Falsafa fanining predmeti, muammolar doirasi va vazifalari - Философия - Рефераты

Falsafa fanining predmeti, muammolar doirasi va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39.5 KB

Falsafa fanining predmeti, muammolar doirasi va vazifalari Fan - inson va jamiyat taraqqiyotida katta ahamiyat kasb etadi. Uning yordamida kishilar voqelikdagi narsa va hodisalarning kelib chiqishi, rivojlanishi haqida xolisona ma'lumotlar toplaydilar , oz extiyojlarini qondirish uchun moddiy va ma'navin qadriyatlar yaratadilar. Mavjud fanlar oziningxilma-xilligi bilan ifodalanadi.Shularning ichida eng qadimiysi falsafadir. «Falsafa» atamasi ikkita yunoncha soz ( « f i l e o » - s e v a m a n v a « s o f i y a » - d o n o l i k ) d a n olingan bolib, «donolikni sevaman» ma'nosini anglatadi. Unga bunday nom tasodifan berilgan emas.Falsafa paydo bolishi bilanoq kishilar fikrini band etgan turli-tuman savollarga javob qidirishga harakat qilingan. Xususan bizni qurshab olgan dunyo qanday paydo bolgan va kim tomonidan yaratilgan ? U qanday rivojlanadi? Inson ongining , ruhning materiyaga, tabiyatga munosabati qanday? Dunyoni bilishga qodirmizmi yoki yoqmi? Insoniyat jamiyati qanday paydo bolgan va uni xarakatlantiruvchi kuchlari nimalardan iborat? Kabi savollar shular jumlasidandir. Falsafaning e'tibor markazidagi savollarning xilma-xilligi va qiziqarliligini e'tiborga olib yunonlar uni donolik fani yoki donishmandlik deb ataganlar. Falsafa voqelikdagi narsa va xodisalarning eng umumiy aloqadorligi va rivojlanish qonuniyatlarini, ularning moxiyatini bilishga qaratilgan fandir. Bu togrida Forobiyning quyidagi sozlari aloxida e'tiborga sazovardir:

« Mavjudot haqidagi bilim qolga kiritilsa , shu haqda ta'lim berilsa, mavjudotdan bolgan narsaning zoti bilinsa, narsaning ma'nosi tushunilsa, ishonchli dalil xujjatlar asosida shu narsa haqida miyada bir turli ishonch va tasavvur paydo bolsa,manashu ma'lumotga doir fanni f al saf a deym i z...» Falsafaning paydo bolishi qadimgi sharq mamlakatlarida quldorlik tuzumining ornatilishi va rivojlanishi davrlarigatogri keladi, chunki fanning taraqqiyoti uchun zarur bolgan ijtimoiy-iqtisodiy, ma'naviy zaminlar nan shu davrda vujudga keldi. Falsafaning vujudga kelishi ilmiy bilim kurtaklarining paydo bolishi bilan, nazariy tadqiqotga ehtiyojning shakillanishi bilan tarixan bir vaqtga togri keladiAslini olganda u nazariy bilimning xuddi birinchi tarixiyshakli tarzida tarkib topgan. Xar qanday falsafa oz davrining mahsuli sifatida shu davr ijtimoiy taraqqiyoti ehtiyojlarini ifodalaydi. Shuning uchun insoniyat tarixining turli bosqichlarida turli falsafiy qarashlar mavjud bolgan va shunga mos ravishda uning predmeti va vazifalari ham ozgarib borgan. Dastaval aniq fanlar mustaqil tarmoqlarga ajralib taraqqiy topmagan vaqtda falsafa barcha bilimlarni oz ichiga qamrab olib , fanlarning fani «umumiy sistema» vazifasini bajarib kelgan edi. Shu davrning buyuk mutafakkir olimlari Demokrit, Aristotel, Xorazmiy, Forobiy, Beruniy Ibn Sino, Ulugbek va boshgalar , ayni vaqtda tabiat fanlarining ham asoschilari bolganlar. Shuning uchun ham dastlabki kezlarda falsafa bir butun

fanlarda qollaniladiganuslublarning roli, fan taraqqiyotida mantiq, tafakkurlashning qonuniyatlari va shakllari kabi masalalar bilan shugullanadi. Shuniningdek, inson va jamiyat, insonning erki va huquqlari, axloq- odob, davlat muammolari ham keng orin oladi. XIX asrdan boshlab alohida fanlar tomonidan hosil qilingan bilimlarni birlashtirish va umumlashtirishga ehtiyoj kuchaya bordi. Xususiy fanlarning erishgan muvoffaqiyatidan kelib chiqqan holda borliq va bilishning falsafiy masalalariga bolgan qiziqish yanada kuchaydi.Faylasuflar orasida falsafiy tizim yaratishgaintiluvchilar kopayib ketdi. Bunga misol sifatida nemis klassik falsafasining eng yirik vakili Gegel tomonidan yaratilgan falsafiy tizimni korsatib otishimiz orinlidir. U ozining «Mantiq ilmi » asarida dialektika qonunlariga asoslangan yaxlit falsafiy tizimni yaratgan ediGegelning bu ta'limoti hanuzgacha falsafa faniga ozining ta'sirini korsatib kelmoqda. Fan va texnikaning doimiy ravishda taraqqiy etib borishi hamda jamiyatning turli sohalarida roy berayotgan jarayonlar falsafa fanining rivojlanishiga va uning muammolar doirasini kengaytirishga oz ta'sirini korsatib kelmoqda. Hozirgi vaqtda falvafa fanining e'tibor markazida turgan muammo- inson muammosidir, ya'ni insonning tabiatga, jamiyatga, kishilarning bir-biriga munosabati, ularning rivojlanish qonuniyatlarini ongli ravshda aks ettirishdan iboratdir. Boshqacha qilib aytganda, insonning falsafiy tafakkur madaniyatini shakllantirish va rivojulantirisg falsafa fanining markazida turgan asosiy muammoni tashkil etadi. Voqelikning eng umumiy aloqadorligi va rivojlanish

