Диний экстремизм - Философия - Рефераты

Диний экстремизм

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

85.5 KB

Диний экстремизм Режа: 1. Диндан қабиҳ ниятларда фойдаланувчилар 2. Жиҳод 1 ҳақида 3. Шаҳидлик ҳақида 4. Ўз жонига қасд қилишнинг гуноҳи 5. Бегуноҳ кишини ўлдиришнинг жазоси 6. Зулмнинг қораланиши 1 Жиҳод сўзининг луғавий маъноси – ғайрат қилиш бўлиб, бу ўринда мамлакатга бостириб келган таш қи душманга қарши курашиш маъносида келган.

Қачонки ишлар ўз аҳлидан бошқа кишилар қўлига ўтказилса, қиёматни кутаверинг. Ҳадис Диний мутаассиблар диндан фойдаланган ҳолда кишиларга ҳужум қиладиган катта йўлдаги қароқчилардир. Ғазолий Зуғум билан айтилган сўз шу даражага етказадики, қадимий хонадонларни вайрон қилиб юборади 60 . ( 60 Зуннун Ар ғ уннинг ў ғ ли Шаҳоббекнинг Бобурга кўрсатган қайсарлик ва тескари ҳ аракатлари натижасида ўттиз-қирқ йилда тўпланган рўз ғ орининг барбод бўлганлигига келтирилган форс тилидаги ҳикмат) Бобур Жиҳод 2 ҳақида Мусулмонларнинг афзали қўлидан ва тилидан мусулмонларга озор етмайдиганидир. Мўъминларнинг афзали эса хушхулқлироғидир. Муҳожирларнинг афзали эса Аллоҳ қайтарган нарсалардан ўзини узоқ тутувчидир. Жиҳоднинг афзали Аллоҳ йўлида ўз нафси ва хоҳишига қарши қилинадиган жангдир. Ҳадис Умматларимнинг саёҳати Аллоҳ йўлидаги жиҳодларидир. Ҳадис Бозорларимизга хориждан мол олиб келувчи одам гўё Аллоҳ йўлидаги мужоҳид кабидир. Бозорларимиздаги нарсаларни уйида яшириб сақловчи одам гўё Аллоҳнинг китобидаги худосиз кабидир. Ҳадис Ҳар бир яхши ва фожир амир билан бирга жиҳод қилиш сизларга вожибдир, гарчи у гуноҳи кабира амаллар қиладиган бўлса ҳам. Ҳар бир яхши ва ёмон мусулмон орқасида унга иқтидо қилиб намоз ўқиш вожибдир, гарчи у гуноҳи кабира қиладиган бўлса ҳам. Яхши ёки фожир ҳолда ўтган мусулмонга ҳам жаноза ўқиш вожибдир, гарчи у гуноҳи кабираларни қилган бўлса ҳам. Ҳадис 2 Жиҳод сўзининг луғавий маъноси – ғайрат қилиш бўлиб, бу ўринда мамлакатга бостириб келган таш қи душманга қарши курашиш маъносида келган.

