuvchan harakat jism bosib o’tgan yo’lini hisoblashda ham foydalansa bo’ladi. (10-rasm) 10-rasm Aytaylik t 0 vaqtida jism S 0 =2 02 at Yo’lni t 1 vaqtida esa S 1 = 2 12 at yo’lni bosib o’tsin t=t 1 -t 0 vaqt oraligida jism bosib o’tgan yo’l a(t 2 1 -t 2 0 ) S=S 1 -S 2 =-–––––––– bo’ladi 2 Qavs ichidagi ifodani qo’yidagicha ishlab chiqamiz. t 2 1 -t 2 0 =(t 1 +t 2 )*((t 1 -t 2 )=(t 0 +t 1 )*t=(2t 0 +t 1 -t 0 )(t=(2t 0 +t)*t. U holda S 0

S=2 0 0 *) (2 tt a t at t t t a    At 2 Ma’lumki at 0 =v 0 bo’lsa S=v 0 t+––––– formula yordamida tekis 2 tezlanuvchan harakatda jism bosib o’tgan yulni hisoblash mumkin. 2. Yopiq idishdagi suyuqlik miqdorini aniqlash. Ishni bajarish uchun kerakli asboblar: 100 Om. 2 ta reostat, LIP-90- demonstratsion galvonometr 1 ta, suyuqlik uchun idishlar 2 ta (jumrakli yopiq va ochiq), suvda cho’kmaydigan jism, tok manbasi, kalit, ulovchi simlar. 11-rasmda ko’rsatilgan qurilma yig’iladi. Yopiq idishdagi suyuqlik miqdorini aniqlash uchun galvonometr-reostat tizimi litrlarda darajalanadi. Yopiq idishdagi suyuqlik miqdori kamayishi bilan R2 reostat dastagi pastga siljiydi Zanjirning qarshiligi ortadi, tok kamayadi. Bunda litrlarda darajalangan galvonometr suyuqlik miqdori sarfini aniqlaydi. R1 R2 B 11-rasm

3. Teng vaqt oraliqlarini hisoblovchi elektromexanik asbob qurilmasi. Ishni bajarish uchun kerakli asboblar: tok manbai-VS-4-12 tipli to’g’rilagich, jumrakli idish, 3,5 V-li bir necha lampochka elektr ko’ng’iroq va ulovchi simlar. Qurilmani ishlash jarayoni idishdagi suvni jumrak orqali oqishi natijasida lampochkalarni ketma-ket yonishiga asoslangan. Qurilmani o’quvchi o’zining texnik ijodiy qobilyatiga asosan boshqacha rejalashtirishi mumkin. Biz 12-rasmda keltirilgan variantini yig’ishni taklif etamiz. B H1 H2 H3 B 0 H4 1 H5 2 3 4 5 6 A

KP KP Kp 12 rasm. Unda G-simon metall simning bir uchi qalkavichga mahkamlangan, suv kamayishi Bilan siljib kontaktlarga tegib o’tadi va bir xil vaqt oralig’ida lampochkalar ketma-ket yonadi. Nihoyat elektr qo’ng’irog’i ishlaydi. Bunday qurilmalardan maktab qo’ngirogini avtomatlashtirishda va boshqa shunga molik ishlarda foydalanilsa bo’ladi. 4. Chulg’anma lampaning volt-amper harakteristikasini aniqlash. Ishni bajarish uchun kerakli asboblar: doimiy tok manbasi ……….| (VS-24 to’g’rilagich) avtomobil lampochkasi (6V) laboratoriya ampermetr va voltmetr, 13 rasm. 30 yoki 50 Om. Li reostat, kalit, ulovchi simlar 13-rasmida ko’rsatilgan sxema yig’iladi. Reostat dastagi eng oxirgi holatga qo’yib zanjir ulanadi. Reostat dastagi asta-sekin surilib kuchlanish oshiriladi. Natijada zanjirdagi tok ham o’zgaradi. Kuchlanish va tokning qiymatlari jadvalga yoziladi va grafik chiziladi. AV

(14-rasm) Grafik hosil bo’lgan chiziq chuglanma lampaning volt-amper harakteristikasi bo’ladi. 0 U(B) 14 rasm. 5.Avtomat-signalizator qurilmasini yig’ish. Mazkur qurilma ishlab chiqarish jarayondagi temperatura, bosim, tok miqdori va boshqalarning o’zgarishini avariya yuz berishiga sabab bo’ladigan yerlarda extiyot signallari yordamida navbatchiga habar berib turadi. Avtomat qurilmalar asosida o’quvchilarning bilim va ko’nikmalarini, texnik ijodkorligini oshirish uchun ular bilan birga tayyorlangan avtomat-signalizitorning yasash texnologiyasini keltirish mumkin. Buning uchun elektr tokini o’tkazmaydigan materiallar (polihilorvinelplast, tekistolit, faner, organik oyna va hokazolar) dan yashik yasaladi. Uning tomonlarini bir-biriga birlashtirish uchun teshikchalari bo’lgan metall uchburchaklardan foydalaniladi. Texnika xavfsizligini ta’minlash maqsadida, organik oynadan qopqoq qilinadi. (15-rasm).

