Халол мехнат ва касб-кор фазилатлари - Философия - Рефераты

Халол мехнат ва касб-кор фазилатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

104 KB

Ҳалол меҳнат ва касб-кор фазилатлари Дарҳақиқат, инсонни (дин ва дунё ишларида меҳнат ва) машаққатда (бўлиш учун) яратдик. Балад, 4 Эй, одам фарзанди, дунёдаги жами нарсалар уч тоифага бўлинади: бири менга хосдир; иккинчиси мен билан сенинг ўртамиздадир; яна бири сендадир. Сендан бўладигани дуодир ва мендан бўладигани ижобат қилмоқдир. Бас, ҳаром емасанг, дуоинг тўсилиб қолмас. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, билгилки, инсонга ҳалоллик қатра-қатра келур. Ҳаром эса, сел каби мўл-кўл келур. Ҳар кимнинг емиши ҳалолдан бўлса, дини пок бўлур. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, қачонки сенга дунё мўл-кўл кела бошласа, уни исроф қилмасдан яхши йўлларга сарф қил. Ўлимни эслаб, ҳаромдан сақлан. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, қачонки сенга бирор мусибат ёки офат етса, қара: агар ўша мусибат сенга нопок ҳолда турганингда етган бўлса, демак, билгилки, бу офатнинг сабабчиси ўзингсан. Ҳадиси қудсий Ҳалол ризқ исташ ҳар бир мусулмон учун вожибдир. Ҳадис Касбнинг энг яхшиси, кишининг ўз қўли билан бажарадиган иши ва ҳалол савдодир. Ҳадис

Етимларнинг моллари билан савдогарлик қилиб (уларнинг молларини ҳам зиёдалаштириб) туринглар. Ҳар хил садақа ва закотлар бериш билан моллари тугаб қолмасин! Ҳадис Деҳқончилик қилинглар, чунки у баракали касбдир. Уни қўриқловчи соқчиларни кўпайтиринглар! Ҳадис Қўй боқинглар, чунки у баракадир. Ҳадис Кийимларингизни чиройли қилинглар, от-уловларингизни яроқли тутинглар! Одамларга юздаги холдек намуна бўлинглар! Ҳадис Умматларим учун энг қаттиқ қўрққан жиҳатларим: қорин солиб семириш, серуйқулик, дангасалик ва суст эътиқодда бўлишдир. Ҳадис Аллоҳ таоло сенга молу давлат берган бўлса, у кўриниб турсин: чунки у ўзининг берган неъмати бандасида чиройли бўлиб кўриниб туришини яхши кўради, фақирликни ва ўзини фақир кўрсатишни ёмон кўради. Ҳадис Қайси бирингизга Аллоҳ таоло бир касб сабабли ризқ етказиб турган бўлса, то ўша касбнинг ўзи ўзгармагунча ташламанг. Ҳадис Касбнинг афзали ҳалол савдогарлик ва ўз қўли билан қиладиган касбдир. Ҳадис

Эй, Парвардигор, мен сендан ғам-ташвишдан, хафаликдан, ожизликдан, дангасаликдан, бахилликдан, қўрқоқликдан, қарздорлик ва хорликдан паноҳ тилайман. Ҳадис Эй, Парвардигор, Сендан покиза ҳаётни, ўрта ҳолда вафот этишликни ва охират хижолатсизлигини сўрайман. Ҳадис Эй, Парвардигор, мен сендан ҳидоят, тақво, ўрта ҳол яшашлик ва одамларга ҳожатманд бўлмасликни сўрайман. Ҳадис Огоҳ бўлингки, савдогарларнинг яхшиси савдо-сотиқ ишларида хушмуомала бўлади. Ёмони эса қўпол муомалали бўлади. Ҳадис Қарз олувчи башарти қарзни гуноҳ иш учун олмаган бўлса, қарзини узгунча Аллоҳ таоло у билан биргадир. Ҳадис Аллоҳ таоло ўз бандалари ичида ғайратлисини ёқтиради... Ҳадис Тиламчилик қуйидаги уч тоифа кишиларга жоиздир: 1) хун тўловчига; 2) оғир қарздорга; 3) фақиру қашшоқ кишига. Ҳадис Тадбиркорликдек ақл йўқ, тамаъсизликдек тақво йўқ, яхши хулқдек олий насаб йўқ. Ҳадис Савдо-сотиқда кўп қасам ичишдан сақланинглар. Зеро, у олдин кўпайтириб, сўнг барбод қилади. Ҳадис