Qonuniyatlarini, ularning inson ongida aks etish yollarini organishga qaratilgan falsafa yaxlit ilmiy bilim tizimini tashkil etib , muayyan fimdamental qoidalarning yigindisiga asoslanadi. Bu qoidalar falsafa fanining ozagini tashkil etuvchi dialektika nazariyasida oz aksini topadi, u oz ichiga bir-biri bilan uzviy bogliq bolgan quyidagi uch turkum, muammolarni qamrab oladi: 1-Borliq va uning rivojlanish muammolari. Borliq - inson atrofmi qurshab turuvchi voqelikni ifodalovchi tushunchadir. U murakkab va kop qirralidir. Moddiy borliq, ideal borliq , inson borligi va hokazolar shular jumlasidandir. Moddiy borliq narsa va predmetlar korinishida bolib, materiya xarakatining har xil shakillarida namoyon boladi hamda ular bir-biridan ozaro farqlanadi. Ideal borliq insoniyat ma'naviy qadriyatlarini, fan yutuqlarini oz ichiga qamrab oladi. Inson borligi esa oziga xos manfaatga ega bolgan, ma'lum bir ijtimoiy guruhlar va sinflarga tegishlidir. Borliq, uning kelib chiqishi va rivojlanishi qonuniyatlarini falsafiy mushoxada qilish insonni doimo qiziqtirib kelgan. Borliqni ilmiy izohlash, anglashga qaratilgan xilma-xil falsafiy yonalishlar va fikrlar mavjuddir. Ularni atroflicha va batafsil organib chiqish insonning falsafiy dunyoqarashini shakllantirishda katta ahamiyatga ega. 2- Dialektika nazariyasi borliq muammosi bilan bir qatorda voqelikning eng umumiy aliqadorligi va rivojlanish qonuniyatlari, ularni inson ongida aks ettirish togrisidagi ta 'limotdir. Narsa va xodisalarning bir-biri bilan aloqadorligi va ularning doimiy rivojlanib turishi dialektika fanida

Uning asosiy qonun va kategoriyalari sistemasida oz aksini topadi. Demak, dialektika fani borliqdagi narsa va xodisalarning eng umumiy aloqadorligi va rivojlanishini aks ettirish uchun qonunva kategoriya tizimini yaratadi va uning yordami bilan inson atrofmi qurshab turgan voqelikni aks ettirib turadi. 3- Voqelikni bilish nazariyasi. Borliqni inson ongida aks ettirish- murakkab dialektik jarayondir. Uni atroflicha va chuqur bilish uchun falsafa fani -inekos na/ ariyasini ishlab chiqdi. Dialektikaning qonun va kategoriyalariga asolangan inikos nazariyasi bilish jarayonida subekt bilan obektning aloqadorligi, bilishning asosiy bosqichlariva shakllari xaqiqatga erishish dialektikasi va shunga oxshash kopgina murakkab masalalarni atroflicha anglab olishga yordam beradi. Ilmiy bilish va inson amaliyoti uchun bu katta ahamiyat kasb etadi. Yuqorida korsatilgan muammolar falsafaning barcha tarixiy tiplari va yonalishlari markazida turgan muammolardir. Antik davr, orta asr, yangi davr va xozirgi davr faylasuflarining barchasi oz asarlarida borliq va uning kelib chiqishi, rivojlanish qonuniyatlari togrisida , insonning borliqqa munosabati, voqelikning rivojlanish manbalari, uni bilish qoidalari va shu kabi murakkab falsafiy masalalar togrisida turlicha fikrlar aytganlar va aytib kelmoqdalar. Bu esa falsafaning fundamental muammolari davomiyligi va ularning umuminsoniy qadriyatlar axamiyatiga ega ekanligidan dalolat beradi. Shuningdek, dialektika usuliga muqobil bolgan, har xil falsafiy ta'limotlarda kop ishlatiladigan sofistika,

matematika , ekletika va boshqa uslublar ham hozirgi zamon falsafasida muayyan orin olgan.

Похожие

Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli

Mantiq fanining predmeti va vazifalari

«Milliy istiqlol g’oyasi» fanining predmeti, maqsad va vazifalari

Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli

Falsafa tushunchasi, uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli