Фалсафа ва жамият - Философия - Рефераты

Фалсафа ва жамият

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

Фалсафа ва жамият Режа: 1. Жамиятнинг фалсафага таъсири 2. Фалсафанинг жамият ривожланишида тутган ўрни

Фалсафани ўзининг вужудга келиши қадимги замон уруғдошлик тузум и нинг инқирози натижасида шаклланган жамиятнинг эҳтиёжлари билан боғлиқ. Ақлий ва жисмоний меҳнатнинг бўлиниши, давлатчи лик - нинг пайдо бўлиши, ижтимоий табақаланиш, ишлаб чиқаришнинг мураккаб турларининг вужудга келиши, фанларнинг юзага келиши, билиш ва ижтимоий амалиётда сифат жиҳатидан янги эҳтиёжнинг туғилиши - буларнинг ҳаммаси объектив борлиқда янги ёндошув – фалсафани шаклла ни шига о либ келди. Кейинчалик ижтимоий-тарихий трансформация фалсафий мулоҳазалар ривожига сезиларли таъсир кўрсатди. Масалан , Ғарбий Европада черков ва дин аҳамиятининг ўрта асрда кучайиши бу даврда фалсафанинг илоҳиёт ни хизматкорига айланишига олиб келди. Янги даврда эса табиий фанлар ва саноатнинг ривожланишига талаб фалсафадаги мантиқий-методологик ҳамда гносеологик муаммоларнинг кескин кучайишига сабаб бўлди. Бу борада собиқ СССРдаги ижтимоий тизимнинг фалсафа тақдирига таъсирини кўрсатиш мумкин . КПССнинг монополияси ва тоталитарлиги фалсафанинг сиёсий мафкура га бўйсундири ли ш и , схоластик ва софистика элементларининг ривожланишига олиб келди. Социализм мамлакатларидаги фалсафий қоидаларнинг маълум тўплами (сталинизм, маоизм, чучхе ва бошқалар) расмий тасдиқланган давлат мафкураси мақомини олди ва маъмурий воситага айланди; буларнинг функциясига мавжуд тузумни мадҳ этиш, бошқача фикрлаш билан курашиш, ижтимоий ва хусусий онг ривожини цензор-полиция назоратига олиш, раҳбар шахсларга содиқликни текшириш ва ҳоказолар киради. Ҳар қандай фалсафа, у хоҳ Арастуники, хоҳ Фома Аквинскийники, Маркс ёки Ницшеники бўлсин, агар у ақидалар тўпламининг

мутлоқлаштирилган ва қонунлаштирилган даражасига кўтарилса, ижтимоий ва хусусий онгга оммавий сингдирилса, мутаассиб ҳамда догматик тафаккурнинг шаклланишига олиб келади. Фалсафа ўз функциялари (дунёқараш, танқидий, методологик, аксиологик, башо рат лаш, синтетик)ни амалга оширишда жамиятда муҳим аҳамиятга эга бўлиб, ижтимоий-тарихий жараёнларнинг ривожланишига таъсир кўрсатади. Фалсафа жамлама-умумлашган шаклда билиш жараёни ва ижтимоий амалиёт ривожи йўналишига таъсир этадиган парадиг ма лар ни шакллантиради. Яқин ва Ўрта Шарқда фалсафанинг ривожланиши илк ўрта аср мусулмон цивилизациясининг тараққиётига рағбатлантирувчи омил бўлди. Уйғониш ва Янги даврлар фалсафасидаги инсонпарварлик ва маърифат ғоялари черков ҳукмронлиги ва мутлақлаштиришни чеклашга, табақалар н и нг мақомини ўзгаришига, фуқаролик жамиятининг шаклланишига имкон яратди, немис классик фалсафасининг ғоялари эса қатор фанлар: геология, биология, жамиятшуносликдаги тасаввурларнинг тубдан ўзгаришига олиб келди. «Амалий фанлар» фалсафасининг ғоялари Узоқ Шарқ мамлакатларида жамият сиёсий ва ижтимоий тизими, иқтисодиёт, таълим соҳасида муҳим ислоҳотларга сабаб бўлди. Шу билан бир қаторда фалсафа тоталитар жамиятларда мафкура, апологетика ва цензуранинг қуролига айланиб, тараққиёт ривожини тўхтатиб қўйиши мумкин. Сталинизм фалсафасининг генетика ва кибернетикани буржуазиянинг сохта фанлари деб эълон қилганлигини мисол келтиришнинг ўзи етарлидир. Фалсафий парадигмалар ижтимоий ҳаётнинг барча томонлари: иқтисодиёт, сиёсат, фан, маданият ва ҳоказоларга таъсир кўрсатади. Бугунги кунда башарият нафақат янги минг йилликка, балки янги чегара, янги тарихий даврга ҳам қадам қўйди. Мавжуд замонавий

цивилизация турларини белгилаган ўтган асрлар, жумладан ХХ аср парадигмалари келажагимиз учун қадрий йўналиш, мўлжал бўла олмайди. Башарият олдида турган бугунги масалалар ижтимоий ҳаётнинг барча томонларига ва унинг мавжудлиги асосларининг ўзига ҳам дахлдор. Башарият бир бутун сифатида ўзининг яшаб қолиши ва кейинги ривожи учун янги парадигмалар: янги тафаккур, янги хулқ моделлари, янги қадрий йўналишларга эҳтиёж сезади. Ва янги парадигмаларнинг шаклланишида фалсафанинг тутган ўрни муҳимдир.

Адабиётлар : 1. Фалсафа. Қадимий луғат. – Т., «Шарқ», 2004 йил, 154-152 бетлар. 2. Ж.Туленов Жамият фалсафаси. Олтинчи бўлим. – Т., 2001 йил. 3. Фалсафа. Ўқув қўлланма. Э.Юсуповнинг умумий таҳрири остида. – Т., «Шарқ», 1999 йил, 252-255 бетлар. 4. С.Э. Крапивенский. Социальная философия. Учебник дня вузов.- Москва, Гуманиторно-издательский центр «ВЛАДОС», 1998 йил, 3-17 бетлар. 5. В.С.Барулин «социальная философия» Учебник дня вузов.- Москва, ФАИР- ПРЕСС, 1999 йил, 4-8 бетлар.

Похожие

Фалсафа фани, унинг предмети ва жамият хаётидаги урни

Фалсафа ва синергетика

Конун ва фалсафа конунлари

Конун ва фалсафа конунлари

Табиат ва жамият