Электромагнит индукция - Физика - Рефераты

Электромагнит индукция

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

98.7744140625 KB

Электромагнит индукция Режа: 1. Электромагнит индукция 2. Электромагнит индукциянинг асосий қонуни

Электромагнит индукция Француз физиги Д.Араго (1824), эркин осилган магнит стрелкасининг тебранишлари, агар унинг остида ёки устида мис пластинка жойлашган бўлса, анча тез сўнишини аниқлади. Мазкур тажрибанинг кўринишини ўзгартириб, у ягона кўпроқ харакатамоуз ҳодисани: мис паластинка тез айланганда унинг остида жойлашган магнит сирелка унинг йўналишида айлана бошлашини, кузатди. Араго тажрибаларининг тўғри изоҳи бир неча йилдан кейин, электромагнит индукция ҳодисасини кашф этган, инглиз физиги М.Фарадей томонидан бўлган. У, электр ва магнит ҳодисалар орасида яқин ўзаро боғланиш мавжуд деб ҳисоблаган. Ампер, Био ва бошқалар бу ўзаро боғланишнинг фақат бир томонини, айнан токнинг магнит таъсирини, аниқлашган. Бунда у қуйидагини асос қилиб олди: агар электр ва магнит ҳодисалар ўзаро боғланган бўлса ва токли ўтказгич атрофида магнит майдон пайдо бўлса, у ҳолда тескари ҳодиса ҳам юз бериши кераклигини - магнит майдон таҳcирида берк ўтказгичда электр токи ҳам пайдо бўлиши кутиш табиий. Аммо доимий ток магнит майдонига жойлаштирилган ўтказгичлар билан ўтказилган дастлабки тажрибалар ижобий натижалар беришмади. 25.1-расм. Фақат 1831 йилда, ўша йил қаттиқ изланишлардан сўнг, ниҳояти Фарадей ўз олдига қўйган масалани ечишга муяссар бўлди физика ва техниканинг кейинги тараққиёти учун улкан аҳамиятга эга бўлган тажрибани амалга оширди. Фарадей қурилмасининг принципиал схемаси 25.1-расмда келтирилган. Номагнит М стерженга икки бўлак изоляцияли мис симлар ўралган. Улардан бирининг (1) учлари К калит орқали Б галpваник элемент

батареясига, бошқасининг учлари эса G галpванометрга уланган. Биринчи занжирда ток кучи ўзгармаганда, иккинчисида тоқ йўқлигини G галpванометр кўрсатган. Аммо К калит уланганда ва узилганда стрелка секин оғиб ва яна ўзининг мувозанат ҳолатига тез қайтиши 2-ўтказгичда, Фарадейнинг индукция токи деб аталган. Ыисқа муддатли ток пайдо бўлганлигидан далолат берган. К калит уланганда ва узилгандаги индукция токларининг йўналиши мутлақо қарама-қарши бўлган. К калитни реостат билан алмаштириб, Фарадей, биринчи ўтказгичдаги I 1 ток ўзгарганда иккинчи ўтказгичда олдингидек, йўналиши I 1 нинг камайиши ва ортишига боғлиқ бўлгани, индукция токи ҳосил бўлганини (пайқади) кўрди. I 1 ток кучининг ўзагриши бир вақтда унинг магнит майдонининг ўзгариши билан кузатилди. Шунинг учун индукция токининг пайдо бўлишига сабаб, I 1 токнинг ўзини ёки иккита ўтказгич турган фазо қисмида унинг магнит майдонининг ўзгаришими? - аниқ эмас эди. Мазкур саволга жавобни Фарадей қуйидаги тажрибалар ёрдамида олган. Иккита ғалтак олиш керак (25.2-расм), улардан бири (К 1 ) Б батареяга уланади; бу ғалтак орқали I 1 доимий ток ўтади. К 2 балтак галpванометрга уланган. Агар К 1 ғалтакни К 2 га яқинлаштирилса, кейингида I 2 индукция токи пайдо бўлади. К 1 ғалтак К 2 дан узоқлаштирилганда ҳам I 2 ток пайдо бўлади, аммо қарама-қарши йўналишга эга. Шунга ўхшаш манзара, К 1 ғалтак К 1 қўзғалмас ғалтакка яқинлашганда ёки узоқлашганда ҳам, кузатилади. Ниҳоят, ғалтакларнинг ўзаро жойлашиши (вазиятлари) ўзгармаса, I 2 ток ғойиб блади. 25.2-расм.

