Илмий кадрларни идроки ва зехни - Философия - Рефераты

Илмий кадрларни идроки ва зехни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

И лмий кадрларни идроки ва зехни Режа: 1. Олимларга бўлган касбий талаблар. 2. Зехн ва идрок белгилари. 3. Жамоавий зехн-идрокнинг ташкил этиш тамойиллари.

1. ОЛИМЛАРГА БЎЛГАН КАСБИЙ ТАЛАБЛАР. Илмий ходим саводли бўлиши, ғоявий эътиқодга эга ва ўз ғояларига содиқ бўлиши керак. Олимнинг хурмати, обрў–эътибори унинг меҳнати, билимдонлиги, малакасининг натижаси ва зеҳн–идроки билан аниқланади. Олимда жамоавий фаолият жараёнида қуйидагиларни бажариш бўйича қобилият бўлиши керак: 1. Ҳозирги вақтда тадқиқот методлари қисман ёки тўлиқ холда номаълум бўлган ижодий вазифалар билан шуғулланиши, амалиётда юзага келган вазифаларни маълум бўлмаган методлар ёрдамида еча олиши ёки янги методларни ярата олиши. 2. Ихтиёрий вазифаларни ижодий равишда еча олиши, яъни креативлик хусусиятига эга бўлиши. 3. Бир турдаги вазифалардан иккинчисига ўтишда худди ўзининг сохасидаги каби қўшни сохаларда хам тушуниш хосил қилиши, ўз сохасига яқин бўлмаган вазифаларни хам еча олиши. 4. Тадқиқот объектининг келажакдаги холатини ва алохидаги метод ва билимларни қўллана олиш даражасини башорат қилиши. 5. Эскирган билимлардан воз кечиб, улар орасидан ўз баҳосини йўқотмаганларидан фойдаланиш. 6. Авторитетлар олдида бош эгишни доимо сақламаган холда эркин фикрлай олиши. 7. Онгидаги энг кутилмаган ғояларни ўз муаммоси эвазига синдириш, ишга дахли бўлмаган қиймати йўқ деб ўйлаб юрилган, аслида эса муваффаққиятни таъминловчи маълумотларни назардан қочирмаслик. 8. Илмий ишда ўз ўрнини тўғри топиб олиш учун идрок ва зехн мезони бўйича ўз –ўзини тахлил қилиш ўз фазилатлари ва камчиликларини билиш, ақлий меҳнат структураси ва хусусиятларини тушуниш. Бу қобилиятлар олимга зехн –идрок ишининг самарасини оширишни таъминлайди. 2. ЗЕХН ВА ИДРОК БЕЛГИЛАРИ

Зехн ва идрокнинг асосида белгиларига иштиёқ, қониқмаслик ва оптимизм киради. Иштиёқнинг турли поғоналари мавжуд, яъни қизиқишдан ишқибозлик ва мухаббатгача. Кибернетиканинг асосичиси Винернинг ёзишича артист, ёзувчи ва олим ижодга томон шундай импульс сезиб туриши керакки, токи у текинга ишлашга тайёр туриши ва хаттоки ўз ишини қилиш имкониятини олиш учун пул тўлашга ҳам тайёр бўлиши лозим. Одатда инсон энг юқори натижаларга етиша оладиган меҳнат турини танлайди. Илмий ишга иштиёқи бўлган инсонни унга нима беришидан қатъий назар фаолиятнинг ўзи илхомлантиради, хаяжонлантиради ва қизиқтиради. Илмий ишга бўлган зарурият билиш жараёнига хеч алоқаси бўлмаган бошқа заруриятларнинг натижасидир. Бунда инсонни илмий фаолият предмети, эмас балки ундан чиқаётган моддий ёки рухий фойда қизиқтиради. Эйнштейннинг фикрича, бундай кишилар учун илм–фан улар хаётини тўлдирадиган ва шухратпарастликни қониқтирадиган нарсага айланади. Бундай кишилар учун шахсий муваффақият жуда мухим, улар жиддий қийинчиликлар туғилганда фанга бўлган қизиқишларини тез йўқотадилар. Замонавий фанда, жиддий натижалар олиш учун турли илмий қизиқишлардан бирига нисбатан диққатни жамлаш талаб этилади. Истеъдоднинг энг кўзга кўринган белгиси–қизиқувчанлик ва хавасмандлик. У 2га бўлинади: суст ва фаол. Суст хавасмандлик фандаги аниқ ва адабиётларда берилган натижаларни қидиришни таъминлайди. Фаолли хавасмандлик мустақил тадқиқотларнинг мустақил ечимларини талаб этади. Суст хавасмандликдан билимдонлар, фаол хавасмандликдан чинакам тадқиқотчилар туғилади. Қониқмаслик–илмий истеъдоднинг кўп қиррали симптони бўлиб, у энг аввал шахсий илмий мехнат натижалари ва жараёнга нисбатан пайдо бўлади, ўз хатоларига, тўплаган билимларига, обрўсига нисбатан қониқмаслик пайдо бўлади. Ўзига танқид кўзи билан қараш, ақл билан иш тутишнинг энг юқори

