Ватанпарварлик ва ватанга муҳаббат ҳақида - Философия - Рефераты

Ватанпарварлик ва ватанга муҳаббат ҳақида

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

Ватанпарварлик ва ватанга муҳаббат ҳақида Жангга кетганларнинг хотинлари узр туфайли уйида қолганлар учун бамисоли оналаридек маҳрамдирлар. Улардан қайси бири омонат қолган шу аҳли аёлларга нисбатан шаҳвоний хиёнат қилса, қиёмат кунида уни тик турғизилиб, мазлумга: «Унинг савобларидан хоҳлаганингча ол!» деб буюрилади. Шундай қилиб, унинг амалларини олади. Яна қандай гумон қилурсизлар. Ҳадис Беш хил гуноҳнинг каффорати йўқ. 1. Аллоҳга ширк келтириш. 2. Ноҳақ қон тўкиш. 3. Мўминларга нисбатан бўҳтон уюштириш. 4. Жангдан қочиш. 5. Қасам ичиб бировнинг ҳақини ноҳақ ўзлаштириш. Ҳадис Аллоҳ йўлида қилинган ғазотда 1 шериклари мағлубиятга учраб орқага чекинганда қочмай душманга юзма-юз бўлиб қони тўкилган кишидан Парвардигор рози бўлур. Аллоҳ таоло ўз фаришталарига: «Қаранглар, бу бандам менинг ҳузуримдаги мукофотга рағбатини ва ризолигини топиш йўлидаги хоҳишини билдириб шаҳид бўлди», – деб айтар экан. Ҳадис Болаларингизга сузиш ва ўқ отишни ўргатинглар. 1 « Ғазот » ёки « Аллоҳ йўлида қилинган ғазот » деганда тарихда ўтган ва кейинги пайтда пайдо бўлган турли мутаасс иб гуру ҳлар томонидан талқин қил ин ганидек, ўзлари хо ҳлаган ёки ўзларига мухолиф деб ҳисобла ган кишиларни кофирга чи қариб, уларга қарши очилган уруш эмас, балки кишининг ўз шаъни , обрўси , жони, ери , оиласи – бир с ўз билан айтганда ўз Ватани ҳимояси учун олиб борилган жанг деб тушиниш тў ғри б ўлади. Хусусан, «Уҳуд» жангида худди шундай ҳолат юз берган эди. Ўз Ватанлари – Мадина ҳимоясига чиққан мусулмонлар жамоасига ташқи душман – маккалик ва турли қабилалардан иборат «мушриклар» ислом дини ва мусулмонларни йўқ қилиш, катта ўлжаларни қўлга киритиш мақсадида бостириб келганларида мусулмонлар танг ҳолга тушиб, катта талофотлар кўрганлар. Ушбу ҳадис ўтган мазкур жанглардаги ҳолатларни ўзида ифода этади.

Ҳадис Узр туфайли уйда қолганлардан қуруқликда ғазот қилганнинг савоби қанча ортиқ бўлса, қуруқликдаги жангчилардан кўра денгиздаги жангчиларнинг савоби шунча ортиқдир. Ҳадис Кимки душман билан жанг майдонида тўқнашганда сабру матонат билан урушиб ҳалок бўлса ёки ғалаба қилса, ўлганда гўр азобидан омон бўлур. Ҳадис Мард киши мағлуб бўлгани билан унинг мартабаси паст бўлмас, машаққату ташвишга гирифтор бўлса-да, хор бўлмас. Замахшарий Ватан таркини бир нафас айлама, Яна ранжи ғурбат ҳавас айлама. Навоий Элга қўшулғон эш топти. Навоий Эл ғуссасини сингурмагинг мақсуд эт, Бу шева билан оқибатинг маҳмуд эт. Навоий Даврон элининг жисмида ҳам жон бўлғил, Ҳам жонларига мояи дармон бўлғил. Навоий