Фарадей тажрибалари I 2 индукция токнинг пайдо бўлиш сабаби К 2 ғалтакни кесиб ўтаётган магнит майдоннинг ўзгариш эканлигини аниқ кўрсатишди. Бунга узил кесил ишонч ҳосил қилиш учун Фарадей яна битта тажриба ўтказди. К 1 ғалтак узун тўғри магнит билан К 2 ғалтакнинг ўқи бўйлаб магнит ҳаракатланганда талтакда йўналиши, унга магнит қайси қутби билан юзаланганлигига ва унинг ғалтакдан узоқлашаётганлиги ёки яқинлашаётганлигига боғлиқ, индукция токи пайдо бўлганлиги кузатилган. Тажриба натижалари индукция токининг пайдо бўлиш сабаблари тўғрисида юқорида қилинган хулосани тўла тасдиқлашди. Фарадей кашф этган ҳодиса электромагнит индукция номини олди. У, Фарадейнинг ўзи (1821) аниқлаган, тўғри магнит атрофида токли тўғри чизиқли ўтказгичнинг айланиш ҳодисаси билн биргаликда, кейинги йиллар давомида электр двигателлари, генераторлари ва трансформаторларини яратилишига асос бўлади. Шу сабабли Фарадей ҳақли равишда электротехника асосачиларидан бири деб ҳисобланади. Берк занжирда ўтказувчанлик индукция токи фақат ташқи кучлар таъсирида пайдо бўлиши мумкин. Унга мос ЭЮК ни электромагнит индукция  инд электр юритувчи кучи деб аталади. Турли шакл ва ўлчамадги ўтказувчан контурлардаги индукция токини кейинги (нейин олиб борилган) тадқиқотлари қуйидаги Фарадей қонунининг тўғри эканлигини тасдиқладилар: контрдаги электромагнит индукция ЭЮК контурга тортилган сирт орқали Ф m магнит оқимининг ўзгариш тезлигига пропорционал:εинд =kdΦ m dt (25.1) бундаги k - пропорционаллик коэффииценти. Электромагнит индукция ЭЮК, магнит оқимининг ўзгариши айнан кесма билан - контурнинг деформацияланиши, унинг магнит майдонда кўчиши ёки майдоннинг ўзини ўзгариши, - содир этилганлигига боғлиқ эмас.

Петербург университетининг профессори Э.К.Ленц индукцион ток йўналиши билан уни пайдо қилган магнит оқимининг ўзгариши характери орасидаги боғланишни тадқиқ қилган. У (1833) қуйидаги - Ленц қоидасини ўрнатди: Берк ўтказувчи контурга тортилган сирт орқали магнит оқиминиинг ҳар қандай ўзгаришида, контурда шндай йўналишдаги индукцион ток пайдо бўладики, унинг магнит майдони, магнит оқимини ўзгаришига тўсқинлик қилади. Масалан, галpванометрга уланган ғалтакка тўғри магнит яқинлашганда (25.3-расм), унда, ўзининг магнит таъсири билан магнитнинг яқинлашишига ва бу билан боғланган ғалтак ўрамлари орқали магнит оқимининг ортишига тўсқинлик қилувчи индукция токи ҳосил бўлади. Магнит ғалтакдан узоқлаштирилганда, унда, ўзининг магнит таъсири билан яна магнит ҳаракатига тўсқинлик қилувчи, тескари йўналишдаги индукция токи пайдо бўлади. Ьалтак ичида магнит майдоннинг магнит индукцияси ва индукция токи майдони векторларининг йўналиши биринчи ҳолда қарама-қарши томонларга, иккинчи ҳолда эса - бир томонга йўналганлигини текшириш ососн (қийин эмас). 25.3-расм. 25.4-расм. Куйидаги тажриба Ленц қоидасининг ажойиб тасвири бўлиб хизмат қилади. Катта сондаги сим ўрами бўлган ғалтакнинг горизонтал жойлашган темир ўзагига А алюминий халқа эркин кийдирилган (25.4-расм). К калит ёрдамида ғалтакни аккумятор батареяси занжирига улаш мумкин. Калит уланганда ўзак бўйлаб халқа ўнг томонга силжийди, узилганда эса - чапга.

