Доимий токнинг магнит майдони ва унинг қонунлари - Физика - Рефераты

Доимий токнинг магнит майдони ва унинг қонунлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

479 KB

Доимий токнинг магнит майдони ва унинг қонунлари Режа: 1.Доимий токнинг магнит майдони ва унинг куч чизиқлари манзарасига доир тажриба (Эрстед, Роуланд, Карпен, Эйхеньвальд)лар ҳақида тушунча. 2. Ток элементи ва унинг электростатик ўхшашлиги. 3. Магнит индукция вектори ва унинг электростатик ўхшашлиги. 4. Био-Савар-Лаплас қонуни ва унинг турли хил симметрик формадаги токли ўтказгичларнинг ( тўғри чизиқли ток, айланма ток ва соленоид) магнит майдонини ҳисоблашда қўлланилиши. 5 .Ҳаракатдаги битта нуқтавий заряднинг ҳосил қилган магнит майдони ва уни тажрибада аниқлаш. 6. Макроскопик зарядланган жисмнинг ҳаракати туфайли пайдо бўлган магнит майдони ва уни тажрибада аниклаш.

Таянч сўз ва иборалар: Магнит майдони, ток элементи, магнит индукция вектори, суперпозиция принципи, Био-Савар-Лаплас қонуни, тўғри чизиқли ток, айланма ток, соленоид, Парма қоидаси. 1. Доимий токнинг магнит майдони ва унинг майдон куч чизиклари манзарасига доир тажрибалар тўғрисида. 1820 йилда дания физиги Х. Эрстед токли ўтказгичнинг атрофида магнит майдони бор эканлигини тажрибада аниклади. Эрстед тажрибасинин мохияти куйидагидан иборат. У тўғри чизикли ўтказгич олиб, ундан маълум масофада магнит стрелкасини жойлаштирган вактда унинг бурилишини кузатди. Бу бурилиш тўғри чизикли утаётган токнинг йўналишига боглик эканлигини аниклади, сунгра у магнит стрелкасининг бурилиши ўтказгичдан утаётган токнинг катталигига хам боглик эканлигини исботлади, нихоят у токли ўтказгич билан магнит стрелкасининг узаро таъсири масофага тескари пропорционал эканлигини хам аниклади. Эрстед тажриба натижаларини умумлаштириб, шундай хулосага келдики, ток билан магнитнинг узаро таъсири ток кучига , ўтказгичнинг узунлигига тўғри пропорционал булиб, масофанинг квадратига тескари пропорционал эканлигини аниклади. Тажрибалар курсатдики, бу узаро таъсир токнинг йўналишига боглик эканлиги, яъни бу узаро таъсирнинг вектор характерга эга эканлигини исботлади. Шунингдек, у бу узаро таъсирнинг катталиги ток ва майдоннинг таъсири урганилаётган масофага перпендикуляр эанлигини хам аниклади. Бу расм 46да курсатилган, магнит куч чизиклариниг таъсири концентрик халкалардан иборат эканлигини куриш мумкин. Кейинчалик. Ампер доимий магнитнинг токли ўтказгичга таъсирини урганиб, улар уртасида хам узаро таъсир кучи бор эканлигини аниклади. Бу хакда биз маъруза №8 да батафсил тухталиб утамиз. Маълумки, Ампер яна бир тажрибасида параллел ва антипараллел жойлашган токли ўтказгичларнинг бир-бирини тортишини ва итаришини кузатган эди. Нихоят Кулон қонунидан маълумки, бир хил кутбдаги магнитлар, бир-бирини итаришини ва хар хил кутбли магнитлар бир-бирини тортишишини биламиз.

