Кетма–кет уланган электр занжирининг турғунлашган ҳолати. Актив, реактив ва тўлиқ қаршиликлар. - Энергетика - Рефераты

Кетма–кет уланган электр занжирининг турғунлашган ҳолати. Актив, реактив ва тўлиқ қаршиликлар.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89.5 KB

Кетма–кет уланган электр занжирининг турғунлашган ҳолати. Актив, реактив ва тўлиқ қаршиликлар . Режа: 1. Кетма–кет уланган занжирдаги турғунлашган ҳолат. 2. Ток ва кучланиш орасидаги фаза силжишлари. 3. Актив, реактив ва тўла қаршилик.

1. Кетма–кет уланган занжирдаги турғунлашган ҳолат. 1–расмда кетма–кет уланган r, L ва С қисмлардан таркиб топган занжир схемаси келтирилган. Ушбу схема учун қуйидаги кўринишдаги тенгламага эгамиз: U = U r + U L + U c = r i + L  t dti C dt di 0 1 + U c (0) (1) 1-расм Келтирилган тенгламанинг умумий ечими i(t), бошқа ҳар қандай чизиқли дифференциал тенгламани к и каби, хусусий ечим i / (t) (функция u(t) нинг кўриниши билан аниқланадиган) ва тўлиқ интеграл i // (t) (u(t)=0 деб олинганда, бир турдаги дифференциал тенгламанинг тўлиқ интеграли) ларнинг йиғиндиси каби ҳисобланади. Занжирга кучланиш u(t) улангандан кейин токнинг i // (t) ташкил этувчиси тез орада сўнади (секунднинг улушлари ёки бир неча секунд давомида, амалда нолгача). Ҳақиқатда U=0 ва r≠0 бўлганида кетма–кет улангандаги жараён фақатгина занжирнинг майдонлари (электр ва магнит) даги энергия захиралари ҳисобигагина сақланиб туриши ва кейинчалик энергиянинг r қаршиликли қисмида тарқалиши ҳисобига сўниши мумкин. Бинобарин, занжирни, тармоқда улангандан кейин озроқ вақт ўтгач, қиймати занжир тенгламасининг хусусий ечими i / (t) га тенг бўлган i(t) ток турғунлашади. i(t) катталик турғунлашган режимдаги занжир токи бўлиб ҳисобланади. Фараз қилайлик, занжирга уланган кучланиш синусоидал қонуният бўйича ўзгарсин: Ur UL UC C L r U

U =U m  sin ( ω t + ψ u ) (2) Ушбу ҳолатда турғунлашган режим токи ҳам синусоидал ва шу частота ω =2  f га эга бўлади, шунинг учун қуйидаги тенглик ўринли бўлади: i =I m  sin (ωt + ψ i ) = I m  sin ( ωt + ψ u – φ ) (3) Электротехниканинг асосий вазифаси бўлиб U m , ω ва ψ u ларнинг берилган қийматларида I m ва φ ни топишдан иборатдир . 1. Ток ва кучланиш орасидаги фаза силжишлари. Турғунлашган синусоидал жараённи тадқиқ қилишда  и бошланғич фаза (уланган кучланишнинг) қиймати ихтиёрий танлаб олиниши мумкин. Чунки ушбу ҳолатда кетма-кет уланган элементлардан иборат занжирнинг ҳар бир қисмидаги ток умумий ҳисобланади ва  и =  деб танлаш мақсадга мувофиқ бўлади (ток учун бошланғич фаза бу ҳолда нолга тенг:  i = 0 бўлади). У ҳолда қуйидагига эга бўламиз: U = U m  sin (  t +  u ) = U m  sin (  t +  ) (4) i = I m  sin  t (5) бунда:  - ток ва кучланиш орасидаги фаза силжиши. Ушбу параметр кўриб чиқилаётган элемент (актив, индуктив ёки сиғимли элемент) нинг қаршилигининг моҳиятини тавсифлайди. Ушбу қаршиликларга боғлиқ ҳолда  бурчак ҳар хил бўлиши мумкин. (3.3.4) ва (3.3.5) лардан i ва U ларнинг қийматларини (1) тенгламага қуйиб, қуйидагини ҳосил қиламиз: rI m  sin  t+  LI m  cos  t– С  1  I m cos  t+ С  1  Im+U C (o)=U m  sin(  t+  ) (6) Келтирилган тенгламада тенгламанинг чап қисмидаги охирги 2 та ҳаддан ташқари барча ҳадлар доимий ташкил этувчига эга , шунинг учун :