Халқанинг бундай ҳатти - ҳаракати унда индукция токининг пайдо бўлиши билан тушунтирилади. Агар ўзак юмшоқ - магнит ферромагнетикдан қилинган бўлса, у ҳолда ғалтакда токнинг йўқлигида ҳалқага тортилган сирт орқали, яъни халқа илаштирилган, магнит оқими нолга тенг. Ьалтак занжири уланган халқада, Ленц қоидасига бионан, ғалтакдаги токка қарама-қарши йўналган индукия токи пайдо бўлади. Бундай токлар орасида ўзаро итаришиш кучи пайдо бўалди ва халқа ўнгга силжийди. Ьалтак занжири узилганда халқа илаштирган магнаит оқими камаяди. Энди халқада ғалтакдаги ток йўналиши билан бир хил индукция токи пайдо бўлади. Шу сабали халқа ғалтакка тортилади. Физика ва электротехникада ўнг координаталар системаси қабул қилинган. Унинг учун  инд ҳисобланганда контурни айланиб чиқиш йўналиши ва контур илшатирган Ф m магнит оқими ҳисобланганда n нормалнинг йўналиши ўнг винт қоидаси билан мослашган бўлиши керак: n векторнинг охиридан (учидан) контурни айланиб чиқиш соат стрелкасига тескари бўлиб кўриниши керак (25.5-расм). Агар (25.1) да  инд ва Ф m лар СИ бирликларида ифодалашса, у ҳолда пропорционаллик коэффициенти k=-1 ваεинд =− dΦ m dt (25.2) (25.2) тенгламанинг ўнг томонидаги минус ишора Ленц қоидасига мос келади. 25.5-расм. Фарадей қонуни ва Ленц қоидасини ўзида бирлаштирган (25.2) формула электромагнит индукция асосий қонунининг математик ифодасидир:

ўтказувчан берк контурдаги электромагнит индукция электр юритувчи кучи сон жиҳатдан контурга тортилган сирт орқали магнит оқимининг ўзгариш тезлигига тенг ва ишораси қарама-қарши. (25.2) тенгламадаги берк контур орқали Ф m магнит оқими шу контурнинг  оқим илаштиришининг айнан худди ўзи. Шунинг учун биз ўтказувчи берк контур учун электромагнит индукциянинг асосий қонунини, электротехникада қабул қилинган кўринишда ёзамиз:εинд =− dΨ dt (25.3) Магнит майдонида кўчаётган берк ўтказгич учун (25.3) электромагнит индукция қонунини энергиянинг сақланиш қонуни асосида олиш мумкин. Ўтказгичга қўйилган ва унинг магнит майдонида кўчишини содир этаётган ташқи кучлар, кичик dt вақт оралиғида, берк контурдаги индукция токининг ишига тенг  А  иши бажарадилар:  А  =  чиз I чиз dt. Бошқа томондан  А  иш тескари ишора билан олинган. Ампер кучлари бажарган (22.40)  А  ишга тенг:  А  = -I чиз d  , шунинг учун  чиз = - d  /dt. Электромагнит индукция ЭЮК, ўзининг ҳаракатида майдон магнит индукцияси чизиқларини кесиб ўтаётган ҳар қандай ўтказгич бўлагида пайдо бўлади. Бу ҳодиса магнит майдоннинг, унда тартибли ҳаракатланаётган ўтказгичдаги ток ташувчиларга, куч таъсири билан кучайтирилади. Аниқлик учун ўтказгичдаги ток ташувчилар - ўтказувчанлик электронлари, уларнинг тартибли харакат тезлиги эса - ⃗V бўлсин. Агар ўтказгич берк бўлмаса, у ҳолда ⃗V = ⃗v - ўтказгичнинг кўрилаётган қисмининг магнит майдонда кўчиш тезлиги. Умумий ҳолда ⃗V = ⃗v + ⃗v 1 , бундаги ⃗V 1 - ўтказгич бўйлаб электронларнинг тартибли ҳаракат тезлиги (агар ўтказгич берк ва ундан индукцион ток ўтаётган бўлсин). Магнит майдон томонидан электронга ⃗FM=−e[⃗V⃗B]=−e[⃗v⃗B]−e[⃗v1⃗B] куч таъсир этади. Бу куч ташқи ва унга кучланганлиги

⃗Ecт=− ⃗FM e =[⃗v⃗B]+[⃗v1⃗B]бўлган ташқи майдон тўғри келади. Ўтказгичнинг d  узинликдаги кичик қисмининг (бўлагининг) d  вектори ва V вектори колликлар бўлганликлари учун, d  [ ⃗v 1 ⃗B ]=0 ва ⃗E ст d  = d  [ ⃗v ⃗B ]=0 Ўтказгич кичик d  қисмининг кўчиш тезлиги ⃗v = dr/dt, бундаги r - мазкур қисмнинг радиус вектори. Учта векторларнинг аралаш кўпайтмасида, кўпайтувчиларнинг ўрнини алмаштириш қоидасидан фойдаланиб, қуйидагини оламиз: ⃗Eст dℓ = dℓ [ dr dt ⃗B]=− ⃗B dS dt бундаги dS=[drd  ] - dt кичик вақт оралигида ўтказгич элементи чизадиган кичик майдонча вектори (25.6- расм ). Узунлиги чекли ўтказгичнинг 1 ва 2 кесимлари орасида индукция ЭЮК қуйидагига тенг: εинд =∫ 1 2 ⃗Eст dℓ =−∫ 1 2 ⃗BdS dt =− dΦ m dt , (25.4) бундаги dФ m - dt вақт ичида  узунликдаги ўтказгичнинг ҳамма қисми чизган сирт орқали магнит оқими. (25.4) формула кўриниши бўйича (25.2) билан айнан бир хил. Аммо (25.2) да dФ m бошқа маҳнога эга - бу берк контурга тортилган сирт орқали магнит оқиқмнинг ўзгариши. (25.4) даги dФ m магнит оқими фақат майдон магнит индукцияси чизиқларини ўтказгич кесгандагина нолдан фарқли бўлади, шу сабали кўпинча dФ m /dt ни ўтказгичнинг магнит индукция чизиқларини кесиш тезлиги дейилади. 25.6-расм. 25.7-расм.