Бу узаро таъсирлар магнит майдони орқали амалга оширилади: Токли ўтказгич ўз атрофида магнит майдони ҳосил қилади, у шу майдонда жойлашган ҳар қандай ўтазгичга таъсир кўрсатади. Агар ўтказгичлардаги ток доимий бўлса ва ўтказгичлар қўзғалмас бўлса, у вақтда улар ҳосил қилган магнит майдони фазонинг ҳар бир нуқтасида вақт ўтиши билан ўзгармайди. Бундай магнит майдонига доимий магнит майдон дейилади. Доимий магнит майдонининг назарияси электростатик майдон назариясига ўхшаш бўлади. Мана шу ҳолатга эътибор беришни тавсия этамиз, чунки бу ҳол материални чуқур ўзлаштиришга ёрдам беради. 2. Ток элементи Майдон назариясида элементар манба энг муҳим роль ўйнайди. Худди шундай ролни магнит майдон назариясида ток элементи ўйнайди. Ток элементи бу вектор бўлиб, унинг абсолют катталиги ток кучи I нинг ўтказгичнинг dl қисмига кўпайтмаси билан аниқланади, йўналиши эса токнинг йўналиши билан мос келади: Idl. Электростатикада эса синаш заряд q 0 олинар эди. 3. Магнит индукция вектори. Магнит майдонининг асосий характе-ристикаси ҳисобланган - индукция векторини аниқлашни ҳам электростатик майдоннинг асосий характеристикаси ҳисобланган- кучланганлик векторига ўхшаш аниқланади. Доимий ток ўтувчи ихтиёрий қўзғалмас ўтказгичлар системасининг ҳосил қилган магнит майдонини қараймиз ва “синаш ток элементи” I 0 dl 0 га (майдоннинг текшираётган нуқтасига жойлашган) таъсир қилувчи учун F билан қизиқамиз. Синаш ток элементи учун қисқа ва юпқа кўзғалмас ўтазгич олинади, унга таъсир этувчи кулни ўлчаш учун силлиқ туташтирувчи сим олиш керак. Ундан ташқари ундан жуда кичик ток ўтказиш керак. Тажрибалар шундай хулосага келтирдики, dF куч ток элесментининг абсолют қийматига пропорционал, dF ~ I 0 dl 0 (электростатикада F~q 0 эди), аммо унинг йўналишига боғлиқдир (ток элементи-вектордир). Майдоннинг ҳар бир нуқтасида қандайдир физик йўналиш мавжуд бўлади, у шу билан

эътиборга лойиқки, биринчидан, куч катталиги dF шу йўналиш билан ва ток элементи йўналиши ўртасида бурчакнинг синусига пропорционалдир, яъни, dF = B I 0 dl 0 sin  (1) бу ерда В- пропорционаллик коэффицинти бўлиб, майдоннинг синаш ток элементи жойлашган нуқтасидаги хоссасига боғлиқ бўлиб, ток элементининг катталиги ва йўналишига боғлиқ бўлмайди. Масалан,  =0;  бўлганда dF ҳам 0 га тенг бўлади,  =  /2 бўлганда у максималдир. dF нинг йўналиши ток элементининг йўналишига боғлиқдир ва парма қоидаси билан аниқлади. Бу ҳолатлар шуни билдирадики, агар В вектор киритсак, унинг йўналиши йўналтирилган физик йўналиш билан мос келади деб ҳисоблашсак, у вақтда куч dF ни I 0 dl 0 ва В вкторнинг вектор кўпайтмаси шаклида ёзиш мумкин. dF = [ I 0 dl 0 B ] (2) Бу формула электростатикадаги F =q E га ўхшашдир. Вектор В синаш ток элементи катталигига ва йўналишига боғлиқ бўлмайди, демак майдоннинг характеристикаси бўла олади. Унга магнит индукция вектори деб айтилади. Ток элементи В векторига перпендикуляр йўналган бўлса, (  =  /2, sin  =1) dF куч максимал бўлади ва у dF = I 0 dl 0 B га тенг бўлади. Бундан магнит индукциясини қуйидагича ёзиш мумкин: В=dF/ I 0 dl 0 (3) Бу ифода ҳам электростатикадаги E=F/q формулага ўхшашдир. Бундан кўринадики, магнит индукция векторининг катталиги сон жиҳатдан бирлик ток элементига (I 0 =1А, dl 0 =1м) таъсир қилувчи максимал кучга тенг бўлади. Магнит индукциясининг ўлчов бирлиги қилиб, СИ системасида “тесла” (Тл) қабул қилинган: 1Тл=1Н/1А*1м=1вб/м 2 Ҳар қандай вектор майдон сингари, магнит майдонини ҳам магнит индукция вектори чизиқлари оиласи орқали тасвирлаш мумкин (электростатикадаги каби). Магнит индукция чизиқларининг манзараси ўзининг характери жиҳатидан электостатик майдон куч чизиқларидан тубдан

