Кадрият тушунчаси. Кадриятнинг турлари ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги - Философия - Рефераты

Кадрият тушунчаси. Кадриятнинг турлари ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги

Загружено в:

19.09.2022

Скачано:

0

Размер:

79 KB

Кадрият тушунчаси. Кадриятнинг турлари ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги Режа: 1. Кадрият тушунчаси.Кадриятнинг турлари ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги. 2.Миллий ва умуминсоний қадриятлар. Уларнинг алоқадорлиги. 3.Мустақиллик туфайли қадриятларимизнинг қайта тикланиши,уларнинг иқтисодий- ижтимоий,сиёсий,хуқуқий,маданий-маънавий асослари. 4.Миллий ва умуминсоний қадриятларнинг инсон маънавий камолатида тутган ўрни.

Таянч тушунчалар Қадрият, қадр, қадриятлар тизими, қадрлаш тамойиллари, қадрлаш мезонлари. Кадрият ҳам фалсафа томонидан ўрганилаётган мураккаб ижтимоий ҳодисадир. қадрият дейилганда, инсон ва инсоният учун аҳамиятли бўлган, миллат, элат ва ижтимоий гуруҳларнинг манфаатлари ва мақсадларига хизмат қиладиган ва шу туфайли улар томонидан баҳоланиб қадрланадиган табиат ва жамият неъматлари, ходисалар мажмуи назарда тутилади.қадриятлар ўз-ўзидан шаклланмайди, бойимайди. Уларнинг шаклланиши, ривожланиши учун муайян ижтимоий, иқтисодий, маънавий заминлар зарур. қадриятлар ўз моҳиятига кўра бир неча турга бўлинади. Инсон ва унинг ҳаёти энг олий қадрият ҳисобланади. Инсон йўқ жойда бирор нарсанинг қадр-қиммати тўғрисида гап бўлиши мумкин эмас. Шунинг учун ҳам инсон қадр-қимматини эъзозлаш, унинг турмушини яхшилаш, билимли ва маданий савиясини ривожлантириш, соғлиғини сақлаш, ҳаётини ҳимоя қилиш давлатимиз сиёсатининг асосий йўналишини ташкил этади. қадриятларнинг турларига яна табиий қадриятлар, моддий қадриятлар, маданий-маънавий қадриятлар, ижтимоий-сиёсий қадриятларни киритиш мумкин.қадриятлар амал қилиш доирасига кўра, миллий, минтақавий ва умуминсоний турларга бўлинади. Қадриятлар — жамият тараққиёти асосий омилларидан ҳисобланади.Хўш, қадриятлар тушунчаси, унинг моҳияти, асосий жиҳатлари нимадан иборат? Қадрият дейилганда инсон ва инсоният учун аҳамиятли бўлган миллат, элат ва ижтимоий гуруҳларнинг манфаатлари ва мақсадларига хизмат қиладиган ва шу туфайли улар томонида баҳоланиб

қадрланадиган табиат ва жамият неъматлари, ҳодисалари мажмуини тушунмоғимиз лозим . Мазкур таърифдан кўриниб турганидек, қадриятлар, биринчидан, воқеликда мавжуд бўлган табиат ва жамият неъматлари, ҳодисаларини ифодалайди; иккинчидан, уларни қадрият туркумига киритиш ва киритмаслик кишилар-нинг эҳтиёжлари, манфаатлари, мақсадлари, орзу- умидлари билан белгиланади; учинчидан, табиат ва жамият неъматлари, ҳодисаларнинг қадрият туркумига киритилишининг асосий сабаби — кишилар уларни қадрлайдилар, авайлаб-асрайдилар, чунки бу қадриятлар уларнинг шахсий ва ижтимоий турмушларини бойитади. Қадриятлар ижтимоий хусусиятга эга бўлиб, кишиларнинг амалий фаолияти жараёнида шаклланади ва ривожланади. Қадриятлар кишиларнинг турли соҳадаги, аввало, ишлаб чиқариш, меҳнат соҳасидаги фаолияти учун фойда келтирадиган нарса ва ҳодисалар мажмуи билан боғлиқ равишда юзага келади. Сўнгра аста-секин субъект фаоллигининг орта бориши оқибатида нисбий мустақил соҳа тарзида амал қила бошлайди. Табиат ва жамият ҳодисалари инсон фаолияти натижасида, унинг эҳтиёжларини қондирганлиги туфайли қадрият сирасига киритилади. Инсоннинг манфаатлари, эҳтиёжларини қондира олмаган, орзу-истаклари, идеалларига мос келмайдиган табиат ва жамият ҳодисаларини қадриятлар деб ҳисоблаш ноўриндир. Масалан, табиатдаги қазилма бойликлар инсон эҳтиёжларини қондириш учун ишлатила бошлагандан кейингина қадриятга айланади. Шунгача уларни табиий бойликлар деб ҳисоблашимиз лозим. Қадриятлар ўзининг моҳиятига кўра бир неча турга бўлинади. Жумладан, инсон ва унинг ҳаёти энг олий қадрият ҳисобланади. Инсон йўқ жойда бирон нарсанинг қадр-қиммати ҳақида сўзлаш бемаънилиқдир. Шунинг учун ҳам инсон қадр-қимматини эъзозлаш, унинг турмушини яхшилаш, билимли ва маданий савиясини ривожлантириш, соғлиғини саклаш, ҳаётини ҳимоя қилиш, давлатимиз сиёсатининг асосий йўналишини ташкил этади. Жамиятимизда рўй бераётган туб ўзгаришларнинг,