Неким ўз қошингда эрур нораво, Улусқа они кўрма асло раво. Навоий Одами эрсанг демагил одами, Ониким йўқ халқ ғамидин ғами. Навоий Кимгаки иш бўлди қаноат фани, Билки, ани қилди қаноат ғаний. Навоий Жавонмардликнинг ниҳояти яхшилик йўлида жондан кечишга тайёр туриш, фидойи қалб эгаси бўлишдир. Хусрав Деҳлавий ёзадилар: Олтин-кумуш ҳадя этувчи мардлар кўп, Жонни фидо этувчилар марддир, мард! Кошифий Жавонмардликнинг бутун моҳияти қуйидаги икки сифатда мужассамдир: бири – дўстларга нафъ етказиш, яъни саховат, иккинчиси дўстларни душман зараридан ҳимоя қилиш, яъни шижоат... Кошифий Ватанпарвар – ўз ватани камолоти йўлида, ўз халқига муҳаббати туфайли эзгуликлари тугул, жонини ҳам аямайдиган инсондир, халқи ва ватани озодлиги, фаровонлиги учун ўзини қурбон қилувчи инсондир. Охундов Ямон от билан тирилгандин, яхши от била ўлган яхшироқдир 18 .( 18 Изоҳ:

Бобурнинг жангдаги аскарларига қилган даъват сўзларидан намуна ) Бобур * * * Шуҳрат билан ёдланишни ҳакимлар иккинчи умр демишлар 19 .( 19 Изоҳ: Бобурнинг Султон Ҳусайн фарзандлари билан биргаликда Шайбонийхонга қарши курашга аҳдлашганларида, Музаффар мирзонинг иттифоққа қўшилмай ёмон отли ғ бўлганига форсий тилдаги ҳикматни эслатиб ўтади ) Бобур Ҳижрон қафасида жон қуши дам қиладур, Ғ урбат бу азиз умрни кам қиладур. Не навъ битай фироқу ғ урбат шарҳин, Ким, кўз ёши номанинг юзин нам қиладур . Бобур * * * Ёд этмас эмиш кишини ғ урбатта киши, Шод этмас эмиш кўнгулни меҳнатта киши. Кўнглум бу ғарибликда шод ўлмади, оҳ, Ғ урбатта севунмас эрмиш, албатта, киши 21 . ( 21 Бобур она юрти Андижон ва Самарқанддан айрилиб сарсону саргардонликларда Тошкентдалик вақтида ёзган рубоийси ) Бобур * * * Андин бериким, қасдим учун турди фироқ, Юз дарду аламни манга еткурди фироқ. Мени эшикингиздин, нетайин, сурди фироқ,

Қил чорае, йўқ эрса ўлтурди фироқ . Борми экин ҳеч нима оламда ҳижрондин ямон, Ҳар неким, ондин ямонроқдур, будур ондин ямон . Бобур * * * Жонига етишди тузу то ғ бирла кўнгул, Дардини тугатмас айтмо ғ бирла кўнгул. Ғ урбатта оёқ бирла бадан тинмас, лек Юз шукрки, тинчдур қуло ғ бирла кўнгул . Бобур * * * Ҳижрон ғ амидин заиф жоним сўлди, Ғ урбат алами бирла ичим қон тўлди. Юз шукрки, мунча йилғи ғам бирла алам, Роҳат била ишратқа мубаддал ўлди. Бобур * * * Кўпдин бериким ёру диёрим йўқтур, Бир лахза-ю бир нафас қарорим йўқтур. Келдим бу сори ўз ихтиёрим бирла, Лекин боруримга ихтиёрим йўқтур. Бобур * * * Қовун бирла узумнинг ҳажрида кўнглумда ғам ҳар сў, Оқар сувнинг фироқида кўнглумдин ҳар дам оқар су 27 . ( 27 Бобурнинг