Амаллар ичида Аллоҳ таолога ёқимлироғи оз-оз бўлса-да давом этадиганидир. Ҳадис Ўзаро савдолашувчилар то ажралишгунча ихтиёрлидирлар (савдони бузиш ҳуқуқига эгадирлар). Ҳар иккиси тўғри сўзлаб, мол айбини ошкора айтиб савдо қилсалар, савдолари баракали бўлур. Агар ёлғон гапириб, мол айбини яширсалар, савдо баракаси йўқолур. Ҳадис Ризқнинг ўндан тўққиз қисми савдода, ўндан бир қисми эса чорвачиликдадир. Ҳадис Ростгўй ишончли савдогарлар пайғамбарлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга бўлурлар. Ҳадис Қўрқоқ савдогар фойдадан маҳрум, қўрқмас савдогар омадлидир. Ҳадис Уч хил сифат бордирки, ким уларни Аллоҳга ишончли ҳолда савоб умидида қилса, Аллоҳ унга ёрдам бериши ва барака нозил қилишига лойиқ бўлади: 1. Қулни озодликка чиқаришга ҳаракат қилиш. 2. Аллоҳга ишонган ва ундан савоб умид қилган ҳолда оила қуриш. 3. Қўриқ ерни ўзлаштириш. Ҳадис Ҳаққингни хоҳ мукаммал, хоҳ ками билан бўлса-да, ҳалол қилиб ол! Ҳадис Сизларнинг яхшиларингиз ўз олган қарзларини чиройли адо этадиганларингиздир. Ҳадис

Дунё ям-яшил ва гўзалдир. Кимки ундан ҳақли равишда ҳалоллик билан олса, ундан барака топади. Кимки нафс хоҳиши билан дунёни муккасидан кетиб эгалласа, қиёмат куни дўзахдан бошқа нарсага эришмайди. Ҳадис Тонгги уйқу ризқни қирқади. Ҳадис Болаларингни сузишга ва ўқ отишга ўргатинглар. Қиз фарзандларингизни уйда тикиш-бичиш ишлари билан шуғуллагани яхши. Ҳадис Арқон олиб тоққа чиқиб ўтин териб келиб, уни сотиб еб ва садақа қилган одам, тиламчилик билан кун кечиргандан яхшидир. Ҳадис Кимки биз бирор амалга тайин этиб қўйганимиздан кейин у нима миқдорида ва ундан ортиқ нарсани биздан яшириб ўзлаштирмоқчи бўлса, қиёмат куни шу олган нарсаси билан хиёнатчи бўлиб туради. Ҳадис Ҳалол касбдан чарчаб ухлаган одам гуноҳлари кечирилган ҳолда тунайди. Ҳадис Бирор касбу ҳунар орқасидан ризқу насибага эга бўлиб яшаётган одам шу касбини ўзгартирмасин! Ҳадис Бекорчилик қалб ва баданни тошбағир қилади. Жавомиъул калим Тонг саҳарда ухлаб ётиш ризқни қирқади. Жавомиъул калим

Ҳалол ризқ талаб қилмоқ бошқа фарзлардан (намоз, рўза кабилардан) кейинги фарздир. Жавомиъул калим Ўртача тирикчилик баъзи тижоратдан кўра ҳам яхшироқдир. Жавомиъул калим Ҳалол-покиза киши доимо хотиржам ва тинч, бировга хиёнату ёмонлик қиладиган киши эса халокатга гирифтордир. Замахшарий Ўзингга мерос қолдирилган мол-мулкдан узоқда бўл, чунки у мол- мулкнинг гуноҳи-ю, барча машаққатлари сенга келади. Замахшарий Баланд тоғларга кўтарилиб ва пастликларга тушиб сафар қилиш уйда, деворлар ичида, машаққатлар орасида оч ўтиришдан авлодир (хайрлидир). Замахшарий Кимки тилаб ганжини пайдо қилур, Ранж чекар ганж таманно қилур 57 . ( 57 Комрон мирзонинг Ҳумоюн мирзога йўллаган мактубидан) Бобур Боқмаса деҳқон чаманин туну кун, Наҳл тарин онгла қуруғон ўтун. Навоий Бахтга меҳнат тўғри йўл солгай, Бошқа йўл бахт сари бормагай. Абу Шукур Қурби келмаган ишга уринган – Насибасиз, бахтдан суринган.

Хисрав Бахт ҳавода эсмайди, меҳнатдан келади. Рудакий ...Бахт сотилмас ва кимки агар Тер тўкишга бўлолса молик, – Шунда толе бўлур жилвагар, Шунда шодлик қилур ошнолик. Мирза Шафий Кимда йўқдир қалбда оташ, кимда йўқдир эҳтирос, Мен уни сувсиз, қуруқ дарёга қилгайман қиёс. Барча дарёлар шошар, уммонни кўзлаб, ҳар қачон, У қочар уммон қолиб, гўёки саҳролар томон. Мирза Шафий Боши билан шўнғиб кирмаса ҳар дам, Сув остидан дурни топарми одам? Жомий Ҳалоллик Ҳикоя. Ўтган замонда бир деҳқоннинг камбағал ошнаси бор экан. Кунлардан бир куни у деҳқондан бир таноб ерини сотишини илтимос қилибди. Деҳқон ернинг бир чеккасидан ажратиб, камбағал ошнасига сотибди. У ер сотиб олганидан жуда суюнибди. Бошқа бир ошнасидан қўш ҳўкиз олиб келиб, ерни бир марта ҳайдаб чиқибди. Ерни иккинчи марта ҳайдаганида, бир нарса омоч тишига тегибди. Деҳқон парво қилмай ҳайдай берибди. Қайтиб ўша ерга келганида, омоч тиши яна ҳалиги нарсага урилибди. Камбағал деҳқон: “Илгари бу ерда дарахт бўлган, унинг тўнкаси қолиб кетган, шекилли,- деб ўйлади-да, кетмон олиб келиб, омоч тишига қадалган нарсани кавлай бошлади. Ниҳоят у ердан хумча чиқибди. Уни очиб қараса, ичи тўла тилла эмиш. Деҳқон ернинг қолган қисмини ҳайдаб, уруғини сепибди. Сўнг ҳўкизларини эгасига топширибди. Ўзи уйига ҳам бормай, хумчадаги тиллани кўтариб, тўғри ер сотган деҳқон ошнасининг уйига борибди. У ошнасига: - Сиздан олган еримни ҳайдаётган эдим, мана шу хумчани топиб олдим. Тилла сизники бўлса керак деб, уни сизга олиб келдим, дебди. Деҳқон камбағалга:

- Мен сизга ерни сотганман. Унда нимаики бўлса, ҳаммаси сизники бўлади, мен ернинг ичида тилла борлигини билмаганман. Сизга худо берибди. Бола-чақангиз билан маза қилиб енг, деб хумчани олмабди. Камбағал деҳқон: “Бу бошқа кишининг моли. Уни олсам ўғри бўлиб қоламан, деб ўйлаб яна хумчани бой деҳқонга узатибди. Улар иккаласи ҳеч келиша олмабди. Ниҳоят, намози аср ўқилаётган масжидга борадиган, у ерда одамлардан сўраб, бу ишни ҳал қиладиган бўлишибди. Одамлар: “Бўлмаса тиллаларни қишлоқдаги етим-есир ва бева-бечораларга бўлиб беринглар”, деб маслаҳат беришибди. Бунга деҳқон ҳам, камбағал ҳам рози бўлибди. Шундай қилиб, улар тиллани қишлоқдаги етим-есирларга, камбағал, бева-бечораларга бўлиб беришибди. Камбағал деҳқон эса, ўз меҳнати билан ҳалол кун кўриб, муроду мақсадига етибди. Гул ўстира олмаган бола Ҳикоя. Қадим замонда бир мамлакатга донишманд ва бахтли бир подшо ҳукмронлик қилган экан. Унинг кайфиятини фақат қарилигу, бефарзандлик бузар экан, холос. Кунлардан бир куни подшо: “Мамлакатдаги энг виждонли болани топиб, уни ўзимга ўғил қилиб олсам”, деб ўйлабди. У ҳамма болаларга гул уруғи улашишни буюрибди-да: – Кимки шу уруғдан энг чиройли гул етиштирса, у менинг ўғлим ёки қизим бўлади, – деб эълон қилибди. Ҳамма болалар уруғни экиб, эрталаб ва кечқурун суғоришибди. Қобил деган бола ҳам уруғни экиб, роса парвариш қилибди. Лекин ўн кун, ўн беш кун, бир ой ўтса ҳамки, гултувакка экилган уруғ қилт этмасмиш. “Бу қанақаси бўлди?”-деб ҳайрон бўлибди Қобил ва онасидан сўрабди: – Нега мен эккан уруғ униб чиқмаяпти? Онаси ҳам шундан ташвишланиб юрган экан: – Тупроғини янгилаб кўр-чи, – дебди. Қобил гултувакдаги тупроқни алмаштирибди. Бу сафар ҳам уруғ кўкармабди. Подшо гулларни кўрадиган кун етиб келибди. Кўпгина болалар