ислоҳотларнинг барчаси кишилар ҳаёти тўқ, бой, гўзал бўлиши, инсон ўзини чинакам эркин ҳис этиши, ўз меҳнатининг, ўз тақдирининг, ўз мамлакатининг эгаси бўлишини таъминлашга қаратилгандир. Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганидек, " жамия тни ислоҳ қилиш ва янгилаш бўйича кўп қиррали фаолиятимиз марказида инсон, суверен Ўзбекистоннинг фуқароси туради. Ислоҳотларнинг мазмуни айни бир фуқаро ўз қобилиятини, ўз истеъдодини намоён этишига, шахс сифатида ўзини кўрсатиш имкониятига эга бўлишига қаратилган. Сиёсий ва ижтимоий ҳаётдаги барча ўзгаришлар мана шу олий мақсадга эришишга — ҳар бир кишининг ҳаётини яхшироқ, муносиброқ, маънавий жиҳатдан бойроқ қилишга бўйсундирилган" 1 . Истиқлол туфайли республикамизда кейинги йилларда инсоннинг шахсий ҳақ-ҳуқуқлари, эркинликлари ва қадриятларини муҳофаза қилиш, турмуш фаровонлигини ошириш масаласида жуда катта ишлар амалга оширилмоқда. Инсон эҳтиёжларини қондиришда табиий қадриятлар катта аҳамият касб этади. Иқтисодий аҳамиятга эга бўлган табиий хом ашё — фойдали қазилмалар Ўзбекистон Республикасининг миллий бойлиги, унинг асосий қадриятларидандир. Ўзбекистон беҳисоб табиий бойликларга, қулай географик муҳитга эга. Инсон меҳнати, хатти-ҳаракати, ақл-заковоти билан яратилган "иккинчи табиат", яъни турли-туман моддий бойликлар, завод ва фабрикалар, ишлаб чиқариш кучлари, транспорт воситалари, асбоб-ускуналар, турар-жой, мол-мулк, ноз-неъмат ва шу кабилар моддий қадриятлар ҳисобланади. Маълумки, моддий қадриятларнинг асосини жамиятимизнинг моддий техника базаси ташкил қилади. Инсоният жамиятининг ҳар бири ўзига хос 1 Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида.-Т.: Ўзбекистон, 1995, 247-248-бетлар.

моддий техника базасига эга. Улар бир-биридан сифат жиҳатидан эмас, балки миқцор жиҳатидан ҳам фарқ қилади. Моддий қадриятларнинг негизини мулкташкил этади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида ёзилганидек, давлат истеъмолчиларининг хуқуқи устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркор ва меҳнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан баб-баравар муҳофаза этилишини кафолатлайди. Инсоннинг ҳаётида маданий-маънавий қадриятлар катта ўринни эгаллайди. Унга илмий-техникавий ва интеллектуал имкониятлар, маориф, таълим-тарбия, тиббий хизмат, маданий мерос, диний қадриятлар турли шаклларда намоён бўладиган маданият дурдоналари, тил, адабиёт, санъат, халқ ҳунармандчилиги маҳсулотлари, ноёб тарихий ва маданий ёдгорликлар, архитектура ва ҳоказолар киради. Ўрта Осиё азал-азалдан илм-фан ва маданиятнинг, адабиёт ва санъатнинг марказларидан бири бўлиб келган. Бу ўлкада етишиб чиққан мутафаккирлар жахрн илм-фани ва маданиятини ўз кашфиётлари ва ўлмас асарлари билан ижодий бойитиб, юқори чўққига кўтардилар, унинг кейинги тараққиётига самарали таъсир кўрсатдилар. Ахлоқий қадриятлар кишиларнинг бир-бирига, ўзлари мансуб жамоага, Ватанга нисбатан таркиб топган муносабатларини ифодалайди. Ахлоқ муайян хулқ-атвор, одоб, хатти-ҳаракат, меъёр, қоида ва приндиплар мажмуасидир. Кишиларнинг ўзаро муносабатларида мавжуд хатти-ҳаракат, одоб, меъёр ва қоидаларнинг йиғиндисидан ташкил топган ахлоқ тушунчаларига яхшилик ва ёмонлик, бурч, виждон, шаън (ор-номус), бахт, адолат, идеал кабилар киради. Инсоннинг оила, жамият, халқ манфаатларини англаб қилаётган ҳар бир хатти-ҳаракати яхшилик катего- рияси нуқтаи-назаридан баҳоланади. Бурч — кишининг Ватан, халқ, жамоа, оила билан ўзаро муносабатларида ўз олдидаги мажбуриятлар ва маъсулиятни сезиши, уларга нисбатан садоқатини ифодалайди. Виждон — кишининг хатти-ҳаракатига ўзининг муносабатини, кишининг хулқ-одоби

учун маънавий маъсулият ҳиссини ифодалайди. Шаън тушунчаси жамият берадиган ижтимоий баҳони белгиловчи ва шахс қадр-қимматини ифода қилувчи категориядир. Бахт тушунчаси инсоннинг ижтимоий ва шахсий ҳаётидаги ўз фаолияти, рўёбга чиққан орзу-истак ва мақсадларидан мамнунлигини билдиради. Ахлоқ категориялари инсоннинг юриш-туришига баҳо беради. Уни жамиятда мавжуд кўпчилик маъқуллаган хатти-ҳаракатга чорлайди. Жамият тараққиёти, инсон ҳаётида ижтимоий-сиёсий қадриятлар алоҳида ўрин тутади. Эркишшк, тенглик, биродарлик инсоният томонидан ҳамиша эъзозланиб, қадрланиб келган. Инсоннинг эркинлиги, унинг шон-шуҳрати ва қадр-қиммати жамиятимизнинг олий қадриятидир. Ўзбекистон Республикасининг Конститутдиясяда бу тўғрида шундай сўзлар ёзилган: "Ўзбекистон Республикаси демократия, умуминсоний приндипларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади. Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конститутдия ва қонунлар билан ҳимоя қилинади" 1 . Жаҳон халқлари томонидан эътироф этилган "Инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари декларадияси"га мувофиқ, Ўзбекистон Республикасининг Конститутдиясида ҳар бир инсоннинг фуқаролик, шахсий ҳуқуқ ва эркинликлари, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий хуқуқлари кафолатланган, фуқароларнинг бурчлари белгилаб қўйилган. Ижтимоий-сиёсий қадриятлар ичида истиқлол туфайли қўлга киритилган барқарорлик, тинчлик, тотувлик алоҳида аҳамият касб этади. "Кўп миллатли жамиятимизда, — дейди И.Каримов, — ижтимоий- сиёсий барқарорлик, фуқаролар ўртасида тинчлик ва миллатлараро тотувлик сақланганлиги мустақил Ўзбекистоннинг бунёд бўлиши ва 1 Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси.-Т.:Узбекистон, 2003, 11-бет.

