Сабр ва шукрли булишнинг хикматлари - Философия - Рефераты

Сабр ва шукрли булишнинг хикматлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

135.5 KB

Сабр ва шукрли бўлишнинг ҳикматлари ...Сабр қилингиз! Албатта, Аллоҳ сабр қилувчилар билан биргадир. Анфол, 46 Албатта, кимки (азиятларга) сабр қилса ва (Аллоҳ учун) кечириб юборса, албатта, бу пухта ишлардандир. Шўро, 43 (Инсонга) бирор мусибат етган бўлса, албатта, Аллоҳнинг изни (иродаси) билангина (етур)... Тағобун, 11 Эй, одам фарзанди, сабрли бўл ва ўзингни паст тут, ўзим сени олий даражага кўтараман Истиғфор айтгил, мағфират қилай. Ҳарна сўрагил, мен уни берай. Менга тавба қил, қабул қилай. Молингдан садақа қил, токи молингга барака берай. Қариндошларингга яхшилик қил, умрингни узун қилай. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, мен яратган неъматларни еб-еб тишларинг малолланиб чарчаб кетди-ю, лекин шикоятимдан тилинг ҳеч чарчамайди. Ҳадиси қудсий Бахиллик ҳамма жойда ёмонлангандир ва дунё неъматлари чексиз эмасдир. Ризқ излаб, жуда узоқ кетмоқ дуруст эмас, чунки ризқ бергувчи доим тирик ва қоимдир. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, албатта, сен мени ёд этиб ва неъматларимга шукр қилиб юрсанг, мен эҳсонимни яна зиёда қилавераман. Агар мени ёд этмай эсдан чиқарсанг ва неъматларимга шукр қилмай, куфр қилсанг, бериб турган инъом ва эҳсонимни ҳам тўсиб қўяман. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, агар сенга фақирлик етаётганини билсанг, солиҳ бандалар каби "Хуш келдингиз", дея қарши олгин. Ҳадиси қудсий

Эй, бандаларим, мен бандаларимдан бир мўъмин кишини (бирон мусибат етказиб) имтиҳон қилсам, у менга ҳамд айтиб, менинг имтиҳонимга сабр қилса, у ўша жойидан турганида хатодан (гуноҳлардан) онаси туққан кунидек, пок бўлиб туради. Ҳадиси қудсий Эй, бандаларим, мен бир мўъмин бандамни (бирон касаллик билан) мубтало (имтиҳон) қилсам ва менинг (мубтало қилганимни) ўзини зиёрат этиб келувчиларга шикоят қилмаса, мен у бандамнинг асирлар қаторидан (жаҳаннам асирларими ёки касаллик асирлари қаториданми) халос киламан. Ҳадиси қудсий Эй бандаларим, мен бандаларимдан бирининг бадани, боласи ёки мол-дунёсига мусибат юборсам, у мусибатимни сабр билан кутиб олса, мен қиёмат кунида унинг амал дафтарини очишдан ҳаё қи ламан (Чунки унинг амаллари тарозига сиғмайди, амал дафта рини Мен ўз фазли карамим билан нуқсонларини беркитаман) ва азоб бермайман. Ҳадиси қудсий Эй, бандаларим, мен бир бандамнинг севикли икки нарсасини – икки кўзини йўқотиш билан имтиҳон қилсам, кейин у ўша балога сабр қилса, унинг эвазига жаннатни бераман. Ҳадиси қудсий Эй, инсон фарзанди! Ҳузурингда ўзингга кифоя қилгудек нарса бўлатуриб, туғёнга (ҳаддан ошишга) олиб борадиган нарсани сўрайсан. Эй инсон фарзанди! На озга қаноат қиласан ва на кўпга тўясан. Эй инсон фарзанди! Тани жонинг соғ ҳолда тонг оттираётган бўлсанг, тинч, хотиржам ва бир кунга етарли емишинг бўлгандан кейин қолган дунёга парво қилма! Ҳадис Қайси бирларингиз ўзингиздан бойроқ ёки кўркамроқ одамларни кўриб қолсангиз, дарҳол ўзингиздан камбағалроқ ва хунукроқ одамлар ҳам борлигини эсланг. Ҳадис Кимки ислом йўлидан борса, ўртача тирикчилик қилса ва унга қаноат қилса у омадли кишидир. Ҳадис

Оз бўлиб кифоя қилиб тургани, кўп бўлиб адаштириб юборганидан яхшидир. Ҳадис Ўликка дод-вой солиб йиғлашлик - исломгача бўлган жоҳилият амалларидандир. Ҳадис Кимки жаҳлу ғазабини тўхтата олса, Аллоҳ таоло унга ажру савоб ато этур. Кимки мусибатларга сабр қилса, Аллоҳ таоло унинг эвазига ажр-мукофот беради. Ҳадис Аллоҳ таоло ёмон қўшнининг озорига сабр қиладиган одамни ёқтиради, модомики, у буни савоб умидида қилса. Шунда Аллоҳ таоло унинг ёмонлигидан ё тирик ҳолатини яхшилаб ёки жонини олиб, ундан халос қилади. Ҳадис Сабрлилик мусибатнинг биринчи дақиқаларида билинади. Ҳадис Аллоҳ таолодан бандаларининг қийинчиликларига яраша мадад ато қилинур. Шунингдек, сабр ҳам мусибатга яраша берилур. Ҳадис Мусибат етганда сочини юлиб, юзини тирнаб ёки кийимини йиртиб йиғлайдиганлардан безорман. Ҳадис Қайси бир банда ўз ҳаётида Аллоҳдан келган ваъзларни (панду насиҳатларни) неъмат сифатида қабул қилиб, унга шукр қилса яхши, аммо аксинча, уларни қабул қилмаса, бу иш Аллоҳ таолога ҳужжат бўлиб қолади ва бу билан у гуноҳини кўпайтириб, Аллоҳ таолонинг ғазабини ҳам зиёда қилади. Ҳадис Қайси бир аёлнинг учта фарзанди ёшлигида оламдан ўтса, қиёмат куни дўзахдан тўсиб турувчи парда бўлур. Ҳадис

Вазминлик, тежамкорлик, бамаъни хомушлик пайғамбарлик хусусиятининг йигирма тўртдан бир бўлагидир. Ҳадис Қайси бир бандага зулм билан молига хиёнат қилинса-ю, у унга сабр қилса, албатта, Аллоҳ таоло унинг иззат ва шарафини зиёда этади. Ҳадис Жаннат қийинчиликлар билан, дўзах шаҳватлар билан ўралгандир. Ҳадис Неъматга шукр қилиш унинг заволидан омон сақлайди. Ҳадис Имоннинг энг юксак даражаси тўрт хил хусусиятдан иборатдир: 1) Аллоҳнинг ҳукмига сабрли бўлиш; 2) тақдирга тан бериш; 3) таваккулни ихлос билан қилиш; 4) Парвардигорига бўйинсуниш. Ҳадис Қийналиб нафл рўза тутгани билан Аллоҳнинг берган неъматларига шукр қилмайдиган кишининг савобидан рўзасиз бўлса-да, еган таомига шукр қилиб юрадиган кишининг савоби улуғдир. Ҳадис Оғирлик ва ювошлик инсоннинг ютуғидир. Уни тарк этишлик эса зиёнкорликдир. Ҳадис Кимки сабр қилса, Аллоҳ таоло унинг ажрини кўпайтиради. Ҳадис Еган таомига шукр қилиб юрувчи одам, сабр ила нафл рўза тутган одам билан баробардир. Ҳадис Мусо алайҳиссалом сўрадиларки: «Эй, Раббим, Одам алайҳиссалом сенга қандай қилиб шукр қилди?» Аллоҳ таоло айтдики: «У ўзидаги неъматларни, мендан деб билди. Мана шунинг ўзи менга қилган шукри ҳисобланди». Ҳадис