Жиҳод тўрт хилдир: 1. Амри маъруф (яхши ишларга буюриш). 2. Наҳйи мункар (гуноҳ, ёмон ишлардан қайтариш). 3.Ўзининг зарарига бўлса ҳам рост сўзлаш. 4. Фосиқ кишининг масхара қилишига чидаб туриш. Ҳадис Бева хотинларга ва мискин-бечораларга ёрдам берувчи киши гўё Аллоҳ йўлида жиҳод қилувчи ёки кечалари ибодат ила қоиму, кундузлари рўза тутиб юрувчилар билан баробардир. Ҳадис Ҳалоллик талаб қилиш ҳам жиҳоддир. Жавомиъул калим Аёлнинг жиҳоди эрига чиройли муомала қилишлигидир. Жавомиъул калим Ҳаж – ҳар бир куч қувватсиз одамнинг жиҳодидир. Жавомиъул калим Тариқатнинг мақомоти (босқичлари) нечта деб сўрасалар, тўрт юзу қирқ тўртта деб айт. Аммо унинг жами тўрт мақомда мужассамдир: Аввал тавбаким, у икки нав бўлади: бири – гуноҳдан зоҳирдан тавба қилиш, иккинчиси – худбинликдан ботинан тавба қилиш. Яъни: Ёмонликдан хазар қилмоқ авомнинг тавбасидир Ўзидан ўзлигин поклаш хослар тавбасидир. Иккинчиси – хавф, яъни қўрқув. Гуноҳдан, ғайри шаръий ишлардан қўрқиш, Аллоҳ ғазабидан, риёзатнинг азобларидан қўрқиш. Ана шу хавфу хатардан қўрқмай, эсон-омон ғолиб чиққан, дунё бандларидан қутулишга қудрати етадиган одам ўзини тариқатга мансуб, деб билиши мумкин. Учинчси – жиҳод, яъни нафс билан жанг олиб бориш: Ташқи душман бўлди яксон, эй шаҳим, Ичкарида лек қолди зўр ғаним. Ул ғанимни ақл ила енгмоқ қийин, Ул қуёнмас, шердир ичда яширин. Тўртинчиси – сабр. Сабр мақсад эшигининг келитидир. Агар тариқат аҳкоми (ҳукмлари) нечта деб сўрасалар, олтита деб айт: аввал – маърифат, иккинчи – саховат; учинчи – таваккул, тўртинчи – тафаккур, бешинчи – сидқ, олтинчи – яқин (шак-шубҳасиз ишонч). Кошифий

Шаҳидлик ҳақида Кимки сув тошқини ёки ёнғиннинг олдини олса, унга шаҳид бўлганнинг савоби берилур. Ҳадис Кимки шаҳидлик мартабасига етишни Аллоҳдан астойдил сўраса, у ўз тўшагида жон берса ҳам, Аллоҳ таоло унга шаҳидлар даражасини ато қилур. Ҳадис Ғарибнинг (ватанидан йироқдаги кимса) ўлими шаҳидликдир (Аллоҳ йўлидаги ўлимдир). Жавомиъул калим Мушриклар, аҳли ҳарб (мамлакат билан душманлик ва уруш ҳолатида бўлган давлат одамлари) ёки боғийлар (давлатга қарши бош кўтарган бағоватчилар), йўлтўсарлар томонидан ўлдирилган киши шаҳид ҳисобланади. У ювилмасдан кафанга ўралиб, жаноза намози ўқилади... Шаҳиднинг қони ювилмайди ва либоси ечилмайди... Давлатга қарши ёгилар ёки йўлтўсарлар ўлдирилса, уларга жаноза намози ўқилмайди, чунки ҳазрат Али боғийларга жаноза намозини ўқимаган эдилар. Ҳидоядан Ўз жонига қасд қилишнинг гуноҳи ...Ўзларингизни ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм- шафқатлидир. Нисо, 29 Ким ўзини бир темир парчаси билан ўлдирса, қиёмат кунида жаҳаннам ўтида темир парчаси қўлида, абадий равишда у билан ўзини ўлдириб азобланиб ётади. Ким заҳар ичиб ўзини ўлдирса, доимий равишда заҳарланиб жаҳаннам ўтида азобланади. Ким ўзини тоғдан ташлаб юборса, доимий равишда жаҳаннам ўтида ўзини тоғдан ташлаб ўлдириб азобланади Ҳадис Ким ўлар ҳолатқа етса, ул билур жон қадрини 61 .( 61 Изоҳ: Бобурни Ҳиндистонда овқатдан заҳарлашганда ўлим ҳолатидан соғайиб кетгач, шу мақолни келтиради) Бобур

Ҳар ким ўзини ярадор қилиб, шу сабабли ҳаётдан кўз юмса (ўзини ярадор қилиб ўлдирса), унинг бу қилмиши бу дунёда ҳадар 3 бўлиб, ҳеч қандай эътиборга эга эмас, аммо охиратда осий ва гуноҳкор ҳисобланади. Имом Абу Юсуф фикрича, бундай одам ювилиб кўмилади, аммо унга жаноза намози ўқилмайди (яъни шу йўсинда боғийлар 4 каби унга иҳонат қилинади – паст назар билан қаралади). Ҳидоядан Бегуноҳ кишини ўлдиришнинг жазоси Айтинг (эй, Муҳаммад,): «Келинглар, Раббингиз сизларга ҳаром қилган нарсаларни ўқиб берай: - У зотга бирор нарсани шерик қилмангиз, ота-онага яхшилик қилингиз, болаларингизни қашшоқликдан (қўрқиб) ўлдирмангиз, Биз сизларни ҳам, уларни ҳам ризқлантирурмиз, фаҳш ишларнинг ошкорасига ҳам, пинҳонасига ҳам яқинлашмангиз, Аллоҳ тақиқлаган (жон)ни ноҳақ қатл қилмангиз! Ақл юргизишларингиз учун (Аллоҳ) ҳукм қилгани шу(лар)дир. Анъом, 151 Улар Аллоҳ билан бирга бошқа «илоҳ»га илтижо қилмаслар ва Аллоҳ ўлдиришни ман этган жонни ноҳақ ўлдирмаслар ҳамда зино қилмаслар. Ким мана шу (гуноҳлар)ни қилса, гуноҳ (уқубат)га учрар. Фурқон, 68 Ана ўша (биринчи қотиллик) туфайли Исроил авлодига шундай ҳукмни битиб қўйдик: "Бирор жонни ўлдирмаган ёки Ерда (бузғунчилик ва қароқчилик каби) фасод ишларини қилмаган инсонни ўлдирган одам худди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса барча одамларни тирилтирган кабидир". Уларга расулларимиз ҳужжатларни келтирганлар. Сўнгра уларнинг кўпчилиги ўшандан кейин (ҳам) Ерда исроф қилувчилардир. Моида, 32 Икки мусулмон қўлларида қиличлари билан тўқнашсалар (урушсалар), бири иккинчисини ўлдирса, қотил ҳам, мақтул ҳам дўзахга маҳкумдир. Ҳадис Қайси бир мусулмон иккинчи бир мусулмон биродари бошига тиғ кўтарса, Аллоҳ таолонинг фаришталари то ўша тиғни қайтариб ўрнига қўймагунча лаънат айтиб турурлар. Ҳадис 3 Ҳадар - зоеъ кетган, беҳуда бўлган. 4 Боғийлар - давлатга қарши чиққан қуролланган кишилар.

Гуноҳи кабиралар: Аллоҳга ширк келтирмоқлик, инсон қонини ноҳақ тўкмоқлик, ота-онага оқ бўлмоқлик ва ёлғон гувоҳлик бермоқлик. Ҳадис Имон қотилликнинг кишанидир. Жавомиъул калим Мўминнинг қони ҳаром (уни ўлдириш мумкин эмас) бўлганидек, унинг молу мулки ҳам ҳаромдир (уни ўғирлаш ёки унга хиёнат қилиш мумкин эмас). Жавомиъул калим Мусулмонга бошқа мусулмоннинг қони, обрўси ва мол мулки ҳаромдир (яъни унинг жонига қасд қилиши, обрўси ва молу мулкига тажовуз қилиши мумкин эмас). Жавомиъул калим Қиёмат кунида одамлар ўртасида чиқариладиган биринчи ҳукм қонлар (қотиллик) хусусида бўлади. Жавомиъул калим Зулмнинг қораланиши …Албатта, золимлар толе топмаслар. Анъом, 21, 135 Зулм қилганларга суянмангиз, токи сизларга (дўзахдан) олов етмасин!... Ҳуд, 113 Ҳар ким бирор хатолик ёки гуноҳ ишга қўл урса-ю, сўнгра унда бегуноҳ одамни айбласа, албатта, бўҳтон ва аниқ гуноҳни (бўйнида) кўтарган бўлур. Нисо, 112 Фақат одамларга зулм қиладиган ва ерда ноҳақлик билан ҳадларидан ошадиган кимсалар(ни айблаб жазолаш)гагина йўл бордир. Ана ўшалар учун аламли азоб бордир. Шўро, 43 Эй, мўминлар, (сизлардан) бир қавм (бошқа) бир (мўмин) қавмни масхара қилмасин! Эҳтимолки, (масхара қилинган қавм) улардан яхшироқ бўлсалар. Яна (Сизлардан) аёллар ҳам (бошқа) аёлларни (масхара қилмасинлар)! Эҳтимолки, (масхара қилинган аёллар) улардан яхшироқ