ясанишиб, тувакда ўзлари ўстирган гулларни кўтариб, йўлга чиқишибди. Уларнинг ҳаммаси валиаҳд, шаҳзода бўлиш орзусида экан. Хўш, кейин нима бўлибди, денг? Негадир подшо гулларга қараб, ҳамма болаларнинг олдидан ўтиб кетаверибди. Унинг чеҳрасида шодликнинг учқуни ҳам кўринмабди. Иттифоқо у бир уйнинг олдида бўш гултувак кўтариб йиғлаб турган Қобилни кўриб қолибди. Подшо ўша болани чақириб келишни буюрибди. – Нима учун сен бўш гултувак ушлаб турибсан? – деб сўрабди у. Қобил пиқ-пиқ йиғлаб, кунлардан бир куни бировнинг боғидан эгасига билдирмасдан олма узганини, шу айби учун бўлса керак, қанча уринса ҳам уруғни ундира олмаганини гапириб берибди. Бу гапни эшитган подшо Қобилни кўтариб олибди-да: – Мана менинг пок виждонли ўғлим, – дебди. Одамлар орасида ғовур-ғувур бошланибди. – Подшо нима учун гултуваги бўш болани ўғил қилиб олди? Шунда Подшо тушунтириб берибди: – Эй, ҳалойиқ, мен болаларга улашган гул уруғлари қайнатилган эди. Шундан кейин одамлар подшонинг фикрини маъқуллашибди. Ранг- баранг гуллар кўтариб турган болаларнинг юзлари уялганларидан қип- қизариб кетибди. Чунки уларнинг ҳаммаси бошқа гул уруғи топиб эккан эканлар. а) Ҳаромдан сақланиш Хонадонга ижозат сўраб киришлик кўз туфайлидир. Ҳадис Ҳалол ҳам, ҳаром ҳам аниқ бўлди. Уларнинг ўртасида шубҳали нарсалар бор. Кўп одамлар буни билмайдилар. Кимки шубҳали нарсалардан сақланса, динини ҳам, обрўсини ҳам пок сақлаган бўлади. Кимки шубҳали нарсаларга тушиб қолса, ҳаромга ўтиб кетиши ҳам мумкин. Гўёки чўпон кабики, у қўйларини заҳарли ўт атрофида ўтлатиб юрган бўлса, подаси заҳарли ўтдан еб қўйиши мумкин. Билгинки, ҳар бир подшоҳнинг қўриқхонаси бўлгани каби Аллоҳнинг ҳам тақиқлаб

қўйган ҳаром нарсалари бор. Билгинки, инсон жасадида бир парча гўшт бор, агар у соғлом бўлса, бутун жасад ҳам соғломдир, агар у бузилса, бутун жасад ҳам бузилади. Билгинки, у инсон қалбидир. Ҳадис Ҳалол ҳам, ҳаром ҳам равшан бўлди. Қайси нарса сени шубҳалантирса, уни қўйиб, шубҳасизига ўтавер. Ҳадис Ҳеч ерда соя йўқ куни (қиёмат куни) етти хил одамларга Аллоҳ таоло ўз Аршининг соясидан жой беради. 1. Қалби масжид билан боғлиқ бўлган киши. 2. Мансабдор, чиройли бегона аёл зинога чақирганда рад этиб: «Аллоҳдан қўрқаман», – дейдиган одам. 3-4. Аллоҳ йўлида дўст тутинганлар. 5. Аллоҳнинг ҳаром қилган нарсаларидан ўзини сақловчи одам. 6. Аллоҳнинг йўлида посбонлик қилган одам. 7. Аллоҳдан қўрқиб, кўз ёши тўкадиган одам. Ҳадис Ҳаром билан ўсиб-унган ҳар бир тана дўзахга лойиқдир. Ҳадис б) Дунёвий ишларни пухта қилиш Аллоҳ гўзалдир, гўзалликни яхши кўради. Ҳадис Уч хил одам бордирки, Аллоҳ таоло уларни хуш кўрмайди ва қилган дуоларини ижобат қилмайди: 1. Харобага айланган уйда ўтириб паноҳ тиловчи. 2. Йўл ўртасига ўтиб олиб саломатлик сўровчи. 3. От- уловларни бўш қўйиб юбориб, сўнг Аллоҳдан уни сақлашни сўраган одамнинг. Ҳадис Уч хил кишининг қилган дуолари ижобат бўлмайди: 1. Хулқи ёмон хотинини талоқ қилмаган эр. 2. Бировга гувоҳ-исботсиз қарз берган одам. 3. Эсипаст, аҳмоқ одамларга молу дунёсини бериб қўювчи одам,