Оз бўлса-да, берилган неъматнинг шукрини адо этиб юрганинг, кўп бўлиб шукрини қилолмаганингдан афзалдир. Ҳадис Мусибат етганида юзларини юладиган, ёқасини йиртадиган ва ўзини қарғаб йиғлайдиганларни Аллоҳ лаънатласин. Ҳадис Кимки Аллоҳ таолодан сўрамаса ҳам бошқалар томонидан молу дунё ато қилса уни олаверсин. Зеро, бу Аллоҳнинг унга етказган ризқу насибасидир. Ҳадис Мусибат етганда сабр қилувчи, берилган неъматларга шукр қилувчи, бировларнинг айбини кечирувчи, ўзи бировга зулм етказса, тавба қилувчи кишиларга хотиржамлик ва ҳидоят ато этилур. Ҳадис Бировнинг молини ноҳақ олиш ёки қонини ноҳақ тўкишда ёрдам берувчи одам ўзига дўзахни вожиб қилиб олган бўлади. Ҳадис Кимки одамларга нисбатан ношукр бўлса, Аллоҳга нисбатан ҳам ношукр бўлур. Ҳадис Бехосдан содир бўлган фожиали ўлим мўмин киши учун раҳмат, фосиқу фожир одам учун ҳасратдир. Ҳадис Ҳеч кимга сабрдан кўра яхшироқ ва кенгроқ нарса берилмаган. Ҳадис Аллоҳ бандаларни мукофатлашга ҳам, азоблашга ҳам қодир. Савоб, неъмат, лутф буларнинг барчаси – Аллоҳнинг фазилатидан , иқоб ( жазо ) ва азоб бериш эса унинг одатидандир. Имон Аллоҳнинг тавфиқи билан ва куфр, маъсият эса Аллоҳнинг адаштиришидан бўлади. Мотуридий Хурсандчиликни сабр билан кутиш ибодатдир. Жавомиъул калим

Худо кўрсатмасин, агар сени оғир қайғу-ҳасратларинг кучли еллари ўраб олса, дод-фарёду фиғонларинг фойда бермас. Замахшарий Ниш унмас биёбон, шўрхок тупроқ ҳам, Гулзорга айланур сабр қилса одам. Гулханий Ҳиммат эрмас улки, жаҳон олғасен, Ҳиммат эрур буки, борин сол ғ асен 48 . ( 48 Комрон мирзо ака- укаларининг мулкгирликка ўта берилганларини танқид остига олиб, шу байтни маснавий жанрида ёзган мактубларидан бирида эслатиб ўтади. Қ аранг: Комрон мирзо, Девон. 37-саҳифа.) Бобур Кўнгли тилаган муродиға етса киши, Ё барча муродларни тарк этса киши. Бу икки иш муяссар бўлмаса оламда, Бошни олиб бир сари ғ а кетса киши. Бобур Нафс тавсанини ром қил ўзунга, Қодир ул ҳар на сўз десанг сўзунга. Бобур Неча нафс илгида забун 51 бўлмоқ, ( 51 Асир бўлмоқ.) Саҳраи зумраи жунун 52 бўлмоқ 53 .( 52 Телбалар тоифасидан бўлмоқ.) Бобур * * * Нафснинг касбидур ҳавову ҳавас, Руҳ алидадур булар ярамас. Бобур Нафс душмандурур, яқин билгил, Дўстум, бу сўзумни чин билгил! Бобур Давлат учун кўнгулни зор этма, Иззат учун ўзунгни хор этма!

