Сув буғи

Сув буғи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

138.5 KB

Сув буғи Режа: 1. Буғ ҳосил бўлиш процесси. 2. Буғ ҳосил бўлиш процессининг p - диаграммада тасвирланиши. 3. Сув буғининг т s ва is –диаграммаси.

Буғ ҳосил бўлиш процесси Сув буғи буғ турбиналари, буғ машиналари ва бошқа бир неча қурилмаларда ишчи жисм, иссиқлик алмашинув қурилмаларида эса иссиқлик ташувчи сифатида кенг қўлланилади. Модданинг суюқ ҳолатдан газ ҳолатига ўтиши буғланиш дейила ди. Бунда молекулаларнинг бир қисми суюқлик юзасидан қолган мо - лекулаларнинг тортишиш кучини енгиб, учиб чиқади ва атроф - муҳитга тарқалади. Кинетик энергияси анча катта бўлган молекула ларгина бундай иш бажара олади. Агар суюқлик ўзгармас босимда иситилса, унинг молекулалари нинг барча ҳажм бўйича ҳаракат тезлиги ортади ва буғ ҳосил бўлиш кучаяди. Суюқликнинг физик хусусиятига ва босимга қатъий мувофиқ келадиган муайян температурада буғланиш процесси қайнаш процессига айланади. Суюқликнинг фақат эркин сиртидан эмас, балки бутун ҳажми бўйича жадал равишда буғга айланиши ва буғ пуфакчаларининг тез ҳосил бўлиши ва кўпая бориши қайнаш дейлади. Буғланиш процессига тескари процесс, яъни модданинг газ ҳолатидан суюқ ҳолатига ўтиши конден c атланиш дейилади. Босим ўзгармас бўлган пайтда конденcатланиш процессида буғ - ланишда бўлгани каби температура ўзгармасдан қолади. Агар буғланиш ёпиқ идишда кетаётган бўлса, у ҳолда буғ миқдори мувозанат қарор топгунча, яъни суюқлик ва буғ миқдорлари ўзгармас бўлгунча ортаверади. Бу вақт бирлиги ичида суюқликдан чиқиб кетаётган зарралар сони шу вақт ичида суюқликка қайтаётган зарралар сонига тенг деган сўздир. Суюқлик билан мувозанат да турган буғ тўйинган буғ дейилади. Тўйинган буғнинг температураси у ҳосил бўлаётган қайнаётган суюқлик температурасига тенг бўлади.

+айнаш содир бўладиган температура билан босим бир-бирига боғлиқдир. Улар тўйиниш температураси ва босими дейилади ва m m p t , билан белгиланади. Суюқлик қайнайдиган босим қанчалик юқори бўлса, қайнаш температураси ҳам шунча юқори бўлади. Температураси ва босими тўйиниш босими билан температураси га тенг, лекин таркибида сув зарралари бўлмаган буғ қуруқ буғ дейилади. Суюқликка тегиб турган ва унинг устидаги бўшлиқни тўйинти радиган буғ тўйинган нам буғ дейилади. Тўйинган нам буғ-буғ билан жуда майда сув томчилари аралашмасидир. Буғдаги суюқлик зарраларининг миқдори буғнинг қуруқ ёки намлик даражасини бел гилайди. +уруқ тўйинган буғ массасини тўйинган нам буғ массаси йиғиндисига (буғ ва суюқлик аралашмаси) нисбати X билан белгила нади ва буғ сақлами ёки буғнинг қуруқлик даражаси дейилади. Нам буғдаги қайнаётган суюқликнинг массаси улушига буғнинг намлик даражаси дейилади ва У билан белгиланади. у = 1 - х Агар X = 0,6 бўлса, у ҳолда У = 1 - 0,6 = 0,4 бўлади, тўйинган нам буғ 60% қуруқ буғ билан 40 % суюқликдан (сувдан) иборат бўлади. Агар тўйинган қуруқ буғга ўзгармас босимда иссиқлик берил са, унинг температураси кўтарилиб,ҳажми ортади ва ҳосил бўлган буғ ўта қизиган буғ дейилади. Буғ ҳосил бўлиш процессининг p  - диаграммада тасвирланиши Суюқлик ва буғдан иборат системанинг фазовий P  диаграммаси, сув ва буғ солиштирма ҳажмининг босимга боғлиқлик графигидан иборат. Сув температураси 0 0 С ва босими P бўлганда солиштирма ҳажми  бўлсин (5.1- расм), бу ҳолат a 1 нуқтага мос келади.

1 - расм . Агар ўзгармас P 1 босимда сувга иссиқлик берсак , сувнинг солиштирма ҳажми ва температураси ортиб боради . Сувнинг темпера тураси P 1 босимга мос t = t m бўлган b 1 нуқтада қайнаш бошланади . Бу вақтда сув  ҳажмни эгаллайди . Иссиқлик беришни давом эттирсак в 1 – с 1 чизиқ бўйича буғ ҳосил бўлиш процесси амалга ошади . Бу процессда температура ўзгармасдан қолади (t m =const) чунки шу вақтда келтирилган иссиқлик сув ва буғ температураси нинг кўтарилишига эмас , балки фақат молекулалар орасидаги тор тишиш кучларини енгишга ва буғнинг кенгайиш ишига сарфланади . Бу процессда икки фазали муҳит: сув + буғ бўлади, бу муҳит тўйинган нам буғ дейилади. Нуқта С да суюқликнинг охирги зарраси ҳам буғга айланиб  ҳажмни эгаллайди ва тўйинган қуруқ буғ ҳосил бўлади. Агар тўйинган қуруқ буғга ўзгармас босимда иссиқлик келтирилиши давом эттирилса, ўта қизиган буғ ҳосил бўлади. Ўта қизиган буғнинг ҳолатини белгиловчи d нуқта қанчалик

кўп иссиқлик миқдори кел тирилса шунчалик ўнгрок томонга силжийди. Бу пайтда унинг тем пература ва солиштирма ҳажми  ортиб боради. Энди сувнинг юқорироқ Р 2 босимда ( P 2 > P 1 ) буғга айланиш процессини кўриб чиқамиз. Маълумки, босим ортиши билан қайнаш температураси ҳам кўтарилади. Сув сиқилмайдиган модда бўлганли ги сабабли, унинг дастлабки ҳажми ўзгармасдан  0 га тенг бўлиб қолади (нуқта d 2 ). Сувнинг қайнаш бошланишини кўрсатувчи b 2 нуқта (қиздирилганда кенгайиш ҳисобига) b 1 нуқтадан ўнг томонда жойлашади, яъни ҳажми ) ( 1 2 b b     кўпаяди. Тўйинган қуруқ буғнинг ҳолатини белгиловчи С нуқта эса С нуқтадан чапрокда жойлашади. Демак, босим ва тем пература ортиши билан тўйинган қуруқ буғнинг солиштирма ҳажми ) ( 1 2 с с     камаяди. Юқорида кўриб чиққанимиздек P 3 > P 2 босимда a 3 , b 3 , c 3 ва d 3 нуқталар ҳосил бўлади. Агар сувнинг қайнаш нуқталари b 1 , b 2 ва b 3 ни ўзаро бирлаштирсак, суюқликнинг чегара эгри чизиғи АК ҳосил бўлади. АК чизиқнинг исталган нуқтасида буғ сақлами x =0 бўлади. Агар С 1 , С 2 ва С 3 нуқталарини ўзаро туташтирсак, буғнинг чегара эгри чизиғи ВК ҳосил бўлади. Бу Р ва  нинг исталган қийматларида буғ сақлами x =1 бўладиган чизиқдир. АК ва ВК эгри чизиқлар диаграммани қуйидаги уч соҳага бўлади: АК ва ВК чегара эгри чизиқлар орасидаги тўйинган буғ соҳаси; ВК эгри чизиқдан ўнгрокда ва К нуқтадан юқорида жойлашган, ўта қизиган буғ соҳаси; АК эгри чизиқдан чапда жойлашган суюқлик соҳаси. АК ва ВК чегара эгри чизиқлар туташадиган К нуқта критик нуқта дейилади. Бу нуқтада суюқлик билан унинг тўйинган буғи орасидаги фарқ йўқолади, яъни модда газ ва суюқ жисмларнинг хоссаларига эга бўлади.

Сув буғи учун критик параметрлар қуйидагича: t = 374,12 0 C к =0,003147 m 3 / кг ; P к =22,1145 МПа; i к =2095,2 кДж/кг; S к =4,424 кДж/ к кг  Сув буғининг т s ва is –диаграммаси Т S - диаграммада процесс эгри чизиғининг остидаги юза билан, жисмга берилган ёки ундан олинган иссиқлик миқдори аниқланади. 5.2.-расмда сув буғининг Т s - диаграммаси тасвирланган.Буғ ланиш процессининг Р v - диаграммасидаги ҳар бир нуқтасини Т S - диаграммасига кўчирамиз. Т s - диаграмма термодинамик процесслар ва циклларни текши ришда, яъни процессдаги иссиқлик миқдори ва қайтар циклларда иш миқдорини топишда кенг қўлланилади. Бундан ташқари Т s - диаграм мада температура ўзгаришини аниқ кўриш мумкин. Диаграмманинг ноқулайлиги шундан иборатки, иссиқлик миқдорини аниқлаш учун ҳар гал тегишли юзаларни ҳисоблаб чиқиб то пишга тўғри келади. 2 - расм.

Агар энтропия диаграммасининг ординаталари ўқига энтальпия қийматлари қўйилса, у ҳолда S = const бўлгандаги иш ва P = const бўлгандаги иссиқлик миқдори Т s -диаграммадагидек юзалар билан эмас, балки чизиқ кесмалари билан тасвирланади. Буғ процесслари ва циклларини термодинавикавий текшириш ҳамда ҳисоблашда i - s диаграммадан фойдаланиш ҳисоблаш методикаси ни анча соддалаштиради. 3 - расм . 3.- расмда сув буғи учун - is диаграмма схема тарзида кўрсатилган Термодинамикада 00 С температурадаги энтропия ва энтальпия шартли равишда нолга тенг деб ҳисобланади. Бу ҳолат is - диаграм мада координаталар боши билан тасвирланади. Сувнинг АК ва буғнинг ВК эгри чизиқлари критик нуқта К да туташиб диаграммани икки соҳага бўлади. Бу эгри чизиқлардан юқорида ўта қизиган буғ соҳаси, пастда эса тўйинган нам буғ соҳаси жойлашган. Тўйиниш соҳасидаги изобаралар ноль нуқтадан бошланиб, босим қанчалик катта бўлса, изобаралар шунчалик юқорида жойлашади. Ўта қизиган буғ соҳасида юқоридаги чегара эгри чизиқда изо бара ва изотермалар бир-биридан ажралади.

А Д А Б И Ё Т Л А Р 1. Нашокин В.В. Техническая термодинамика и теплопередача М., 1980 й. 1. Кудинов В.А., Карташов Э.М. Техническая термодинамика М., 2000 й. 2. Кириллин В.А., Сычев.В., Шейддлин А.Е. Техникавий термодинамика. Тошкент 1980 й. 3. Черняк О.В. Теплотехника ва гидравлика асослари. Тошкент, 1997 й. 4. Лариков Н.Н. Теплотехника. М.,1986 й. 5. Панкратов Г.П. Сборник задач по теплотехнке. М., 1986 й. 6. Андрианова Т.Н., Дзампов Б.В. и др. Сборник задач по технической термодинамике. М., 2000 й.

Похожие

Нурий иссиклик алмашинуви

Қозон қурилмалари

Асосий термодинамикавий ҳолат параметрлари

Электр станциялар, уларнинг турлари ва ишлаш принциплари.

Техник суюкликлардан фойдаланиш ва уларнинг эксплуатацион хоссалари