Ҳиндистонда туриб Андижонни, унинг оқар сувлари-ю меваларини соғиниб ёзган шеъри) Бобур Яна мўмин ишида ёрли ғ эт, Элу тил бирла мададкорли ғ эт! Бобур Агар футувватнинг шартлари нечта, деб сўрасалар, етмиш битта деб айт: бунинг қирқ саккизтаси вужудий, йигирма учтаси азалийдир. Аммо вужудийлар (қуйидагилардир): биринчи – ислом, иккинчи – имон, учинчи – ақл, тўртинчи, илм, бешинчи - ҳилм (ҳалимлик), олтинчи – зуҳд (тақво), еттинчи – вараъ (парҳез), саккизинчи – сидқ, тўққизинчи – карам, ўнинчи – мурувват, ўн биринчи – шафқат, ўн иккинчи – эҳсон, ўн учинчи – вафо, ўн тўртинчи - ҳаё, ўн бешинчи – таваккул, ўн олтинчи – шижоат, ўн еттинчи - ғайрат, ўн саккизинчи – сабр, ўн тўққизинчи – истиқомат, йигирманчи – насиҳат, йигирма биринчи – нафс таҳорати, йигирма иккинчи – олиҳимматлилик, йигирма учинчи – сирни яшириш, йигирма тўртинчи – раҳмдиллик, йигирма бешинчи – шариат риояси, йигирма олтинчи – амри маъруфни бажариш, йигирма саккизинчи ота-она ҳурматини бажо келтириш, йигирма тўққизинчи – устоз хизматида бўлиш, ўттизинчи - ҳамсоя ҳаққини адо этиш, ўттиз биринчи – тилга фақат савобга қаратилган каломни келтириш, ўттиз иккинчи – кўп билиб, оз гапириш, яъни билим мўллигидан сукут сақлаш, ўттиз учинчи - ҳамма жойда ҳалолни талаб қилиш, ўттиз тўртинчи – салом одобини бажо келтириш, ўттиз бешинчи – оқиллар билан суҳбатлашиш, ўттиз еттинчи – шукр қилиш, ўттиз саккизинчи – мазлумларга ёрдам қўлини чўзиш, ўттиз тўққизинчи – етим-есирлар, ёлғиз кишилар аҳволини сўраб туриш, қирқинчи фикрат (ўй-фикр, андиша) ва ибрат кўрсатиш, қирқ биринчи – ихлос билан амал қилиш, қирқ иккинчи – амонатга

хиёнат қилмаслик, қирқ учинчи – шайтоний нафсга қарши душманлик кўрсатиш, қирқ тўртинчи – инсоф чизиғидан чиқмаслик, қирқ бешинчи – ризо-розилик ҳиссини йўқомаслик, қирқ олтинчи – касалларни кўришга бориш, қирқ еттинчи – ножинс ва нокаслардан узоқ туриш, қирқ саккизинчи – доимий зикр билан банд бўлиш (худонинг номини тилга олиб туриш). Аммо парҳез қилинадиган (яъни манъ этиладиган) ишлар қўйидагилардир: биринчи – (пирга) қарши бориш, иккинчи – қабиҳ сўз сўзлаш, учинчи – яхшиларнинг орқасидан гапириш, тўртинчи – (бировни) ортиқча мазах қилиш, бешинчи – гап ташиш, олтинчи – кўп кулиш, еттинчи – ваъдага хилоф иш қилиш (аҳдни бузиш), саккизинчи – одамлар билан макр- ҳийла юзасидан муомала қилиш, тўққизинчи – ҳасад қилиш, ўнинчи – зулм ўтказиш, ўн биринчи – алдаш (ғаммозлик қилиш), ўн иккинчи – бойлик орттиришга ружуъ, ўн учинчи – ҳирс қутқусига учиш, ўн тўртинчи – узоқ орзу-мақсадни кўзлаш, ўн бешинчи – одамлардан айб қидириш ва бетга чопарлик қилиш, ўн олтинчи – ёлғон қасам ичиш, ўн еттинчи – халқ молидан тамаъ қилиш, ўн саккизинчи – хиёнат қилиш, ўн тўққизинчи – бўҳтон-туҳмат қилиш ва кўрмаган нарсани кўрдим деб гувоҳлик бериш, йигирманчи – шароб ичиш, йигирма биринчи – судхўрлик қилиш, йигирма иккинчи – зино қилиш, йигирма учинчи – ёмон мазҳабли одамлар билан суҳбатлашиш. Кимки мазкур етмиш бир шартдан бехабар бўлса, у футувватдан бебаҳрадир. Кошифий Номлар кўрсаткичи

Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири.

Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

Похожие

Ватанпарварлик ва ватанга муҳаббат ҳақида

Миллий ғоянинг стратегик йўналишлари, вазифалари ва истиқболлари

“Этика” фанининг предмети ва жамият ҳаётидаги аҳамияти

Санъатнинг маънавият тизимидаги ўрни

Ҳозирги замон фанлари моддий дунёнинг тузилиши ва эволюцияси ҳақида