Бобур Даркор эмасдур манга гавҳару дур, Фақр аҳдига бўлса нону сув ушбу басдур 56 .( 56 Бобур умрининг охирида тоат-ибодатни бекаму кўст бажо келтириб тариқат йўлини тутмоқликка киришган. Бу туркий-ҳинд тилида ёзилган фард ана шу аснода ёзилган кўринади) Бобур Дилинг куймасин, ноумидлик билан, Ёруғ кун туғилгай қаро кечадан. Саъдий Шошиб қилинган ишнинг умри қисқа. Саъдий Сабр билан юмуш битар, сабрсизлар ўз оёғидан кетар. Саъдий Дилинг куймасин ноумидлик билан, Ёруғ кун туғилгай қаро кечадан. Саъдий Оч итга ўз луқма нонини бериб, Ўзининг нафсини тиёлган инсон. Қул бўла туриб ҳам кўп озодларни, Ўзига қул қилиб олмоғи осон. Жомий Сабр қилсанг ғўрадан ҳалво битур, Сабрсизлар ўз оёғидан йитур. Халқ мақоли Сув ва дарахт Масал. Бир бор экан, бир йўқ экан. Бир булоқ ва дарахт бўлган экан. Улар ёнма-ён экан. Булоқ эндигина кўз очган, шўх-шўх қайнаб чиқаётган сувлари кичкина ариқча ҳосил қилган экан. Ниҳол эса нозиккина, сал шамол турса, бутун танаси чайқалиб-чайқалиб кетаркан. Орадан ойлар ўтибди. Булоқ суви катта ариқни тўлдириб оқа бошлабди. Ниҳол ҳам кўкка бўй чўзиб, сарвқомат дарахтга айланибди. Бу ердан ўтган йўловчилар дарахтнинг соясида дам олиб, булоқнинг тиниқ сувидан ичишаркан. Кетаётганларида эса: – Зап қоматдор дарахт бўлибди, – деб мақтаб кетишаркан.

Бу гаплардан дарахтнинг димоғи кўтарила бошлабди. У ҳатто сувни менсимай қўйибди. – Агар бу ерда мен гуркираб турмаганимда, ёнингда ким ҳам тўхтарди? На соянг бор, на ҳуснинг, – дебди дарахт сувга. Сув хафа бўлиб кетибди-ю, индамабди. Кунлардан бир куни: – Мен борманки – ҳаёт бор! – деб қолибди дарахт яна. Сув ортиқ чидолмабди ва ўз оқимини ўзгартириб юборибди. Шундан сўнг дарахт илдизларига бир томчи ҳам сув келмай қўйибди. Дарахт буни бир-икки ҳафта сезмай мағрур тураверибди. Аммо кўп ўтмай танасида қандайдир ўзгариш бўлаётганини, аъзои бадани бўғилиб бораётганини сеза бошлабди. Қараса, сув оқимини ўзгартирган экан. – Наҳотки у менга қувват бериб турган бўлса? – ўйлабди дарахт. Унинг аҳволи тобора ёмонлашаверибди, япроқлари қовжираб, тўкила бошлабди. Охири у сувнинг зарурлигини, тирикликнинг кучи ҳамкорликда эканини тушунибди. Шундагина сув яна эски йўналиши бўйлаб оқа бошлабди. Қиссадан ҳисса шуки: олдингдан оққан сувнинг қадри йўқ. Ҳар бир неъматнинг қадрига етиш, шукроналик қилиш керак. а) Қаноатли бўлиш Аллоҳ ҳузуридаги нарса (мукофотлар) ўйин-кулгидан ҳам, тижоратдан ҳам яхшироқдир. Аллоҳ ризқ берувчиларнинг яхшироғидир. Жумъа, 11 Эй, одам фарзанди, агар сенга ажратиб қўйилган ризққа қаноат қилсанг, ризқинг ўзи келади ва мендан ҳам мақтов оласан. Бордию бу тақсимга қаноат қилмасанг, дунёни устингга султон ва сени унга хизматкор қилиб қўяман. Дунё учун чўлдаги ваҳший ҳайвонлар каби югурасан, аммо сенга тақсимлаб қўйган ризқимдан ортиғи келмайди ва ўзинг ҳам менинг олдимда хижолат бўлиб қоласан. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, келиб турган ризқингга қаноат қилмасанг, дилингга орзу-ҳавасларни солиб қўяман, улар ҳеч тугамайди ва сен улардан абадий қутулолмайсан. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, кимки мен тақсим қилиб қўйган ризққа рози бўлса, унинг ҳузурига мол-дунёнинг ўзи у хоҳламаса ҳам келаверади.