фарқ қилади. Маълумки, электростатик майдон куч чизиқлари зарядлардан бошланиб, зарядларда тугар эди, магнит индукция куч чизиқларининг бошланиш ва охири йўқ - улар ёпиқ чизиқдан иборат бўлади. Магнит индукция чизиқларининг бу хоссаси расмда яққол кўринади, а) тўғри чизиқли чексиз узун ўтказгич, б) айланма ток в) токли ғалтакнинг магнит майдон манзараси тасвирланган. Чизиқлари ёпиқ бўлган вектор майдонига вихрли майдон дейилади. Демак, доимий магнит майдони- вихрли бўлиб, вихрсиз электростатик майдонидан фарқ қилади. Маълумки, электростатик майдоннинг чизиқлари ёпиқ эмас эди. Суперпозиция принципи Савол туғилади: қандай қилиб токлар ҳосил қилган магнит майдоннинг тақсимланишини ёки майдоннинг индукциясини ҳисоблаш мумкин. Эслатиб ўтамизки, бундай муаммога электростатикада ҳам дуч келган эдик, яъни зарядларнинг тақсимланиши берилган бўлса, суперпозиция принципи асосида электростатик майдон кучланганлигини ечган эдик. ( Маъруза № 2 ). Тажрибалар тасдиқ- лайдики, шунга ўхшаш принцип магнит майдонида ҳам мавжуд бўлади: токли ўтказгичлар системаси томонидан ҳосил қилган майдоннинг ҳар бир нуқтадаги магнит индукцияси шу нуқтада алоҳида система қисмлари ҳосил қилган магнит

индукцияларининг йиғиндисига тенг бўлади. Хусусан, агар ўтказгичларни фикран Расм 46. чексиз кичик элементларга бўлсак, у вақтда В=  d В тенг бўлади. Бу ерда d В - алоҳида ток элементи томонидан ҳосил қилинган магнит майдон индукцияси бўлиб, интеграллаш системадаги барча ўтказгичлар бўйича бажарилади. 4. Био-Савар-Лаплас қонуни ва унинг турли хил симметрик формадаги токли ўтказгичларнинг магнит майдонини ҳисоблашда қўлланилиши. Дастлаб масала, алоҳида ток элементи ҳосил қилган магнит майдон индукциясини топиш формуласини чиқаришга келтирилади. Бу ерда изолирланган ток элементлари орқали тажрибадан кейин, чексиз узунликдаги турли хил ўтказгичларнинг ҳосил қилган магнит майдонини таҳлил қилиш орқали билвосита аниқланадиган формулани топишга ҳаракат қиламиз. Бу масалани Био-Савар-Лаплас қонуни ҳам деб аталади ва қуйидагича кўринишга эга: d B =(  0 /4  )([I dl r] /r 3 ) (4) Бу формулада r -радиус-вектор бўлиб, ток элементи I dl дан вектор В аниқланаётган майдон нуқтасигача ўтказилган йўналишни билдиради (Расм 47).  0 =4  *10 -7 Гн/м -магнит доимийлик. d В векторининг модули учун, (4) га асосан қуйидагига эга бўламиз: dB=(  0 /4  )(I dlsin  /r 2 ) (5)

Бу ерда  - ток элементи I dl билан, радиус-вектор r орасидаги бурчак, В векторнинг йўналиши вектор кўпайтма [Id l  r ] йўналиши билан мос келади ва Парма қоидаси билан аниқланади. Расм Кўрамизки, dВ катталик фақат масофа r га боғлиқ бўлмасдан,  бурчакка ҳам боғлиқдир, агар  =0 бўлса, магнит индукцияси нолга тенг ва  нинг  /2 га яқинлашиши билан I ошади. Суперпозиция принципи билан Био-Савар-Лаплас қоидаси ҳар қандай токли ўтказгичнинг магнит майдони ҳисоблаш имкониятини беради. Иккита мисол келтирамиз. а). Тўғри ўтказгичнинг майдони Қандайдир юпқа токли ўтказгич тўғри участкага эга бўлсин. Ана шу тўғри чизиқли участка ҳосил қилган магнит майдон индукциясини ҳисоблаймиз. Майдон қаралаётган нуқтадан ўтказгичгача бўлган масофани dx билан белгилаймиз, ўтказгич бўйлаб координатани 0 нуқтадан бошлаб Х ўқини ўтказамиз (расм )