ривожланишининг биринчи, бошланғич босқичида қўлга киритилган энг асо- сий ютуқ бўлди" 2 . "Барқарорлик, тинчлик, тотувлик — булар давлатчилигимизнинг янги биноси барпо қилинадиган пойдевордир. Бу бизнинг эртанги порлоқ кунимизга олиб борадиган йўлдир... Тинчлик ва барқарорлик-булар халқаро ҳамжамият билан бирлаштирувчи воситадир... Инсонпарварлик, яхшилик, софдиллик сингари умуминсоний қадриятларни қабул қилган ва биргаликда баҳам кўрган мамлакатгина, халқгина бутун дунё халқларига яқин ва тушунарли бўлиши, жаҳон ҳамжамиятига қабул қилиниши мумкин. Фақат улар билан тенг ҳуқуқли, ўзаро манфаатли муносабатлар ўрнатилиши мумкин" 1 . Қадриятлар амал қилиш доирасига кўра миллий, минтадавий ва умуминсоний турларга бўлинади. Миллий қадриятлар мураккаб ижтимоий-руҳий ҳодиса бўлиб, у миллатнинг тили, маданияти, тарихи, урф-одатлари, анъаналарини, жамики моддий ва маънавий бойликларини, иқтисодий, ижтимоий-сиёсий ҳаётининг барча томонларини қамраб олади. Инсоннинг қайси миллатга мансуб эканлиги ҳақидаги тасаввури фақат ғоягина эмас, балки туйғу ҳамдир. Бу туйғу кишида миллатнинг тарихи, руҳияти, ҳозирги ҳолати ва хусусиятини тушуниш, ҳис қилиш шаклида мужассамлашган бўлади. Инсонда миллий онг ва ғурур бўлмаса, у ўзининг қайси миллатга мансублигини ҳис этмаса, унинг миллий қадриятларни англашини тасаввур қилиш қийин. Токи миллатлар, миллий мафкуралар мавжуд экан, миллий муносабатлар ҳам, миллий ҳис-туйғулар ҳам, миллий қадриятлар ҳам сақланиб қолаверади. Миллатни миллий қадриятлардан маҳрум қилишга уриниш тарих ва инсоният олдидаги энг катта жиноятдир. 2 И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида.-Т.: Ўзбекистон, 1995, 167-бет. 1 И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида.-Т.: Ўзбекистон, 1995,170-171-бетлар.

Ҳар бир руҳан соғлом кишида ўз қадр-қимматини сақлаш, ўзини ҳурмат қилиш туйғуси мавжуд. Ҳар бир миллатда ҳам худди шу ҳолатни кузатиш мумкин. Миллатларнинг ўзлигини англаш жараёни такомиллашган сари миллий манфаатлар ҳам, миллий қадриятлар ҳам кучайиб, мустаҳкамланиб бораверади. Минтақавий қадриятлар-иқтисодиёти, маданияти, тарихи, тили, урф- одат ва анъаналари муштарак бўлган халқлар манфаатларига хизмат қиладиган табиий ва ижтимоий ҳодисалар мажмуини ташкил этади. Минтақавий қадриятларга мисол сифатила Ўрта Осиё ҳудудида истиқомат қилувчи ўзбек, қозоқ, тожик, қирғиз, туркман халқларига хос бўлган қадриятларни эслатиб ўтишимиз мумкин. Букж Турон диёрида униб- ўсган мазкур халқларнинг тарихи, тили, маданияти, дини, урф-одати ва анъаналарида жуда кўп умумийлик мавжуд. Улар ҳамиша бир-бирларига оға- ини, қуда-қудағай бўлганлар, ҳозир ҳам баҳамжиҳат, тотув ҳаёт кечирмоқдалар. Мазкур халқларнинг иқтисодий, маданий, маънавий, савдо- сотиқ муносабатлари жуда қадим замонларга бориб тақалади. Қадимдан бир маънавий-руҳий иқлимда нафас олиб келган халқларимиз тарихимизнинг айниқса бугунги маъсулиятли даврида ақл, заковат ва шижоат, дунёвий салоҳият ва миллий ғурур талаб этадиган бир паллада яна ҳам яқинроқ, яна ҳам меҳр-оқибатлироқ бўлишлари лозимли- гини ҳаётнинг ўзи тақозо қилмоқда. Умуминсоний қадриятлар миллий ва минтақавий қадриятлардан мазмуни жиҳатидан чуқур ва кенг бўлиб, умумбашарий аҳамият касб этади. Умуминсоний қадриятлар жаҳондаги барча миллатлар, элатлар ва халқларнинг мақсад ва интилишларига мувофиқ келади. Шуни таъкидлаш керакки, жаҳондаги биронта халқ ва миллат ўзидан бошқа халқ ва миллатлардан, умуман жаҳон цивилизациясидан мутлақо ажралган алоҳида маданиятга эга эмас. Миллатлар бошқа халқларнинг маданий-маънавий ютуқларидан фойдаланмай туриб ривожлана олмайдилар. Шу сабабли барча

халқларнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий-маънавий ривожланиши, тарихи бир-бири билан чамбарчас бўлиб кетган. Умуминсоний қадриятлар туркумига инсоният цивилизациясининг тараққиёти билан боғлиқ бўлган умумбашарий муаммолар киради. Улардан энг асосийлари Ер юзида илм-фанни тараққий эттириш, тинчликни сақлаш, ядровий қуролланиш пойгасини тўхтатиш, халқаро хавфсизликни таъминлаш, турли касалликларнинг олдини олиш, табиатни муҳофаза қилиш, қашшоқлик ва саводсизликка барҳам бериш, саноат хом ашёси, энергия ман- балари ва озиқ-овқат билан таъминлаш, коинотни ва жаҳон океани ресурсларини ўзлаштириш билан боғлиқ бўлган муаммолар киради. Қадриятларнинг жамият тараққиёти, инсон ҳаётига кўрсатадиган таъсири нуқтаи назаридан прогрессив ва реакцион қадриятларига ажратилишини ҳам эсдан чиқармаслик керак. Жамиятимизнинг иқтисодиёти, маданияти ва маънавиятининг илгари қараб ривожланишига, миллий ахлоқ, одоб, урф-одат негизларида комил инсонни тарбиялашга, мустақил республикамизни ҳар томонлама мустаҳкамлаб, жаҳон цивилизациясига қўшишга астойдил хизмат қиладиган қадриятлар — бу прогрессив қадриятларни ташкил этади. Аксинча, республикамиз олдида турган ижтимоий-сиёсий, иқтисодий, маданий, маънавий муаммоларни ҳал этишга тўсқинлик қиладиган ҳодисалар реакцион қадриятларига киради. Қадриятлар жамиятимизнинг бойлиги, бизнинг миллий ифтихоримиз. Уларни авайлаб-асраш ва муҳофаза қилиш барчамизнинг бурчимиздир. "Фуқаролар Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини авайлаб-асрашга мажбурдирлар. Маданият ёдгорликлари -давлат муҳофазасидадир" 1 , деб ёзиб қўйилган Конституциямизда. Миллий қадриятларга ҳурмат билан қараш миллатнинг ўзига ҳурмат билан қарашнинг асосий бўғинидир. Минг йиллар мобайнида шаклланган миллий қадриятларимиз ҳозирги даврда яратилган маданий-маънавий 1 Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси .-Т.:Узбекистон, 2003, 18-бет.

бойликлар билан қўшилиб, тараққиётимизни тезлатади, ғоявий ва маънавий покланишни таъминлашга кўмаклашади. Қадриятларнинг барча турлари инсоннинг фаровон ҳаёт кечириши, эркин яшаши, маънавий-ахлоқий камол топиши учун хизмат қиладиган воситалар бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун ҳам қадриятларни авайлаб- асраш, уларни қўриқлаш, юксалтириш ҳар бир шахс ҳаётида ҳам, жамият тараққиётида ҳам албатта катта аҳамият касб этади. Башарият кўп минг йиллик тарихи давомида эркин, бахтли ва гўзал ҳаёт кечириш учун зарур бўлган хилма-хил қадриятларни яратди, инсон, унинг ҳуқуқи ва эркинликларини ҳимоя қиладиган қонунлар, сиёсий ташкилотларни бунёд этди. Инсоннинг гўзал яшаши учун зарур бўлган бадиий-эстетик қадриятларни ривожлантирди, кишиларнинг бир-бирига ва жамиятга бўлган муносабатларини белгилаб берадиган ахлоқий қоидалар мажмуини жорий этди ва ҳоказо. Мазкур ижтимоий-сиёсий, маданий-маънавий ва ахлоқий қадриятлар жамият тараққиётида салмоқли ўрин эгаллаб, кишиларнинг инсоний фазилатларини юксалтиришда катта хизмат қилиб келмоқда. Лекин, шу билан бир қаторда, инсон ўзи яратган ижтимоий-сиёсий, маданий-маънавий, ахлоқий қадриятларини кўп ҳолларда поймол қилиб келаётганлигини ҳам тан олишимиз керак. Қонунбузарлик, ахлоқсизлик, миллатимизнинг урф-одат ва анъаналарига зид келувчи хатти-ҳаракатларнинг аҳоли, айниқса, ёшлар ичида авж олиб кетаётгани бунга мисол бўла олади. Буларнинг олдини олиш ҳозирги кунда жамиятимиз олдида кўндаланг турган долзарб вазифадир. Кишиларни қадриятларга истеъмолчи ёки кузатувчи сифатида қараш кайфиятидан холи этиб, аксинча, уларни янада кўпайтириш, юксалтириш гтайида бўлишларига эришиш учун аттоҳида эътибор бериш керак. Маълумки, ҳаётда ҳеч бир нарса абадий эмас. Бу қадриятларга ҳам тааллуқлидир. Шундай экан, уларни доимо бойитиб, ривожлантириб, кўпайтириб, янгилаб турмоғимиз даркор.