Ҳадиси қудсий Бойликнинг яхшиси - нафснинг тўқлигидир. Ҳадис Мискинларни дўст тутиб, улар билан бирга ўтиринг, молу дунё ва илм юзасидан ўзингиздан паст одамларга боқинг, аммо бу жиҳатдан ўзингиздан юқори одамларга қараманг, акс ҳолда Аллоҳнинг сизга берган неъматларига шукр қилмаган бўласиз. Ҳадис Мўмин кишининг шарафи кечалари ўқиган намози биландир. Иззати эса одамларнинг қўлидаги нарсадан умидвор бўлмаслигидадир. Ҳадис Бир кишилик таом икки кишига кифоя қилади. Икки кишилик овқат тўрт кишига, тўрт кишилиги эса саккиз кишига кифоя қилади. Ҳадис Бу дунёда ўзингни бамисоли мусофир ёки ўтиб борувчи йўловчи каби ҳис эт! Ҳадис Омонатга олиб кийгандан кўра, қирқ ямоқли бўлса-да ўз кийимида юрган яхши. Ҳадис Бойлик молу дунёнинг кўплиги билан эмас, балки нафснинг тўқлиги биландир. Ҳадис Оз бўлиб кифоя қилиб тургани, кўп бўлиб йўлидан оздирганидан яхшидир. Ҳадис Қаноат тугамайдиган бойликдир. Жавомиъул калим Агар иффат ва виқор соҳибларидан бўлмасанг, хору зорлик, таҳқиру тубанликка мудом гирифторсан. Замахшарий

б) Ғ азабни енгиш (У тақводорлар) фаровонлик ва танглик кунларида ҳам эҳсон қиладиган, ғазабларини ютадиган, одамларни (хато ва камчиликларини) афв этадиганлардир. Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севар. Оли Имрон, 134 Кучлилик кураш тушиб йиқитиш эмас, балки ғазаби келганда ўзини босиб олишдадир. Ҳадис Рўза фақатгина ейиш-ичишдан сақланиш билан эмас, балки беҳуда, бемаъни ва ёмон сўзлардан сақланиш биландир. Агар бирор киши сени сўкса, сен унга: «Мен рўзадорман», деб узр айтгин. Ҳадис Аллоҳнинг наздида савоб умидида ғазабни ютишдек улуғ савоб йўқ. Ҳадис Кимки ўз жаҳлу ғазабини қайтарса, Аллоҳ таоло ундан ўз азобини қайтаради.... Ҳадис Кўпчилик одамларнинг юраги уларнинг пешонасидан кўра ҳам кичикроқ бўлади. Замахшарий Юмшоқ кўнгиллик Ҳикоя. Кунлардан бир кун подшо заргарни чақиртириб унга каттагина ёқутни берди ва ундан узук тайёрлашни буюрибди. Орадан вақт ўтгач, подшо заргарни чақиртирибди. Эшикдан кириб келган заргар терак япроғи каби титрар эди. Подшо ундан нима воқеа бўлганини сўради. Заргар жавоб қайтариб деди: – Узукни тайёрлаб, энди унга ёқутни ўрнатаётган эдим, қўлимдан тушиб, сандонга тегди ва тўртга бўлиниб кетди. Катталиги ва ноёблиги жиҳатидан камдан-кам подшода бўладиган бундай ёқутнинг сингани подшони қайғуга солмади ва заргарга қараб: – Майли, хафа бўлма, бориб ундан тўртта узук яса! – деди. Подшо заргарни кечирди. Қиссадан ҳисса: Киши аччиғи келганда ҳам ўзини тута билса,