Расм Координатаси Х ва узунлиги dl=dх бўлган ўтказгични ток элементи ҳосил қилган магнит индукция вектори Био-Савар-Лаплас қонунига (5) кўра: dB=(  0 /4  )(I dхsin  /r 2 ) (6) га тенг бўлади. (5) ва Парма қоидасидан фойдаланилса, ўтказгичнинг барча кичик элементлари ҳосил қилган d В векторлари бир ҳил йўналишга, чизма орқаси томон йўналган бўлади ва (+) билан белгиланади. Шунинг учун йиғинди вектор В ҳам шу йўналишга томон бўлади, унинг абсолют миқдори барча d В ларнинг абсолют миқдорларининг йиғиндисига тенг бўлади, яъни қуйидаги аниқ интеграл билан аниқланади: В =  d В =  (  0 /4  )(I sin  d х /r 2 ) (7) Бу интегрални ҳисоблаш учун ўзгарувчи  ни r ва d х орқали ифодалаш керак . Расм 50 дан кўринадики, x=bctg(  -  )=bctg  , буни дифференциалласак, dx=bd  /sin 2  ни ҳосил қиламиз. r учун эса r=b/sin(  -  )=b/sin  Шундай қилиб , В =  d В = (  0 I/4  b)  sin  d  =(  0 I/4  b)(cos  1 -cos  2 ) (8)

бу ерда  1 ва  2 лар  нинг чегаравий қийматлари бўлиб , тўғричизиқли ўтказгични охирларига тўғри келади . Идеал ҳолда чексиз узунликдаги тўғричизиқли ўтказгич учун  0 ва  2  булади В = (2  0 I/4  b) (9) Бу формула тахминан тўғри чизикли ўтказгичнинг уртасига тўғри келган майдонни аниклашга имкон беради , яъни расм 49 учун бу хол бажарилади . расм Тўғричизикли чексиз узунликдаги ўтказгичнинг магнит индукция чизиқларининг манзараси эса расм да кўрсатилган. б). Айланма токли ўтказгичнинг майдони Ёпиқ токли ўтказгични магнит момент векторини Р орқали ифодалаш қулайдир, унинг катталиги ясси

контур бўлган ҳолда ток кучи I нинг контур юзаси S га купайтмасига тенг бўлади: Р =I* S (10) Унинг йўналиши контур текислигига перпендикуляр бўлиб, Парма қоидаси билан боғлагандир: агар Парма дастасини ток йўналиши билан айлантирсак, унинг илгариланма ҳаракати Р векторнинг йўналишини аниқлайди. Энди айлана кўринишдаги токли контур ҳосил қилган магнит индукциясини топамиз, соддалик учун контур ўқида Расм етган нуқтани қараймиз. Ўрамнинг радиусини R билан, ток кучи I билан, ўрам текислигидан майдон қаралаётган нуқтагача бўлган масофани r билан белгилаймиз Алоҳида ток элементи Id l томонидан қисм қилинган инндукция вектори d В , (8) га асосан ток элементи ва уни кузатиш нуқтаси билан қўшувчи кесма ҳосил қилган текисликка перпендикуляр бўлади бу текислик пунктир билан тасвирлаган) d В векторнинг абсолют қиймати d B = (  0 Idl)/(4  *(r 2 +R 2 )) , ток элементидан кузатиш нуқтасигача бўлган масофа  r 2 +R 2 га тенг, sin  =1, чунки  =  /2 га тенг. Кўрсатиш мумкинки, барча ўрам элементлари томонидан ҳосил қилинган векторлар d В конус токи бўйича жойланади Бу векторларни кўшиш учун улардан ҳар бирини иккита ташкил этувчи: d В II контур ўқи бўйича параллел ва d В  ўққа перпендикуляр

ташкил этувчилар йиғиндисидан иборат бўлади (50 расм а). Қўшилганда d В  ташкил этувчилар ўзаро бир-бирини йўқотади, чунки d В  ва d В’  бир-бирига диаметрал қарама-қарши бўлган ток элементлари Idl ва Idl’ катталиги жихатидан тенг ва йўналиши жиҳатидан қарама-қаршидир Шундай қилиб, изланаётган вектор В барча В II лар йиғиндмиси орқали аниқланади, демак, у ўрам ўқи бўйича йўналади ва В=   dВ II катталикка эга бўлади. d В II катталикни учбурчакларнинг ўхшашлигидан ҳисоблаш мумкин: d В II / B=R/  r 2 +R 2 , бундан d В II = В R/  r 2 +R 2 = (  0 I R dl)/ 4  *(r 2 +R 2 ) 3/2 ) Бу ифодани ўрамнинг барча элементлари орқали интеграласак , қуйидагига эга бўламиз : В =  d В II =  (  0 IR dl/4  (r 2 +R 2 ) 3/2 )= (  0 IR /4  (r 2 +R 2 ) 3/2 )  dl= =(  0 IR 2  R/4  (r 2 +R 2 ) 3/2 )= (  0 2IR 2 /4  (r 2 +R 2 ) 3/2 ) (11) Расм  R 2 =Р- ўрамнинг магнит моменти бўлгани учун охирида қўйидагича эга бўламиз: В = (2  0 Р)4  *(r 2 +R 2 ) 3/2 ) Бу формуладан келиб чиқадики, майдон контур марказида ( r =0) максимал бўлиб, масофа ошиши билан камайиб боради. Жуда узоқда жойлашган нуқталар учун R 2 ни r 2 га нисбатан ташлаш мумкин, натижада қуйидаги тақрибий формулани оламиз: В = 2  0 Р/4  r 3