Қадриятлар катта ижтимоий-сиёсий, фалсафий, тарбиявий аҳамиятга эга. Улар ўтмиш билан ҳозирги кун ўртасидаги ворисийликни ифодалайди, шу туфайли миллатнинг тарихи, унинг ўтмиш ҳаёти, маданияти гавдаланади. Шунинг учун ҳам ҳар бир сиёсий тузум, ҳар бир давлат қадриятлардан ўз мақсади, манфаати йўлида фойдаланиб келган ва ҳозир ҳам шундай бўлмоқда. Қадриятлар ўз-ўзидан бевосита инсоннинг маънавий қиёфаси, турмуш тарзи, умуман жамият тараққиётини белгилай олмайди. Қадриятларнинг ҳолати, аҳамияти, инсонга кўрсатадиган таъсири, унинг истиқболи у ёки бу жамиятдаги мавжуд ижтимоий тузум томонидан олиб борилаётган сиёсат, унинг манфаатлари билан узвий боғлангандир. Буни ўзбек халқи миллий қадриятларининг ўтмишдаги ва ҳозирги ҳолатидан яққол кўришимиз мумкин. Ижтимоий-сиёсий, иқтисодий, маданий-маънавий қадриятларимиз жаҳон ҳамжамиятига элтувчи ишончли восита бўлиб ҳисобланади. Барқарорлик, тинчлик, миллатлараро тотувлик халқимизнинг буюк ижтимоий-сиёсий қадриятларини ташкил этади. Халқлар ўртасида тинчлик- тотувлик, дўстлик ва ўзаро ҳамкорлик муносабатларини ўрнатиш миллатимизнинг онгига, қонига чуқур сингиб кетган. Ўзбекистон жаҳонда тинчлик ва хавфсизликни сақлаш, тинчликсевар мамлакатлар билан ҳар томонлама ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиш ҳамда тараққиётга эришишнинг ўзига хос йўлини танлаган. Шунинг учун ҳам унинг жаҳон ҳамжамиятидаги обрў ва эътибори тобора ортиб бормоқда. Барқарорлик, тинчлик, тотувлик — мустақиллик туфайли қўлга киритилган энг катта ютуғимиздир. Шундай экан, бугунги кунда уларни қадрлаш, авайлаб-асраш, ҳимоя қилиш — барчамизнинг энг долзарб, энг олижаноб вазифамиз бўлиб қолмоғи керак. Маълумки, жаҳон хўжалигига киришда бозор иқгисо-диётини, шакллантириш муҳим омил бўлиб ҳисобланади. Шундай экан, ҳозирги вақтда бозор иқтисодиёти талабла-рига тўлиқ жавоб бера оладиган