С  1  I m  U C (o) = 0 (7) (3.3.7) тенглама вақт t нинг исталган моменти учун ҳам ўринли бўлиши лозим . Хусусан ,  t = 2  ва  t = 0 бўлган ҳолларда : rI m =U m  cos  (8) (  L – С 1 )  Im = U m  sin  (9) (3.3.8) ва (3.3.9) ларни квадратга кўтариб ва қўшиб , қуйидагини ҳосил қиламиз : [ r 2 + (  L – С 1 ) 2 ]  I 2 m = U 2 m (10) бу ердан ток ва кучланиш амплитудалари ўртасидаги боғлиқликни ҳосил қиламиз : 2 2 1        C L r U I m m   (11) Ушбу ифоданинг ўнг ва чап қисмларини 2 га бўлиб , шунга ўҳшаш , жорий ( амалдаги ) ток ва кучланишлар ўртасидаги боғлиқликни ҳосил қиламиз : 2 2 1        C L r U I   (12) (3.3.11) ва (3.3.12) тенгламаларда барча ҳолат ларда ҳам илдиз остидан фақатгина мусбат илдиз қиймати олинади , чунки кучланиш ва токнинг амплитудалари ва жорий ( амалдаги ) қийматларини мусбат катталиклар деб ҳисоблаймиз . (3.3.9) ни (3.3.8) га бўлиш орқали:

r C L tg    /1  (13) ифодани ҳосил қиламиз. 3. Актив, реактив ва тўла қаршилик. Кучланиш ва токнинг амплитудалари U m ва I m ёки жорий (амалдаги) қийматлари U ва I лар ўртасидаги боғлиқликни ифодаловчи формулаларда маҳражда электр қаршилиги билан бир хил ўлчовдаги катталиклар турибди. Бу катталикларни Z орқали ифодалаймиз ва занжирнинг тўлиқ қаршилиги деб атаймиз. Юқорида кўрилган занжир учун: 2 2 1          C L r I U I U Z m m   (14) Ўзгарувчан ток занжирининг тўлиқ қаршилиги Z умумий ҳолда r қаршиликдан катта ва унга фақатгина хусусий ҳолатда тенг бўлиши мумкин. Бунга сабаб, кўрилаётган занжирдаги кучланиш нафақат i , r билан индуктив элемент учун dt di L ва сиғим учун c q ташкил этувчиларга ҳам эгадир. U r ва ( U L + Uc ) кучланишлар бир - бирига нисбатан 2  бурчакка силжигандир. Шунинг учун занжирнинг тўлиқ қаршилиги Z ни оддийгина арифметик қўшиш усулида ( r ва X ни) аниқлаб бўлмайди, аниқ ҳисоблаш, қуйидаги ифода орқали: 2 2 x r Z   (15) амалга оширилади. r қаршилик занжирнинг актив қаршилиги деб аталади. Ушбу қаршилик орқали занжирдаги электромагнит энергиясининг иссиқлик энергияси ажралиб чиқиши тарзида йўқолиши жараёнлари аниқланади. ωL - С 1

катталик (қаршилик ўлчовига эга, ўзиндукция ва сиғим таъсирини ҳисобга олувчи) эса занжирнинг реактив қаршилиги деб аталади ва X орқали белгиланади. Сиғим таъсирини ҳисобга олувчи С 1 ҳад занжирнинг сиғимий қаршилиги деб, ўзиндукция таъсирини ҳисобга олувчи ωL ҳад эса занжирнинг индуктив қаршилиги деб аталиб, мос ҳолда Xc ва X L билан белгиланади. У ҳолда: C L L С X X C L X L Х С Х           1 ; ; 1 (16) 2 2 2 2 1 x r C L r Z            (17) Шуни таъкидлаш лозимки, частота ортиши билан X L нинг ошиши ўзиндукция Э . Ю.К. ининг токни ўзгариш тезлигига пропорционал бўлиши билан боғлиқ ва шунинг учун ток амплитудаси ўзгармаган ҳолда частота ортиши билан ўзиндукция Э.Ю.К. нинг амплитудаси ҳам ортади. Частотани ортиши билан X c катталик миқдорининг камайиши конденсатордаги силжиш токи конденсатор зажимларидаги кучланишнинг ўзгариш тезлигига пропорционал бўлишига боғлиқ ва шунинг учун кучланиш амплитудаси ўзгармас бўлганида частота ортиши билан унинг амплитудаси ҳам ортади.

Адабиётлар 1. Идельчик В.И. Электрические системы и сети. - М. Энергоатомиздат, 1989, 592 с. 2. Электрические системы. Электрические сети: Учебное пособие для вузов/Под ред. А.В.Веникова и В.А.Строева. – М.: Высшая школа. 1998. – 512 с. 3. Блок В.М. Электрические сети и системы. - М.: Высшая школа, 1986, 430 с. 4. Ғойибов Т.Ш. Электр тармоқлари ва тизимлари. Мисол ва масалалар тўплами. Ғ Тошкент.: ТошДТУ, 2006. 5 . Электрические сети и системы/ Под ред. Г.И.Денисенко. - Киев, Вища школа, 1986. – 452 с. 6 . Фазылов Х.Ф., Насыров Т.Х. Установившиеся режимы электроэнергетических систем и их оптимизация. – Т.: Молия, 1999.

Похожие

Параллел уланган электр занжирларнинг турғунлашган ҳолати. Актив, реактив ва тўла ўтказувчанлик.

Кетма–кет, параллел ва аралаш уланган занжирларни ҳисоблаш.

Электр тармоқларнинг актив ва реактив қувватларнинг кирим-чикими (баланс). реактив қувватнинг қоплаш

r C элементлари кетма – кет уланган занжирдаги қисқа тутуашув

r,L элементлари кетма-кет уланган занжирда қисқа туташув