оқибати яхши бўлади. в) Тамагирликдан сақланиш Мол(-мулк)ларингизни ўрталарингизда ботил (йўллар) билан емангиз! Шунингдек, била туриб, одамларнинг ҳақларидан бир қисмини гуноҳ йўл билан ейиш (ўзлаштириш) мақсадида уни ҳокимларга ҳавола қилмангиз. Бақара, 188 Эй, одам фарзанди, дунё йиғишни касб қилиб олар экансан, қиёматда ҳисоб беришингни, мол-дунёни қаердан олиб қаерга сарф қилганингдан сўралишингни ҳам эслаб қўй! Ҳадиси қудсий Жаброил алайҳиссалом келиб, менга шундай дедилар: Хоҳлаганингча яша, барибир ўлгувчидирсан. Хоҳлаган кишингни сев, барибир ундан айрилгувчидурсан. Хоҳлаган амалларингни қил, барибир ўшанга яраша жазо олувчидирсан. Билгинки, мўъмин кишининг шарафи кечалари бедорлиги ва иззати эса одамлардан тамаъ қилмасликдадир. Ҳадис Эй, одам фарзанди, мен сендан эртага қиладиган ибодатни бу кун талаб қилмайман, бас, сен ҳам эртага керак бўладиган ризқни бугун талаб қилмагин! Ҳадиси қудсий Кимни биз бирор амалга сайлаб қўйган бўлсак ва унга шу амалдан ризқу насиба етиб турган бўлса, шундан зиёда олган нарсаси хиёнатдир. Ҳадис Дунёдан юз ўгирсанг, Аллоҳ таоло сени ёқтиради, одамлар қўлидаги нарсалардан юз ўгирсанг, одамлар сени ёқтиради. Ҳадис Аллоҳдан доимий хулққа айлантириб қўядиган ва ноўрин жойда ишлатиладиган тамагирликдан паноҳ тиланглар. Ҳадис Одамлардан тортиниб юринглар, гарчи бирор мисвок учун ишлатиладиган чўпни ҳам сўрамасликка ҳаракат қилинглар. Ҳадис

Бойларнинг уйига камроқ киринглар, акс ҳолда Аллоҳнинг сизларга берган неъматларини писанд қилмаган бўласизлар. Ҳадис Чақирилган жойгагина боринг! Ҳадис Амирнинг совға олиши ҳаром ва қозининг пора олиши динсизликдир. Ҳадис Қайси бир банда тиламчилик эшигини очиб қўйса, Аллоҳ таоло унга фақирлик эшигини очиб қўяди. Ҳадис Пора берувчи ҳам, уни олувчи ҳам дўзахга маҳкумдир. Ҳадис Тамагирлик уламоларнинг қалбидаги ҳикматни ҳам кетказади. Ҳадис Одамларнинг қўлидаги нарсадан умид қилманглар. Тамагирликдан сақланинглар, у нақд фақирликдир. Ҳадис Ҳожатнинг битмай қолавериши, бировдан сўраб ўзини хор қилгандан яхшидир. Ҳадис Пора берувчини ҳам, уни олувчини ҳам, иккаласининг орасида турувчини ҳам Аллоҳ таоло лаънатласин! Ҳадис Тиламчилик нима эканини билганларингда эди, бирор кишидан ҳеч нарсани сўрамас эдингиз. Ҳадис Инсонга бир водий тўла молу дунё берилса, у иккинчи водийнинг ҳам берилишини хоҳлайди. Иккинчисидан кейин учинчисини ва ҳоказо унинг нафси тўймайди. Инсоннинг қорни (кўзи)ни фақат тупроқ тўйдиради. Кимки тавба қилса, Аллоҳ таоло уни кечиради.

