Ифодали ўқиш турлари ва уни ташкил этиш - Философия - Рефераты

Ифодали ўқиш турлари ва уни ташкил этиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Ифодали ўқиш - асар мазмунини ўзлаштиришнинг мухим шарти сифатида. 2. Ифодали ўқиш турлари: синфда ўқиш, уйда ўқиш, режа тузиш, асар мазмунини кайта хикоялаш. 3. Ифодали ўқиш - маданий эстетик таҳлилнинг мухим боскичи сифатида.

www.arxiv.uz Адабиёт - сўз санъати ва образли санъат. Ундаги образлилик бадиий асар матнини ифодали ўқишни такозо этади. Адабиёт адабиёт сифатида яралганидан буён ифодали ўқиш оркали ўзлаштирилади. Она алла айтар ёки бахши достон куйлар экан, ўзи ифода этаётган фикр-ғояга, воқеа-ҳодисага шахсий муносабатини қўшиб куйлайди, яъни матнни ифодали тарзда ижро этади. Адабий таълим тарихида ифодали ўқиш минг йиллар давомида асар мазмунини ўзлаштришнинг муҳим шарти саналиб келинади. Жумладан, мадраса ва мактаблардаги қироатхонлик, Навоийхонлик, бедилхонлик, машрабхонлик сифатида халқ орасига чуқур кириб боришига замин ҳозирлаган. Илғор рус методистлари ифодали ўқишни изохли ўқиш билан янада бойитдилар. Изоҳли ўқиш асар воқеаси ва маданий қаҳрамонларга ёзувчи муносабати, асарда тасвирланган тарихий вокеалар, шахслар изоҳи тарзида асар мазмунини ўзлаштиришга йўл очади. Ҳажми кичик асарлар матни синфда ифодали ўқилса, катта ҳажмли асарлар уйда ўқишга топширилади. Ҳар икки ҳолатда ҳам ўқувчилар асар қисмлари юзасидан режа тузишга ўргатилса, унинг мазмун - моҳиятини ўзлаштириш осон кечади. Ўқувчи режа тузиш устида бош қотирар экан, муҳимни номуҳимдан ажратишни ва мантиқий, изчил фикрлашни ўрганади. Асар композицияси бўйича тузилган режа ўқувчиларни қайта ҳикоя қилдиришда хам қулайлик туғдиради. Ифодали ўқиш ўқувчининг адабий эстетик таҳлилга йўллашнинг илк ва муҳим босқичи ҳисобланади. Ўқувчи бадиий асар матни билан танишар экан, унда тасвирланган воқеа-ҳодисаларнинг сабабий боғланишини, адабий қаҳрамонларнинг феъл-атворини, ўзаро муносалатларини хаёлда чамалаб кўради, тегишли хулосалар чиқаради. Матн билан танишиш жараёнидаги ҳукм-хулослар асарнинг поэтик хусусиятлари - тили, сюжети, конфликти, композицион тузилиши, қаҳрамонлари юзасидан чиқариладиган якуний хулосаларга асос бўлиб хизмат қилади.

www.arxiv.uz Хулоса шуки, ўқитувчи асарни ифодали ўқишга тайёрлашдан олдин унинг жанрий хусусиятларини атрофлича ўрганиши, асарни ўқиши юзасидан ўқувчиларга бериладиган топшириқлар тизимини ишлаб чиқиш керак. 1. Асар мазмун моҳиятини қандай усуллар воситасида ўзлаштириш мумкин? 2. Ифодали ўқиш тушунчасини қандай изоҳлайсиз? 3. Адабий-эстетик таҳлил қандай босқичларга бўлинади? Адабий таълим тарихи – адабий таълим тарихи гарчи ҳозирги тарзда шаклланмаган бўлсада, минг йиллар давомида адабиётни ўзлаштиришнинг ўзига хос хусусиятлари юзасидан бахс юритиб келади. Изоҳли ўқиш – бадиий асардаги тушунилиши мураккаб бўлган ўринларни, тарихий жой номларини, тарихий шахсларни изоҳлаб ўргатиш усули. Асар композицияси – бадиий асарнинг сюжети қуритилишидаги муҳим ҳолатлар ифодасидир.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. С. Иномхужаев, А. Зуннунов. Ифодали ўқиш асослари, Тошкент, "Ўқитувчи", 1978. 2. А. Зуннунов ва бошқалар. Адабиёт ўқитиш методикаси, Тошкент, "Ўқитувчи" 1992.

Похожие

Илмий муаммо. Илмий мавзу ва уни танлаш. Илмий тадкикот ишларининг турлари

Ўқувчиларнинг синфдан ташқари машғулотларини ташкил қилиш

Санъатнинг нафосатли моҳияти ва бадиий ижод жараёни

Ўқувчиларнинг оғзаки ва ёзма нутқ малакаларини шакллантириш, боғланишли нутқларни ўстириш

Ўқувчиларнинг оғзаки ва ёзма нутқ малакаларини шакллантириш, боғланишли нутқларни ўстириш