бўлсалар. Ўзларингизни (бир-бирларингизни) мазах қилманглар ва бир- бирларингизни лақаблар билан атаманглар! Имондан кейин фосиқлик номи нақадар ёмондир! Кимки тавба қилмаса, бас, айнан ўшалар золимлардир. Ҳужурот, 11 Албатта, Аллоҳ адолатга, эзгу ишларга ва қариндошга яхшилик қилишга буюрар ҳамда бузуқчилик, ёвуз ишлар ва зулмдан қайтарур. (У) эслатма олурсизлар, деб сизларга насиҳат қилур. Наҳл, 90 Эй, одам фарзандлари, мен зулмни ўзимга ҳаром қилдим ва уни сизларнинг ўрталарингизда ҳам ҳаром қилдим, бас, бир-бирларингизга зулм қилманглар. Ҳадиси қудсий Мазлумларнинг дуосидан қўрқ, чунки уларнинг дуолари мустажобдир. Ҳадис Мазлуминг қарғишидан сақланинглар, гарчи у кофир бўлса ҳам. Унинг дуоси билан Аллоҳнинг даргоҳи ўртасида парда йўқ. Ҳадис Фақирлик, қашшоқлик, зулм қилиш ва зулм қилинишдан Аллоҳ таолодан паноҳ тиланглар. Ҳадис Эй, Парвардигор, мен сендан қашшоқликдан, етишмовчиликдан, хорликдан, бировга зулм қилиш ёки зулм қилинишдан паноҳ тилайман. Ҳадис Қачонки қози зулм қилмаса, Аллоҳ таоло у билан биргадир. Зулмга ўтиши биланоқ у Аллоҳдан узоқлашиб, Шайтонни йўлда қолдириб кетади. Ҳадис Кишилар молини ноҳақ ейишга ўрганган одамлар қиёмат куни дўзахга маҳкумдирлар. Ҳадис Сизлардан олдинги қавмлар нима учун ҳалок қилинган? Улар ҳурматли одам ўғрилик қилса кечирганлар, аммо заиф ва бечораҳол одамни эса жазолаганлар. Ҳадис Биродарларингизга, хоҳ у золим бўлсин, хоҳ мазлум, ёрдам беринг. Сўрадилар: «Мазлумга-ку ёрдам берамиз, золимга қандай ёрдам берамиз?»