Ҳадис Ҳар бирларингиз ҳар қандай ҳожатларингизни Парвардигордан сўрайверинглар, ҳатто пойафзалингизнинг ипи узилса, ип сўрашда ҳам. Ҳадис Киши садақа-эҳсон ва силаи раҳмлик эшигини очса, Аллоҳ таоло унинг молу дунёсига барака ато этади. Агар у тиламчилик эшигини очгудек бўлса, Аллоҳ таоло унинг фақирлигини зиёда қилади. Ҳадис Кимки бойиш мақсадида одамлардан тамагирлик қилса, демак, жаҳаннам ўтидан ўзи учун насиба тайёрлаган бўлади. Уни кўпайтириш ёки озайтириш қанчалик тама қилишига боғлиқдир. Ҳадис Кимки менга тиламчилик қилмайман, деб кафиллик берса, мен унинг жаннатга киришига кафиллик бераман. Ҳадис Пора фақат ноҳақлиг-у золимларга ёрдам бергучидир. Замахшарий Ўзингга зарур бўлган ҳар қандай керак нарсани сотиб ол – бу эркак кишининг мурувватини, қудратини, эрлигини кўрсатади. Чунки ўша нарсани бировдан сўрасанг, у сен сўраганни эмас, бошқачароғини беради (инсоннинг табиати шундай), сотиб олганингда эса ўзингга керагини танлаб оласан. Замахшарий Ислом динида икки «шин» (ш) ҳарфи катта айблардандир, бири – ҳокимларга ришват (пора) бериш ҳам, олиш ҳам, иккинчиси айблиларни шафоат қилиш. Гап шуки, Пайғамбар (с.а.в.)дан: «Лаъаналлоҳу ар- роший ва-л-мурташий», яъни «Ришват (пора) олувчига ҳам, берувчига ҳам, Аллоҳ таолонинг лаънати бўлсин», деган ҳадиси шариф ворид бўлгандур». Замахшарий г) Камтарлик

Раҳмоннинг (суюкли) бандалари ерда тавозе билан юрадиган, жоҳил кимсалар (бемаъни) сўз қотганда «Саломатлик бўлсин», деб жавоб қиладиган кишилардир. Фурқон, 63 Қуллардек овқатланаман ва қуллардек ўтираман. Ҳадис Сизларга кимлар жаннат аҳли бўлиши тўғрисида хабар берайми? Улар заиф бечоралар ёки Аллоҳга қасамёд қилсалар, албатта устидан чиқадиганлар. Дўзах аҳлидан хабар берсам, улар қаттиқ хусумат қилувчи, мутакаббир одамлардир. Ҳадис Оддий кийим кийиш ҳам имондандир. Ҳадис Гуноҳидан тавба қилувчи киши гуноҳсиз одам билан баробардир. Ҳадис Ҳикмат ўн қисмдир. Булардан тўққизтаси ўзини хилватга олишда бўлса, биттаси хомушликдадир. Ҳадис Нуқсонсиз бўлатуриб камтарин, ўзини ўта мискин тутмаган ҳолда паст тутувчи, ҳалол йўл билан тўплаган молларидан эҳсон қилувчи, иффатли, илму ҳикмат аҳли билан аралашиб юрадиган, мискин ва бечораларга раҳму шафқат қиладиган одамга кўп яхшиликлар бўлур. Ўзини камтар олиб юрувчи, ҳалол касб қилувчи, қалби пок кўриниши ёқимли, одамларга ўз ёмонлигини етказмай юрадиган кишиларга нақадар яхши! Ҳадис Кишининг Аллоҳдан кўрқиши унинг олим эканлигига далолат қилади, ўзига ўзи (ортиқча) баҳо бериши эса, унинг жоҳиллигидан дарак беради. Ҳадис Сизларнинг ҳаммаларингиз Одам алайҳиссалом фарзандисизлар. Одам алайҳиссалом эса тупроқдан яратилгандир. Вақти келиб одамлар ота-боболари билан фахрланадилар. Бу ишларидан қайтсалар яхши,