шаклидир. Итеъдодли инсон мақуллашдан кўра кўпроқ иккиланишга мойилдир. Қониқмасликни танқидбозлик билан чалкаштириш мумкин эмас. Одатда уқувсиз кишилар энг талабчан танқидчилар бўлади, уни қандай қилишини билмай туриб, бошқалардан мумкин бўлмаган нарсаларни талаб қиладилар. Қониқмаслик билишни қотиб қолишдан сақлаш учун самарали воситадир. Оптимизм–муваффақиятга, ишончга интуитив ёки билиб туриб асосланадиган махфий қобилиятларни ташқаридан юзага чиқаришдир. Оптимизм кўп холларда инсон ишончини тасдиқловчи тажрибалар натижаси бўлиб хизмат қилади. Илмий оптимизм кўпинча таваккалга бўлган қобилият асосида юзага чиқади. Фан қанча кўп ривожланса, у шунча кўп таваккални талаб этади. Билимлар жуда катта тезликда ўсиб бораяпти, уларни эгаллаш шунга қийин кечаяпти. Муваффақиятга ишонч учун асос шунча кам қолаяпти. Бу холда таваккал олимга муаммони ечимини топиш учун ишончнинг кўрсатчики сифатида намоён бўлади. Оптимизмни ўзига ишонч билан аралаштириш мумкин эмас, чунки у қобилиятга эмас, балки тасодифий ютуқларга суянади. Зехн идрокнинг яна хазилкашлик, хозиржавоблик, вазифаларини ечишдаги соддадиллик, ёзма ва оғзаки нутқнинг хусусиятлари каби белгилари ҳам бор. 3. ЖАМОАВИЙ ЗЕХН –ИДРОКНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ТАМОЙИЛЛАРИ Фанларни дифференциялашуви олимларни борган сари торайиб бораётган билимлар сохасига ихтисослашишига олиб келаяпти. Шу сабабдан, олимлар ягона жамоавий зехн – идрокка бирлашганлар. Ушбу зехн –идрок самарали бўлиши учун, у кишиларнинг механик бирлашувини эмас, балки хал қиладиган муаммоларнинг махсус тури бўйича онгли равишда ташкил этилган жамоани хосил қилиши керак. Бунда олимларнинг сифатини хисобга олиш мухимдир. Бунинг учун қуйидагиларга риоя қилиш керак:

- мутахассисларни турли сохадан олиш; - турли ёшдаги олимларни усталик билан жамлаш; - кишиларни биргаликдаги мехнатга қобилияти, яъни психологик, физик ва ахлоқий тарафдан мослаштириш; - қарор топган жамоа структурасининг шахсий қобилиятларга боғлиқ холда ҳақиқий бўйсунишидагимутаносиблик, таркиб шаклланишининг узлуксизлиги, жамоанинг барча аъзолари томонидан ўз фикрларини, ғояларини очиқ баён этиш, нашрларни рағбатлантириш, хизматлани эсга олиш, илмий мақолаларга хавола қилиш, расмий табриклар, мухим ишларда иштирок эттириш учун таклифлар ёрдамида рухий рағбатлантириш, илмий изланишдан жорий этишгача очиқ-ойдин режалаштириш, натижаларни онгли равишда текшириш ва бошқалар. Олимлар индивидуал хусусиятлари асосида қуйидагича синфланади: 1. Фонатик–илм билан ўзини йўқотиб қўйиш даражасида қизиқади, уни хаёт мазмуни деб билади, қизиқувчан, чарчамайди, талабчан, кўп холларда жамоа билан яхши чиқишмайди; 2. Пионер–ташаббускор, ишчан, мансабдор, яхши ташкилотчи ва устоз, янги йўлларни очиш, ижодий ғоялар учун манба ҳисобланади; 3. Диагност–ақлли, танқидчи, дархол илмий ишни кучли ва суст томонларини аниқлаш қобилиятига эга; 4. Эрудит–яхши хотирага эга, билимнинг турли сохаларида осон йўл топади, аммо у ижодкор эмас, бошқаларга тез бўйсунади; 5. Техник–бегона ишларга якун ясашга уста, ўз имкониятларининг чегераланганлигини тан олади, жамоа билан жуда яхши келишади; 6. Эстет–нозик ечимлар билан қизиқади, ишчиларга бироз менсимаслик билан ёндошади, унча сабрли ва ишбилармон эмас; 7. Методолог – методологияни, математик аппаратларни яхши билади, ўз илмий ишларини бошқалар билан мухокама қилади, бошқаларни фикр- мулохазаларига сабрли бўлади;

8. Индивидуалист–жамоада ишлашдан қочади, ақлли, кузатувчан, ўжар, ўз ғоялари, идеаллари билан машғул, лекин уларни хаётга тадбиқ қилиш учун энергия сарфламайди. Жамоавий идрок деб энг обрўли олим рахбарлигида бирор бир муаммо бўйича иш олиб бораётган илмий ходимларнинг умумий зехни ва идрокига айтилади. Ушбу жамоанинг муваффақияти рахбар томонидан илмий мактаб яратилганига боғлиқдир. Илмий мактаб деб йирик олим рахбарлигида ягона бир илмий ғоя бўйича ягона дунёқараш асосида узлуксиз тадқиқот фаолияти билан шуғулланувчи илмий ходимлар жамоасига айтилади. Илмий мактабда барча ишлар ягона методикага, техникага бўйсунади, бу эса олимлар орасида юқори махсулдор шаклдаги ўзаро хурмат ва тушуниш холатини шакллантиради. Унда тасодифий мавзулар бўлмайди. Илмий мактабнинг ютуғи кўп жихатдан илмий рахбарга бориб тақалади. Рахбар кенг, кўпқиррали билимга, аниқ ва мустахкам фикр ва мулохазаларга эга бўлиши керак. Устозга бўлган хурмат устоз ва шогирд ўртасидаги илмий рақобатга халақит бермаслиги керак. У одамларни ўзига тортиши, ўз қизиқишларига кирита олиши, катта илмий тажрибага эга бўлиши, илмий тадқиқот ишларини ташкил этиш тамойилларидан, методология ва методикадан хабардор бўлиши лозим. Хақиқий шогирд ўз устозига етиши ва ундан ўзиб кетиши керак. Шогирд учун устоз нафақат билими билан, балки элга бўлган фидокорлиги, шахсий сифатлари билан идеал бўлиб қолиши керак.

Похожие

Жамиятни илмий билиш ва илмий бошқариш муаммолари

Илмий муаммо. Илмий мавзу ва уни танлаш. Илмий тадкикот ишларининг турлари

Билиш назариясининг илмий ва ижтимоиймаданий асослари. Дунёнинг илмий манзараси

Илмий билишда назария ва амалиётнинг бирлиги

Илмий тадкикот ва ижод тизимида далил