Кўрсатиш мумкинки, бу формула исталган формадаги контур учун ўринлидир Шуни эслатиб ўтамизки, бу диполнинг электр майдон кучланганлиги каби бўлади (маъруза №  =0 ва  =  бўлганда). Дипол билан токли контурнинг аналогияси тасдиқланди ва ташқи майдонлар бир хил характерга эга булади. Айланма токнинг индукция чизиқларининг манзараси да кўрсатилган. в). Соленоиднинг магнит майдони. Соленоид деб, жуда кўп сондаги бир- бирига зич қилиб ўралган токли ўтказгичлардан иборат бўлган цилиндрик ғалтакка айтилади. Соленоидни бир хил радиусли кетма-кет уланган айланма токлар системаси ҳам деб қараш мумкин. Соленоиддан ток ўтганда ҳосил бўлган магнит майдони да кўрсатилган. Биз тула ток мавзусида бу темага яна кайтамиз, шунинг учун унинг майдонини ҳисоблашни хозир батафсил караб утирмаймиз, сабаби соленоиднинг магнит майдони индукцияси ва кучланганлигини Био-Савар -Лаплас қонуни оркали ҳисоблаш анча мураккабдир. Магнит майдон кучланганлигини ҳисоблашнинг жуда куп усуллари мавжуд. Масалан, вектор потенциал усули, тула ток усули, Гаусс усули ва х. Бу усуллардан биз тегишли жойларда фойдаланамиз. 5 . Битта ҳаракатдаги электр зарядининг магнит майдони. Био- Савар Лаплас қонунининг формуласидан текис ҳаракат қилаётган заряднинг магнит майдонини аниқлаш мумкин. ( 4 ) формуладаги I  l ни jS  l кўринишда ёзиш мумкин. Агар j=en  эканини ҳисобга олсак: I  l = enS  l  = eN  ( 12 ) Бу ерда N=nS  l -  l участкада ҳаракат қилувчи зарядларнинг тўла сони. Агар запряд битта бўлса, N=1 бўлади, у вақтда (12) I=e  га тенг бўлади, буни Био- Савар қонунига қуйсак  доимий тезлик билан ҳаракат қилаётган битта заряднинг майдон индукцияси қуйидагига тенг бўлади: d B =  0 qdn[ Vr ]/4  r 3 Бу ерда r - заряд жойлашган нуқтадан майдон кузатилаётган нуқтага ўтказилган радиус вектордир. Қўзғалмас заряднинг электростатик майдони

электростатикадан маълумки: Е=qr/r 2 Бу заряд v тезлик билан ҳаракат қилганда ҳам унинг ҳосил қилган магнит майдони қуйидаги формула билан ифодаланади: H=e[ Vr ]/cr 3 Бир -биридан r масофада жойлашган v тезлик билан ҳаракат қилаётган иккита зарядни қараймиз. (Расм) а) б) Расм Бу зарядлар ўртасида электр ва магнит кучлари таъсир қилади. Биринчиси итариш кучи бўлиб, катталиги жиҳатидан қуйидагига тенг: Бундан кўринадики, параллел токлар сингари уларнинг магнит кучлари тортиш характерига эга бўлади.Бу кучларнинг катталигини осон топиш мумкин. Иккинчи заряд томонидан ҳосил қилган магнит майдони ундан r масофада жойлашгандаги магнит майдони, v  r эканлигини ҳисобга олсак қуйидагига эга бўламиз: Бу қийматни ( ) ифодага қўйсак ( Н  v эканини ҳисобга олсак) қуйидагига эга бўламиз: ( ) ифодани ҳисобга олсак қуйидагига эга бўламиз: Шундай қилиб зарядлар ўртасидаги электр итариш кучи доимий бўлиб қолади (чунки r=const), магнит тортиш кучи эса тезлик ошиши билан ошиб