Масалан, бир жинсли магнит майдонда магнит индукция чизиқларига перпендикуляр ҳаракатланаётган  узунликдаги тўғри чизиқли ўтказгич бўлган ҳолда (25.7-расм), ўтказгичдаги индукция ЭЮК  12 =  инд =-dΦ m dt =- ⃗B  v sin  (25.5) бундаги  - ўтказгич ва унинг V тезлик йўналиши орасидаги бурчак. Умумлашган (19.9) Ом қонунидан фойдаланиб ўтказгич учларидаги потенциаллар фарқини топиш мумкин. Ўтказгичда электр токи бўлмагани (I=0) учун,  1 -  2 = -  12 = В  v sin  (25.5  ) Ички энергияни бевосита электр энергиясига айлантиришга хизмат қиладиган магнитогидродинамик генераторнинг (МГД - генераторнинг) ишлаши электромагнит индукция ҳодисасига асосланган. Бунда кўндаланг магнит майдонида ҳаракатланаётган ўтказгич ролини плазма ёки ўтказувчан суюқлик ўйнайди. Ўзгармас ток плазмали МГД - генераторининг принципиал схемаси 25.8-расмда кўрсатилган. Ёқилғининг ёпиши ва ёпиш маҳсулотларининг газли ионланиш даражасини ортишига кўмаклашувчи ишқорий металларнинг буғи билан бойиши натижасида ҳосил бўлган кучли ионлашган газ сонли орқали ўтади ва унда кенгаяди. Бунда газ ички энергиясининг бир қисми газ оқимининг кинетик энергиясига айланади. Кўндаланг магнит майдонида (25.8-расмда b вектор чизма ортига йўналган) мусбат ионлар юқорига А электродга, эркин электронлар эса - пастга К электродга оғади. Электродлар ташқи R юкламага уланганда I орқали генераторнинг А анодидан унинг К катодига I ток ўтади. Плазма оқими кинетик энергиясининг тегишли камайиши ҳисобига электр токи иш бажаради.

25.8-расм. Ўзгарувчан магнит майдонида жойлашган қўзғалмас ўтказувчи контурда электромагнит индукция ЭЮК ва индукция токининг пайдо бўлишини Лоренц кучи ⃗F m магнит ташкил этувчисининг ток ташувчиларга таъсир этиши билан тушунтириб бўлмайди, чунки ҳаракатсиз зарядларга бу куч таъсир этмайди. Шу саб a бли ҳаракатсиз ўтказгичларда электромагнит индукция ҳодисасини талқин қилиш учун, ўзгарувчан магнит майдон, потенциал (ноэлектростатик) электр майдонини ҳосил қилади ва айнан унинг таҳcирида берк ўтказгичда индукция токи ҳам пайдо бўлади деб ҳисоблаш керак. Агар бу индукцияланган электр майдоннинг кучланганлиги ⃗E бўлса, у ҳолда берк ўтказгичи L контурда индукция ЭЮК εинд =∮ (!L) ⃗Ed⃗ℓ (25.6) бўлади. Электромагнит индукциянинг (25.2) асосий қонунида иштирок этаётган, контурга тортилган сирт орқали, магнит оқими Ф m бир қатор сабабларга кўра ўзгариши мумкин - контур шаклининг ва унинг магнит майдонда жойлашишининг ўзгариши туфайли, ҳамда магнит майдоннинг ўзининг ўзгарувчанлиги оқибатида. dФ/dt тўла ҳосила бу сабабларининг ҳаммасини инобатга олади. Контур ҳаракатсиз бўлган ҳолда Ф m магнит майдоннинг доимий бўлмаслиги оқибатида ўзгариши мумкин, яъни L контурга тортилган харакатсиз S сиртнинг нуқталарида ⃗B магнит индукция вақт ўтиши билан ўзгаради. Бундай ҳолларда (25.2) қонун

 инд =-∂Φm ∂t кўринишда ёзилади. Φm=∫ (S) ⃗Bd⃗s бўлгани учун ∂Φm ∂t= ∂ ∂t∫ (S) ⃗Bd⃗s=∫ S ∂B ∂td⃗s εинд =−∫ (S) ∂⃗B ∂td⃗s (25.7)

