Molekulyar fizika va тermodinamika asoslari - Физика - Рефераты

Molekulyar fizika va тermodinamika asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Molekulyar fizika va т ermodinamika asoslari Reja: 1. Molekulyar kinetik (statistik) va termodinamik usul. 2. Muvozanatli jarayonlar va ularni termodinamik diagrammada tasvirlash. 3. Molekulyar -kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi.

Т ayanch so`z va iboralar: tadqiqotlar, molekula, energiya, termodinamik parametr, holat tenglamasi, izotermik, izobarik, izoxorik, ideal gaz. Molekulyar-kinetik va termodinamik usul . Molekulyar fizika va termodinamika jismlardagi mikroskopik jarayonlarni ya’ni jismlar tarkibidagi ko`p miqdordagi atomlar va molekulalar bilan bog`liq bo`lgan hodisalarni o`rganadi. Bu jarayonlarni o`rganishda turli sifatli, lekin bir-birini o`zaro to`ldiradigan ikki usul qo`llaniladi. 1. Statistik (molekulyar-kinetik) usul. 2. Т ermodinamik usul. Modda tuzilishini va uni xossalarini molekulyar-kinetik tasavvurlar asosida, ya’ni molekulalar hamma vaqt betartib harakat holatida bo`lishlari va molekulalar orasida o`zaro ta’sir kuchlari mavjudligi asosida tushuntiruvchi fizikaning bo`limiga molekulyar fizika deyiladi. Т izimni tashkil etuvchi juda ko`p sonli zarralarning ularning dinamik nuqtai nazardan xarakterlovchi fizik kattaliklar yordamida tizim hususiyatlarini o`rganish usuli statistik yoki molekulyar kinetik usul deyiladi. Т izimning fizik hususiyatlarini termodinamik usul bilan o`rganadigan fizikaning bo`limi termodinamika deb ataladi. Energiyani bir- turdan boshqa turga o`tishi va energiya hisobiga ish bajarish bilan bog`liq bo`lgan texnik muammolarning juda katta qismi termodinamik nuqtai nazardan tekshirib hal qilinishi mumkin. Fizika hodisalarni o`rganishda bir yo`la ham statistik va ham termodinamik usullardan foydalanish natijasida olingan ma’lumotlar bir- birini to`ldiradi. Chunki termodinamik usul orqali hodisani o`rganishda

tizimning tuzilishi va uni tashkil etuvchi zarralarning harakatlanish qonunlari hisobiga olinmaydi. Statistik usul esa kuzatilayotgan hodisani tushunishga va bu hodisaning tizimdagi zarralarning qanday hususiyatlariga bog`liq ekanligini aniqlashga yordam beradi. Muvozanatli jarayonlar va ularni termodinamik diagrammada tasvirlash. Har qanday bir jinsli jismning holatini xarakterlovchi parametrlar ma’lum qonuniyat bo`yicha o`zaro bog`langan bo`ladi. Ulardan birining o`zgarishi boshqa parametirlarni o`zgarishga olib keladi. Masalan aniq massaga ega bo`lgan gazning muvozanatli holati P - bosim, V- xajm va T -haroratdan iborat parametrlar orqali to`la ravishda ifodalanadi. Yuqorida qayd qilingan parametrlardan bittasi o`zgarmas bo`lganda qolgan ikkitasi orasidagi bog`lanishni ifodalaydigan jarayonlar izojarayonlar (izo-teng, bir hil) deyiladi. Bular quyidagi qonunlarda o`z aksini topgan: 1. Boyl- Mariott qonuni. Harorat o`zgarmaganda berilgan gaz massasi uchun gazning bosimi uning xajmiga teskari proporsional ravishda o`zgaradi, ya’ni Т=const, m= const bo`lsa PV= const (1) Bu izotermik jarayon bo`lib, uni diagrammada (1- rasm) egri chiziq (giperbola) bilan tasvirlash mumkin. Bu egri chiziq izoterma deb ataladi. 2. Gey-Lyussak qonuni. Bosim o`zgarmas bo`lganda berilgan gaz massasining xajmi haroratiga qarab P V