қайтмасалар Аллоҳнинг наздида қадрлари тезакқўнғиз қадридан ҳам паст ҳисобланур. Ҳадис Банда қилган гуноҳидан надомат чекиб афсусланган заҳоти Аллоҳ таоло у истиғфор айтмасдан турибоқ гуноҳини кечиб юборади. Ҳадис Бошига тушган мусибатларини, ўзидаги касалликларни ва қилган хайру эҳсонини яшириш яхшилик хазиналаридандир. Ҳадис Дастурхонга тўкилган таом ва ушоқларни териб ейдиган одаминг гуноҳлари тўкилади. Ҳадис Кимки Аллоҳ учун ўзини камтар тутса, у мартабасини ва обрўсини зиёда қилур. Ҳадис Одам ўз обрўсини сақлаши сабабли унга садақа ёзилади. Жавомиъул калим Пинҳона садақа Парвардигорнинг ғазабини сўндиради. Жавомиъул калим Сҳзларнинг яхширо-и зикрдур ва ишларнинг яхширо-и намоздур. Хислатларнинг яхширо-и қилмдур Хожа А ҳ рор Бойликдан керилмоқ – ақлдан нари, Чунки у ўткинчи булут сингари. Жомий Баъзи ҳолларда фатво истовчи киши фатво берувчи муфтийдан кўра ҳам олимроқ бўлади. Замахшарий Тавба қилган киши умрининг ниҳояси (хотимаси) умрининг боши дегандек, (яъни онадан туғилган куни каби гуноҳсиздир) унинг ишлари Аллоҳ таоло наздида айбли бўлмайди. Замахшарий

Агар тариқатнинг мустаҳаби – мақбул ва маъқул удумлари нечта, деб сўрасалар, буни ҳам олтита деб айт: биринчи – кишиларга очиқ юз билан муносабат кўрсатиш, иккинчи – таомни ёлғиз емаслик, учинчи - қанчалик оғир, азобли бўлмасин, юзни буриштирмасдан ўтириш, тўртинчи – барчага баравар хайр-эҳсон кўрсатиш, бешинчи - ҳамма ерда ҳурмат-эҳтиромни сақлаш, олтинчи - ўзининг ва пирлари, устозларининг номусини сақлаш... Кошифий Тавба қилишнинг фазилатлари Илло, кимки тавба қилса ва имон келтириб, яхши амал қилса, бас, Аллоҳ ана ўшаларнинг ёмонлик (гуноҳ)ларини яхшилик (савоб)ларга айлантириб қўюр. Аллоҳ мағфиратли ва раҳмли зотдир. Фурқон, 70 Кимки тавба қилиб эзгу (ишларни) қилса, бас, албатта, у Аллоҳ (ризоси ва мағфирати)га қайтган бўлур. Фурқон, 70 Кимда-ким бирор ёмон иш қилса ёки ўз жонига жабр қилса, сўнгра Аллоҳдан кечирим сўраса, Аллоҳнинг (қанчалик) кечирувчан ва раҳмли эканини идрок этади. Нисо, 110 Албатта, Аллоҳнинг тавба қабул қилиши фақат ёмонлик (гуноҳ)ни билмасдан қилиб қўйиб, сўнгра тезлик билан тавба қилганлар учун (муқаррар)дир. Аллоҳ айнан ўшаларнинг тавбасини қабул қилур. Аллоҳ билим ва ҳикмат эгасидир. Нисо, 17 (Эй, инсонлар,) Раббингиз дилларингиздаги нарса (сир)ларингизни яхши билувчидир. Агар сизлар солиҳ бўлсангизлар, албатта, У тавба қилувчиларни мағфират этувчидир. Исро, 26 Пушаймонлик тавбадир.

Жавомиъул калим Пушаймонлик гуноҳнинг каффоратидир. Жавомиъул калим

Номлар кўрсаткичи Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири. Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

Похожие

Сабр ва шукрли булишнинг хикматлари

Кадимги дунё ахлокшунослиги

Кадимги дунё ахлокшунослиги

Мавжудлик, узгариш богланишнинг асосий шакллари, фалсафий категориялари

Оғир-вазмин бўлиш фазилати