Жавоб бердиларки: «Уни зулм қилишдан тўхтатиб қолсангиз, шу унга қилган ёрдамингиз бўлади». Ҳадис Эй, одамлар! Аллоҳдан қўрқинглар! Аллоҳга қасамки, қайси бир мўмин бошқа бир мўминга зулм қилса, қиёмат куни Аллоҳ таоло мазлумга ундан қасос олиб берур. Ҳадис Одамларнинг юзларига уришдан сақланинглар. Ҳадис Чақирилган жойга боринглар, ҳадяни қайтарманглар ва мусулмонларни урманглар. Ҳадис Мусулмонларнинг яхшиси унинг қўли ва тилидан бошқалар озор топмайдиганидир. Ҳадис Кечирилмайдиган, кечириладиган ва унутилмайдиган гуноҳлар бор. Кечирилмайдиган гуноҳ-бу Аллоҳга ширк келтиришдир. Кечириладигани эса Аллоҳ таоло билан банданинг ўртасида бўладиган маъсият (гуноҳ) ишлар. Унутилмайдиган гуноҳ бандаларнинг бир-бирларига қилган зулм ва хиёнатларидир (бу гуноҳни то мазлум кечмагунча Аллоҳ ҳам кечмайди). Ҳадис Эй, Аллоҳнинг бандалари! Аллоҳ таоло қийинчиликни ҳеч кимга раво кўрмайди. Аммо зулм билан қарз олган одам уқубат ва ҳалокатга маҳкумдир. Ҳадис Дилозорларнинг ҳаммаси дўзахга маҳкум. Ҳадис Қулингга дарра уришга қодир бўлсанг, билгинки, Аллоҳ сендан ҳам қудратлироқдир. Ҳадис Агар сизларнинг тилсиз ҳайвонларга қилган зулмларингиз кечириладиган бўлса, демак, жуда кўп гуноҳларингиз кечирилган бўлар эди. Ҳадис

Агар қиёматда қасос олиш бўлмаганда эди, сени шу мисвок билан бир урар эдим. Ҳадис Кимки мусулмонларнинг йўлларига азият туғдирса, унга уларнинг лаънати ёғилур. Ҳадис Кимки бирор мусулмонга озор берса, гўё у Менга озор берган бўлади; Менга озор берган Аллоҳ таолога озор берган бўлади. Ҳадис Кимки бирор нарсани ноҳақ йўл билан олмоқни даво қилса, ундай одам бизлардан эмас, у дўзахдан ўзига жой танлайверсин. Ҳадис Кимки золимга бировларнинг ҳаққини ноҳақ олишига ёрдам берса, у Аллоҳнинг ва Пайғамбарининг аҳду паймонини бузган бўлади. Ҳадис Кимки бир ерни зулм билан ноҳақдан эгаллаб олса, қиёмат куни Аллоҳ таолони ўзига ғазабли ҳолда учратур. Ҳадис Кимки саримсоқ ёки хом пиёз еган бўлса, биздан ва масжиддан узоқлашсин, то ҳиди кетгунча уйида ўтирсин. Ҳадис Кимки бировнинг мол-мулкини зўрлик билан тортиб олса, у ислом аҳлидан эмас. Ҳадис Бировларга зарар етказган одамнинг зарарини Аллоҳ таоло ўзига қайтарур, бировларга қийинчилик келтирган одам бошига ҳам машаққатли кунларни солур. Ҳадис Золимнинг золимлигини билиб туриб, ёрдам бериш учун у билан бирга юрувчи одам исломдан чиқиб қолади. Ҳадис

Ким бировга ёмонлик қилса, шу дунёнинг ўзидаёқ жазосини кўради. Ҳадис Уч хил дуо шубҳасиз мустажобдир: мазлумнинг дуоси, мусофирнинг дуоси, отанинг фарзанд ҳаққига қилган дуоси. Жавомиъул калим Бойнинг (мол, мулк беришда) пайсалга солиши зулмдир. Жавомиъул калим Мусулмон мусулмоннинг биродаридир, у биродарини ёрдамсиз қолдирмайди ва унга зулм қилмайди. Жавомиъул калим Барча ишлардан огоҳ бўлгувчи Аллоҳ таолони ҳеч бир ишингда назарингдан қочириб унутма, ҳар бир тасарруфингда одил бўлиб, бировга зулм қилма. Замахшарий

Номлар кўрсаткичи Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири. Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

Похожие

Диний экстремизм

Асосий диний конфессиялар

Оилавий муносабатлар маданиятининг диний ва миллий жиҳатлари

Оилавий муносабатлар маданиятининг диний ва миллий жиҳатлари

Диний қадриялар ва уларни комил инсонни тарбиялашдаги ўрни