ваҳоланки Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Эси пастларга молларингизни бермангизлар» деган. Ҳадис Молу дунёингдан учдан бирини садақа қилишинг мумкин, лекин шу ҳам кўп. Зеро, меросхўрларингни одамларга муҳтож қилиб, камбағал ҳолда қолдириб ўтганингдан кўра, бой ҳолда қолдириб кетганинг яхшидир. Шуни билиб қўйки, Аллоҳнинг ризолиги йўлида ҳар бир қилган нафақанг учун ҳатто хотининг оғзига солиб қўйган луқма учун ҳам ажр олурсан. Ҳадис Бола-чақа кўп бўлиб, моддий маблағнинг оз бўлиши катта балодир. Ҳадис От билан пойга чопмоқ мубоҳдир. Ҳадис Сафар қилинглар, соғлом бўласизлар. Ҳадис Сафар қилинглар, соғлом ва ризқу насибали бўласизлар. Ҳадис Уловингни боғлаб қўйиб, сўнг таваккал қилгин! Ҳадис Васиятга арзигулик бирор нарсаси бўлган мусулмон икки кеча ўтказмасдан васиятномасини ёзиб қўйсин. Ҳадис Аллоҳ таоло берган неъматни яширмай ўзида кўрсатишлик унга шукр қилишлик демакдир. Ҳадис

Кимки шошилмай, сабру қаноат билан иш қилса, қилган иши тўғри чиқади ёки шунга яқин бўлади. Шошилган одамнинг иши хато чиқади ёки шунга яқин бўлади. Ҳадис Фарзандларингизни ўз замонасига муносиб қилиб тарбия қилинглар. Зеро, улар ўз замоналари учун яратилгандирлар. Али ибн Аби Толиб Ният қилинган ишлар пишмаган гўшт мисоли, бинобарин ҳар қандай ишни комил ният-у, қаттиқ ихлос билан қилиш лозим. Замахшарий Ҳунарманду косиблар кўпдир, бироқ моҳиру қобилиятлиси оздир, (яъни уста кўпу, устаси оздир). Замахшарий Зиммангда фарз бўлган нарсани қарз ва бурч ўрнига қўй. Бу ҳол қалбингу дилингга роҳат бахш этиб, шараф ва обрўйингни сақлаш учун энг тўғри йўлдир. Замахшарий Агар тариқатнинг асли нечта (белгидан иборат) деб сўрасалар, учта (белги) деб айт, яъни: дам (нафас), қадам ва карам. Агар буларнинг ҳар қайсиси нима маънони билдиради, деб сўрасалар, жавоб бериб айтким: дам (нафас) – айтилиши лозим бўлмаган нарсалар ҳақида дам урмаслик (яъни, сўзламаслик); қадам – қилиниши ман этилган ишларга қадам урмаслик, карам – иш билан шуғулланиш ва керакли ишни қилиш ҳам иш пайтида қалб тоатини канда қилмаслик. Кимки бу уч асл (талаб)дан бирортасини бажармаса ва ёки билмаса, у тариқатдан баҳраманд эмасдир… Кошифий Келажакка умидли бўлиш

Аллоҳ таолонинг фазлу карамини сўранглар. Чунки у сўралишни ёқтиради. Ибодатнинг афзали хурсандчиликни кутишдир. Ҳадис Турли нарсалардан ирим қилиш, яъни шумланиш ширкдир (яъни, энг катта гуноҳлардандир). Ҳадис Аллоҳ таоло айтадики: «Бандам менга нисбатан нима гумон қилса, мен худди ўша гумонидек муомала қилурман. Шунинг учун менга нисбатан хоҳлаганича гумон қилаверсин!» Ҳадис

НОМЛАР КЎРСАТКИЧИ Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири. Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

Похожие

Халол мехнат ва касб-кор фазилатлари

Илм-маърифат ва олимлик фазилатлари

Илм-маърифат ва олимлик фазилатлари

VI-VIII (6-8) асрларда Марказий Осиёда диний-фалсафий фикрлар

Касб-хунар ахлокий маданияти