(25.6) ва (25.7) лардан индукцияланган майдон ⃗E кучланганлигининг берк ўтказувчи L контур бўйлаб циркуляцияси қўйидагига тенг: ∮ L ⃗Ed⃗ℓ=−∫ (S) ∂⃗B ∂td⃗s (25.8) Берк ўтказувчи контурнинг  оқим илаштириши ўзгарганда контурда электромагнит ииндукция ЭЮК туғилади ва I инд индукция токи пайдо бўлади. Агар контурнинг электр қаршилиги R га тенг бўлса, у ҳолда электромагнит индукциянинг асосий қонуни (25.3) бўйича Iинд = εинд R =− 1 R dΨ dt (25.9) Ток I инд бўлганда занжирнинг кўндаланг кесимидан dt вақт ичида ўтган заряд dq = I инд dt = - d  /R (25.10) га тенг . Контурнинг оқим илаштириши  1 дан  2 гача ўзгариши учун кетган вақтда q = (  1 -  2 )/R (25.10  ) заряд ўтади . Индукция токлари , нафақат кўндаланг ўлчамлари уларнинг узунлигига нисбатан кичик бўлган берк ўтказгичларда балки массив ўтказгичларда ҳам пайдо бўлади . Массив ўтказгичларда бундай токларни пайдо бўлиши учун уларни берк электр занжирларга улаш керак эмас . Индукция токининг берк занжири ўтказгичнинг ўз қалинлигида пайдо бўлади . Массив ўтказгичларда , улар магнит майдонда харакатланаганда ёки ўзгарувчан магнит майдон таъсирида , пайдо бўладиган индукция токларини уюрмавий ёки Фуко токлари дейилади . Уюрмавий токларнинг кучи (25.9) муносабатни қаноатлантиради , бундаги  - уюрмавий ток берк контурининг оқим илаштириши , R - иш ток занжирининг электр қаршилиги . R қаршиликни ҳисоблаш жуда мураккаб . Лекин мутлақо равшанки у , ўтказгич материалининг солиштирма ўтказувчанлиги ва унинг ўлчамлари қанчалар

катта бўлса , шунчалар кичик бўлади . Массив ўтказгичларда R кичкина ва ҳатто унча тез ўзгармайдиган магнит майдонларда ҳам , уюрмавий токлар катта кучларга эришиши мумкин ( масалан , 50 Гц частотали оддий ўзгарувчан ток яратадиган магнит майдонида ). Уюрмавий токлар ўтказгичларни кучли қизишига олиб келади . Жоул - Ленц қонунидан ва (25.9) формуладан бирлик вақт ичида уюрмавий ток ажратадиган иссиқлик миқдори , магнит майдон ўзгариши частотасининг квадратига пропорционал . Шунинг учун уюрмавий токлар ёрдамида металларни эритишга хизмат қиладиган индукцион печ p ларда магнит майдон юқори частотали ўзгарувчан токлар билан ҳосил қилинади . Электр машиналари ва тарнсформаторларда уюрмавий токлар анча энергия йўқотилишига олиб келади. Шунга кўра электр - машиналарнинг магнит занжирлари ва трансформаторнинг ўз аксари яхлит қилинмайди, балки бир-бирларидан махсус лак ёки окалина билан изоляцияланган алоҳида юпқа темир пластинкалардан йиғилади. Уюрмавий токлар магнит индукцияси чизиқларига перпендикуляр текисликларда ҳосил бўлади (токлар индукция чизиқларни “қамраб” олади). Шунинг учун магнит занжири йиғиладиган пластинкалар текислигини магнит индукция чизиқларига параллел қилиб жойлаштириш керак. 10 4  10 8 Гц частоталарда ишлайдиган индуктив ғалтаклар дроселлар ва бошқа радиотехник жихозларнинг ўзакларини магнитодиэлектриклардан тайёрлашади. Улар, диэлектрик (бакелит, резина ва бошқалар) билан аралаштирилган ва катта босим ва юқори температураларда монолит массага пресланган, ферромагнит кукундан иборат. Магнитодиэлектриклар катта солиштирма электр қаршилигига эга. Разиотезника, радиоэлектроника, хисоблаш техникасида, темир оксиди Ье 2 О 3 билан бошқа метал оксидларининг кимёвий бириккмасидан иборат ярим ўтказгич ёки диэлектрик фирромагнит материаллар ферритлар кенг татбиқ қилинади. Масалан, шпинел - ферритлар МеОЬе 2 О 3 кўринишдаги умумий формулага эга, бундаги Ме - икки валентли металл (Мg, Ni, Cо, Mu,