боради, f e қийматга эришишга ҳаракат қилади. Зарядлар ўртасидаги йиғинди итариш кучи қуйидагига тенг бўлади. 6. Макроскопик зарядланган жисмнинг ҳаракати туфайли пайдо бўлган токнинг ҳосил қилган магнит майдони. Вебер ўтказгичдаги электр заррачасининг кучиши туфайли пайдо бўлган ток ва макроскопик зарядланган жисмнинг кўчиши туфайли пайдо бўлган ток бир хил типдаги ҳодиса эканлигини айтган эди. 1874 йилда Гелмьголць биринчи бўлиб бу идеяга эътибор берди. У электр конвекция тушунчасини киритишда электр ва иссиқлик жараёнлари ўртасида ўхшашликдан фойдаланди. “ Конвекция” тушунчасини у қуйидагича тушунтирди , “ Мен бу сўзни иссиқлик назариясида ишлатилган маънода қўллайман, электрнинг ҳам электр зарядларининг кўчишини белгилаш мақсадида. 1876 йилда Роуланд тажриба ўтказиб бу идеяни тасдиқлади. Қуйидаги расмда Роуланд тажрибасининг схемаси кўрсатилган. расм Узунлиги 21 см ва қалинлига 0.5 см бўлган эбонит диск А иккала томонидан олтин суртилган иккита шиша В диск оралиғида горизонтал текисликда

айлантирилади. Эбонит дискнинг қопламалари Лейден банкаси С орқали зарядланади. К коммутатор заряднинг ишорасини дискда ўзгартириш имконини беради. Юқори шиша диск устида сезгир астатик магнитометр М осилтирилиб қўйилади ва унинг ойнаси Z ҳам бор. Ўлчаш ойна ва шкала орқали олиб борилади. Лейден банкасининг зарядланиш ва разрядланиши магнитометрга ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди. Лекин зарядланмаган диск тез айлантирилганда магнитометр стрелкасининг четланиши кузатилди. Диск 61 / секунд тезликда ҳаракат қилганда конвекцион токнинг магнит майдон кучланганлиги қиймати аниқланди ва у ер магнит майдон кучланганлигининг горизонтал ташкил этувчисининг 1/5000 қисмига тенг чиқади. Конвекцион токни аниқлаш бўйича 1885 йилда В. Рентген ҳам тажриба ўтказди. Агар ҳаракатдаги зарядланган ўтказгич магнит майдонини ҳосил қилса қутбланган диэлектрик ҳам ўзининг ҳаракатида магнит майдонини ҳосил қилиши керак деб айтди. Рентген тажрибасида Рауланд тажрибасидаги эбонит 100/айл. сек. билан айлантирилади. Тажриба конвекцион токнинг магнит майдони борлигини тасдиқлади. Конвекцион токнинг магнит майдони борлигининг ҳақиқийлигига ишонч ҳосил қилиш учун Карпен Парижда тажриба ўтказди. Тажриба схемаси мавжуд булган ўқув қўлланмаларида бўлмагани учун уни киритишни лозим деб ҳисобладик. Расм 56. Бу ерда D айланувчи эбонит пластинкаси, А ва В шиша дисклар трансформаторнинг иккинчи ўрами D га ва А ва В га уланади. Ток К 1 ва К 2 ғалтакда индукцияланади. Тажриба қайта уловчи калит G да ток борлигини кўрсатди. У шундай қилиб конвекцион ток билан ўтказувчанлик токнинг айнанлигини тажрибадан исботлади.

Расм М трубка ичида юори вакуум ҳосил қилинган К катоддан учиб чиқувчи электронлар К ва А ўртасида ҳосил қилинган электр майдони билан тезлантирилади. Анод трубка маркази ) да унча катта бўлмаган тешикчадан электронлар қисмии ўтказади. Бу электронлар Фарадей цилиндри F га туширилади. Трубканинг ўрта қисмида иккита енгил магнит стрелкалари N-S бир-бирига антипараллель жойлаштирилади. Стрелкалар бир-бири билан енгил ҳалқа билан туташтирилади. Бутун система эластик ипга осилган бўлади.

Похожие

Доимий электр токи ва унинг қонунлари

Моддада магнит майдони

Токларнинг магнит майдони

Динамика қонунлари Тортишиш майдонидаги харакат Тортишиш майдони ва унинг кучланганлиги

Вакуумда ўзгармас электр токининг магнит майдони