давлатлараро иқтисодий муносабатларни йўлга қўйиш катта аҳамият касб этади. Бу борада Президентимиз томонидан илмий асослаб берилган ва ҳозирги кунда изчиллик билан ҳаётга татбиқ этилаётган иқтисодий ислоҳотлар стратегияси қўл келмоқда. Ўзбекистон ранг-баранг ер ости ва ер усти бойликларига эга. Республикамизда ўтказилаётган ислоҳотлар йўли етакчи халқаро иқтисодий ва молиявий ташкилотлар, жаҳон жамоатчилиги, жаҳондаги ривожланган энг йирик мамлакатлар томонидан кенг қўллаб- қувватланмоқда. Ҳозирги вақтда Ўзбекистон кўп томонлама халқаро иқтисодий ҳамкорлик ташкилотлари фаолиятида қатнашмоқда. БМТнинг иқтисодий муассасалари, Жаҳон банки, Халқаро валюта фонди, Халқаро молия корпорадияси, Иқтисодий тараққиётга кўмаклашувчи ташкилот, Халқаро меҳнат ташкилоти, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти кабилар шулар жумласига киради. Республикамиз раҳбарияти Ўрта Осиё ва МДҲ давлатлари билан иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлаш, табиий, моддий қадриятларимизни бирга баҳам кўриш соҳасида хам катта амалий ишлар қилмоқда. Буларнинг бари жамиятимизнинг жаҳон хўжалигига қўшилиб, иқтисодий юксалишда катта аҳамият касб этмоқда. Халқимизнинг ранг-баранг ва бой маданияти жаҳон халклари маданиятининг ажралмас қисмидир. Кўп асрлар давомида шакллавиб, мазкур халқнинг маънавий бойлигини, унинг урф-одатлари, анъаналарини мужассамлаштирган маънавият айни вақгда умуминсоний қадриятларнинг таркибий қисмини ташкил этади ва шу тариқа у жаҳондаги барча халқларнинг маънавий бойлиги ҳам бўлиб ҳисобланади. Юксак миллий маданият, маънавият ҳамма вақт жаҳон халқларини бир-бирига яқинлаштирувчи восита бўлиб келган ва ҳозир ҳам шундай бўлиб келмоқда. Халқимизнинг маданияти, тили, тарихи, урф-одат ва анъаналари, бой меъморчилик санъати жаҳон халқларида зўр қизиқиш уйғотмоқда. Миллий маданият, маънавиятимизни минтақавий ва умуминсоний қадриятлар билан яқинлаштириш, жаҳон халқлари билан маданий

алоқаларимизни мустаҳкамлаш ва янада тараққий эттириш ҳукуматимиз сиёсатининг муҳим йўналишини ташкил этади. Юқорида айтилганлардан шундай хулоса чиқариш мумкин: Ривожланиш стратегиясининг устувор йўналишларидан бирини ташкил этади. Миллий қадриятларимизни тиклаш ва мазмунан бойитиш жамиятни маънавий юксалтиришда муҳим аҳамият касб этишини ҳаётнинг ўзи яққол кўрсатиб турибди. Миллий маданият ва қадриятлар доимо янги инсонни шакллантиришда, уни комиликка эриштиришда катта аҳамият касб этади. Мустақилликнинг биринчи кунларидан бошлабоқ миллий маданиятдан, қадриятлардан фойдаланган ҳолда комил инсонни шакллантиришга, унга юксак тарбия беришга ҳаракат қилинмоқда. Хозирги кунда Ўзбекистон фуқароларининг катта қисмини ёшлар ташкил этади, уларни шундай тарбиялаш керакки, токи улар Ватанни севиш, миллатни улуғлаш, миллий маданиятни кучайтириш, қадриятларни эъзозлаш ўзларининг бурчлари эканлигини хис қилишсин.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Маънавий юксалиш йўлида. — Т., Ўзбекистон, 1998. 2. Каримов И.А. Донишманд халқимизнинг мустаҳкам иродасига ишонаман. – Фидокор газетаси, 2000 йил 8 июн. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. — Т., Ўзбекистон, 1999. 4. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. – Т., Ўзбекистон, 2000. 5. Назаров Қ. Аксиология: қадриятлар фалсафаси. — Т., Маънавият, 1998. 6. Эркаев А. Маънавият — миллат нишони. — Т., «Маънавият», 1999. 7 .Ж.Туленов. Кадриятлар фалсафаси.Т :2000й

Похожие

Борлиқнинг ўзаро алоқадорлиги ва умумий қонуниятлари

Маънавият, маданият, кадрият, сиёсат ва хукук фалсафаси

Илмий билишда илмий усулларнинг роли. Хусусий ва умумий усуллар. Уларнинг ўзаро муносабатлари

Борлиқдаги ўзаро алоқадорлик ва тараққиёт

Умумбашарий ва умуминсоний қадриятлар