Cu, Zn ва бошқалар). Феррит бромлар керамика усулида ишлаб чиқилади, яъни оксидларнинг кукинсимон аралашмасини преслаб ва сўнгра 1000 0 С дан юқори температурада тешитиш йўли билан. Массив ўтказгичларда, уларнинг магнит майдони ҳаракатланишида пайдо бўладиган уюрмавий токларни Ампер кучлари таъсир қилади. Ленц қоидасига мувофиқ уюрмавий токлар шундай йўналишга эгаки, уларга таъсир этаётган Ампер кучлари ўтказгич ҳаракатини тормозлаши керак. Кўргазма сифатида қуйидаги тажрибани кўриб чиқамиз. Кучли электромагнит қутблари орасида алюминий маятник тебранмоқда (25.9-расм). Агар электромагнит чулғамларида ток бўлмаса, маятник кучсиз сўнувчи тебранишлар қилади. Ток уланганда тебранишнинг сўниши кескин ортади. Агар магнит майдон ётарлича кучли бўлса, маятник тебраниши апериодик бўлиб қолади - оғган маятник мувозанат ҳолатига секин қатади. Бу ҳодиса электр ўлчов асбоблари қўзғалувчи қисмларининг тебранишини (ўчириш) сўндириш учун кенг ишлатилади. Агар индукцион токларга маятникнинг электр қаршилиги ортирилса, маятник тебранишининг магнит майдонида сўниши камаяди. Маятникда кўпгина ингичка кўндаланг қирқим (варезов) лар ясаб буни амалга ошириш мумкин (25.9-расм). 25.9-расм. Уюрмавий токлар уларни индукциялайдиган магнит майдон манбаасига таъсир қилади. Парагриф бошида кўрилган Арго тажрибалари бунга яққол мисол бўлади. Яқинида турган магнит стрелканинг тебранишида мис пластинкада пайдо бўладиган уюрмавий токлар Ленц қоидасига биноан

стрелка ҳаракатини тормозлайди. Аксинча агар стрелка харакатсиз бўлса, стрелка устида унга параллел жойлашган пластинка тез айлантирилса, у ҳолда мазкур пластинкада ҳам уюрмавий ток пайдо бўлади. Бу токларнинг пайдо бўлишининг сабаби стрелка магнит майдонида пластинканинг айланишидан иборат. Ленц қоидасига биноан пластинкада индукцияланган Фуко токлари уларни юзага келтирган сабабга қарши таъсир кўрсатади. Шунинг учун айланаётган пластинка магнит стрелкасини ўзи билан эргантириб кетади.

Адабиётлар: 1. И.В.Савельев « Умумий физика курси», т. I , II , II , Т.Укитувчи, 1970-80 йиллар. 2. Р.И.Грабовский «Физика курси», Т.Укитувчи, 1973. 3. О.Ахмаджонов «Физика курси. Механика ва молекуляр физика», Т.Укитувчи, 1981. 4. О.Ахмаджонов «Физика курси. Электр ва магнетизм», Т.Укитувчи, 1981. 5. О.Ахмаджонов «Физика курси. Оптика, атом ва ядро физикаси», Т.Укитувчи, 1983. 6. С.П.Королев «Физика курси.», Т.Укитувчи, 1985.

Похожие

Электромагнит индукция ҳодисаси оптика асослари

Магнит майдони. Токларнинг узаро таъсири электромагнит индукция ходисаси

Моддаларнинг магнит хоссалари Электромагнит индукцияконуни. Узиндукция ва узаро индукция ходисаси

Электромагнит тебранишлар

Ўзаро индукция коэффицентини аниқлаш