15-rasm, a-metall uchburchak, b-vint, shayba, gaika, v-organik oynali qopqoq, g-yashik. RPK-I markali elektromagnit rele, 4,5 V li batareya, quvvati 3 Vt, 100 Vt bo’lgan elektr lampalar elektr tokini o’tkazmaydigan yashikka 16-rasmdagi sxema asosida yig’iladi. | ~ Rele L 2 16-rasm Sxemani tashkil qilgan har bir element vint, shayba, gaykalar bilan mahkamlanadi. Agar tarmoqda tok bo’lsa, 220 V li lampochka yonib turadi, ammo tok bo’lmasa elektromagnit rele ikkinchi zanjirni ulaydi. Natijada 4 V li signal beruvchi lampochka yonadi. Navbatchi-operator darhol ish rejmlarini o’zgartirishi yoki yomon oqibatlarga olib keladigan hodisalar (portlash, inson uchun zaharli gaz chiqarish, sifatsiz mahsulot tayyorlash va hokazolar) ni oldini olish mumkin.

Bunday qurilmalar avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish korxonalarida, meditsinada operatsiya xonalarini yorug’lik bilan ta’minlashda keng qo’llaniladi. 6.Yarim o’tkazgichlarning o’tkazuvchanlik xususiyatini namoyish qiluvchi tajriba. Mazkur tajribani o’tkazish uchun 40x25x20 sm o’lchamli vanna olib, uning ichiga suv solinadi. Vannaning qopqog’iga termometr va elektr isitgich o’rnatiladi. Shuningdek, qopqoqqa diametri 0,3 mm bo’lgan (36,25 Vt elektr lampochkasining tolasi) o’tkazgich, ikkinchisiga esa yarim o’tkazgich o’rnatilib, 1,5 mm diametrli mis o’tkazgichlar orqali galvonometr, tok manbai va kalit yordami bilan berk zanjir tuziladi. Diametri 1,5 mm bo’lgan mis o’tkazgichlarni tanlashimizdan maqsad tolaning qarshiligidan zanjirning umumiy qarshiligini kamaytirishdan iboratdir. Hamma ishlarni bajarib bo’lgandan keyin kalitni ulaymiz, natijada tola zanjiridagi galvonometrning strelkasi esa noldan qo’zgalmaydi. Endi biz elektr isitgichni tarmoqga ulab, suvning temperaturasini orttiramiz. Bunda issiqlik uzatilib, jismlarning ham temperaturasi o’zgaradi. Tajribadan ko’rinadiki, tola zanjiridagi galvonometrning ko’rsatishi kamayib, yarim o’tkazgich zanjiridagi ko’rsatish noldan farqli ravishda ortadi. So’ngra o’tkazgich va yarim o’tkazgichlarning solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’lanish grafigini chizib, tushuntirish mumkin (17-rasm). P P 0 0 7-rasm T

7.Yarim o’tkazgichli doidning ishlashini tekshirish. Kuchlanishi 3,5 V, tok kuchi 0,28 A bo’lgan 2 ta lampochka, D 7 A tipli 2 ta doid olib (18-rasm) zanjir tuzamiz. 18-rasm Bu oddiygina tajriba orqali doidning bir yoqlama o’tkazuvchanligi kuzatiladi. Zanjirning ulanishiga qarab, goh birinchi, goh ikkinchi lampochka yonadi. 8.Bir tranzistorli kuchaytirgich. Sig’imi 6800 pf bo’lgan kondensator, MP-401 tipli tranzistor, D-9 tipli doid, 240, 2, 7 k Omli 2 ta qarshilik olib zanjir tuziladi (19-rasm). 2,7 -4 K40 D9 6800 Tel Vx MP4C1 +4

19-rasm Buning yordami bilan detektorli radiopryomniklardagi signallar kuchaytiriladi. Xuddi shu usul bilan ikki va uch tranzistorli kuchaytirgichlarni yasash va o’quvchilarga namoyish qilish mumkin.

Похожие

Molekulyar fizika va termodinamika

Yarim o‘tkazgichli asboblar

Yarim o’tkazgichli asboblar

Molekulyar fizika va termodinamikaning asoslari

Molekulyar fizika va тermodinamika asoslari