1-rasm chiziqli ravishda o`zgaradi, ya’ni, m= const, P= const bo`lsa V= V 0 (l+  t) (2) Bunda yuz beradigan jarayon izobarik jarayon deb ataladi va diagrammada to`g`ri chiziq bilan tasvirlanadi (2-rasm). Bu to`g`ri chiziq izobara deb ataladi. 3. Sharl qonuni. Х ajm o`zgarmas bo`lganda berilgan gaz massasining bosimi haroratga qarab chiziqli ravishda o`zgaradi, ya’ni m= const, V = const bo`lsa P= P 0 (l+  t) (3) Bunday holda yuz beradigan jarayon izoxorik jarayon deb ataladi va diagrammada to`g`ri chiziq bilan tasvirlanadi (3-rasm). Bu to`g`ri chiziq izoxora deb ataladi. Absolyut harorat bilan Selsiy shkalasi bo`yicha hisoblangan harorat o`rtasida quyidagi munosabat o`rinli V -1/  0 t 0 C 2-rasm . T=t 0 +l/  = t 0 +273,15 bunda t 0 =T- l/  (4) (2) va (3) tenglamalarda selsiy haroratida absolyut haroratga o`tamiz V=V 0 (l+  t 0 )=V 0  l+  (T- l/  )  =  V 0 T (5) P -1/  0

va P=P 0 (l+  t 0 )=P 0 (l+  (T- l/  ))=  P 0 T (6) Bu tenglamalardan quyidagilar kelib chiqadi. V 1 /V 2 =T 1 /T 2 (P=const) (7) t 0 C 3-rasm P 1 /P 2 =T 1 /T 2 (V=const) (8) (1), (7), (8) tenglamalarga aniq bo`ysunadigan gaz ideal gaz deyiladi. Gazni tashkil etuvchi molekulalarning hususiy xajmlarini e’tiborga olmaslik va molekulalar orasidagi masofadan qat’iy nazar molekulalar o`zaro mutloq ta’sirlashmaydi deb hisoblanadigan ideal gaz deb ataladi. Boyl-Moriat va Sharl tenglamalarini birlashtirib ideal gaz holatini tenglamasini topish mumkin. PV= m RT/M (9) bunda M-gazning molyar massasi. (9) ifoda m massali ideal gazning holat tenglamasi bo`lib uni oddatda Mendeleev-Klapeyron tenglamasi deb ham ataladi. Molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi . Ideal gaz quyidagi shartlarga bo`ysunadi: 1. Gaz elastik shartlarga o`xshagan va tartibsiz harakatlanuvchi molekulalardan iborat. 2. Molekulalar orasidagi kuchlar faqat ular bir-biriga urilgandagina ta’sir qiladi. 3. Molekulalarning o`lchamlari molekulalar orasidagi o`rtacha masofaga nisbatan nazarga olmasa bo`ladigan darajada kichik. Тartibsiz harakatlanayotgan gaz molekulalari idish devoriga ma’lum kuch bilan uriladi. Birlik yuzaga kelib urilgan molekulalarning

ta’sir kuchlari yig`indisi bosimni hosil qiladi. Bu bosimni ifodalovchi tenglamaga gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi deyiladi. Bu tenglamani keltirib chiqarish uchun qirralari   bo`lgan kub shaklidagi idishi olamiz. Uning ichida bir hil m massali n ta molekula joylashgan bo`lsin. Molekulalar faqat o`zaro perpendikulyar 3 ta yo`nalishda harakatlanadi deb faraz qilamiz. Idishning yuzalari va bosim hamma yerda bir hil bo`lgani uchun yuzalarga tomon yo`nalgan molekulalarning soni bir hil bo`lib n ga teng . Har qaysi qarama- qarshi devorlarga tomon yo`nalgan molekulalar soni n 1 =1/3 n. Molekula  tezlik bilan devorga tik yo`nalgan bo`lsa, devorga urilgandan so`ng uning impulsini o`zgarishi m  -(- m  )=2 m  (1) Ma’lumki impulsni o`zgarishi kuch impulsiga teng. f  t=2 m  (2) bunda f- molekulani devorga ta’sir kuchi. Hisoblashlar gaz bosimi uchun quyidagi ifoda o`rinli ekanligini ko`rsatadi.k W n Р   0 3 2 (3) bunda 0 3 n n   -xajm birligidagi molekulalar soni k W m    2 2  - molekulalarning o`rtacha kinetik energiyasi (3) gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasidir. Demak tartibsiz harakatdagi gaz molekulalarning bosimi xajm birligidagi

molekulaning soniga va uning o`rtacha kinetik energiyasiga bog`liq ekan.

Adabiyotlar. 1. Ismoilov M., Х abibullayev P., Х aliulin M. Fizika kursi, «O`zbekiston» 2000 y. 2. Axmadjonov O. Fizika kursi II-qism, «O`qituvchi» 1988 y. 3. Savl`ev I.V. Umumiy fizika kursi, II-qism, 1998 y. 4. Т rofimova Т .I. Kurs fiziki , 1990 y.

Похожие

Molekulyar fizika va termodinamikaning asoslari

Molekulyar fizika va termodinamika

Molekulyar fizika bo'limini o‘qitish uslublari

Statistik fizika va termodinamika gаzlаr molekulyar kinetik nаzаriyasi аsoslаri

Gazlar molekulyar-kinetik nazariyasining asoslari