Чизиқли режимли трансформаторлар. - Энергетика - Рефераты

Чизиқли режимли трансформаторлар.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

114 KB

Чизиқли режимли трансформаторлар. Режа: 1. Магнит боғланган контурлар ҳақида. 2. Чизиқли характеристикага эга трансформаторлар. 3. Идеал трансформаторлар.

1. Магнит боғланган контурлар ҳақида. 1-расмда қўйидаги тенгламалар системасини қаноатлантирувчи схема тасвирланган: ) ( ) ( 2 1 1 1 11 1 I I M j I M L j Ir U               (1) 2 2 1 2 2 11 ) ( ) ( 0 I Z I I j I M L j Ir np               L1- M L2- M r1 r2 Zï ð M I2 I1 I1+ I 2 U 2 1 – расм Берилган занжирдаги I 1 , I 2 токлар ва U 1 , U 2 кучланишлар трансформатордаги мос катталикларга тенг бўлганлиги учун 1– расмда келтирилган схема трансформаторлар нинг эквивалент схемаси деб аталади . Бунда агар М чўлғам L 2 ва L 1 чўлғамлар орасида ётса , у ҳолда ёки L 1 – М , ёки L 2 – М манфий қийматга эга бўлади . Ушбу ҳолат катта қизиқиш ҳосил қилади , чунки 1– расмдагидек уланган электр занжирларини синтёз қилиш билан боғлиқ баъзи масалаларни ечишда манфий индуктивликни унга боғланган ҳолда мусбат индуктивлик билан ўзаро қоплаш зарурияти пайдо бўлади . Амалиётда контурнинг магнит боғлиқлик даражасини қўйидаги катталик : 2 1 L L M k   (2) билан тасвирлаш қабул қилинган (4.10.2) ифода боғлиқлик коэффиценти номини олган . Ҳарбир реал ҳолатда ушбу коэффицентнинг қиймати бирдан кичик бўлади . Буни қўйидагича кўрсатиш мумкин . Иккиламчи чўлғамнинг

актив қаршилиги нолга тенг ва ушбу контур қисқа туташган ҳолда ёпиқ бўлсин . У ҳолда r 2 =0 ва Z np =0 қўйидаги тенгликлар ўринлидир : r 11 =0 x 11 =ωL 2 ; ∆x =-ω·M 2 /L 2 ва x=ωL 1 -ω·M 2 /L 2 =ωL 1 ·(1–M 2 /L 1 ·L 2 )=ωL 1 (1– k 2 )=ωL Э бу ерда L Э қатталик мусбат бўлиши шарт, чунки магнит майдони энергияси Э M L i W    21 2 1 (3) мусбат бўлади, демак фақатгина чекланган ҳолатда қачонки, бирламчи ва иккиламчи контурлар бир–бирига шунчалар яқин жойлашгандагина бирламчи занжирдаги ўзаро индукция оқими ва ўзиндукция оқимлари бир– бирларини компенсациялаган ҳолдагина, К катталикнинг қиймати 1 га тенг бўлади. 2. Чизиқли характеристикага эга трансформаторлар. Маълумки, трансформаторларнинг чўлғамлари ферромагнит ўзакка ўралган бўлса, бу хилдаги трансформаторларнинг хусусиятлари чизиқсиз бўлади. Ферромагнит ўзаксиз трансформатор шартли равишда чизиқли трансформатор деб аталади. Чунки ундаги жараёнлар чизиқли тенгламалар ёрдамида ёритилиши мумкин. Бундай трансформаторлар чизиқли характеристикага эга. Фараз қилайлик, трансформаторнинг бирорта чўлғами (масалан: 1– чўлғами) зажимларга е Э.Ю.К. уланган, унинг бошқа чўлғами зажимларига эса истеъмолчи уланган бўлсин (2–расмга қаранг). Бу ерда ўзаро индукция М коэффиценти катталиги ва ишораси жиҳатидан 2–расмда нуқталар кўринишида берилган деб ҳисоблаймиз.

I1 I2 L1 r1 L2 r2 U 2 Zï ð Ì U 12–расм. Бирламчи чўлғамнинг актив қаршилигини r 1 деб, иккинчи чўлғамникини r 2 деб, мос ҳолда индуктивликларини L 1 ва L 2 деб белгилаймиз. Кирхгофнинг 2 –қонунига асосан қўйидагига эгамиз: dt di M dt di L ir U 2 1 11 1      (4) 2 2 2 22 1 U dt di L ir dt di M       (5) Агарда U 1 синусоидал кучланиш бўлса, турғунлашган режим ҳолатида i 1 , i 2 ва U 2 катталиклар ҳам вақтинча синусоидал функциялари бўладилар ва трансформатор тенгламаларини комплекс кўринишда қўйидагича ёзиш мумкин: U 1 =r 1 I 1 + jωL 1 I 1 + jωM I 2 (6) -jωM I 1 = r 2 I 2 + jωL 2 I 2 + U 2 (7) Агарда U 1 , трансформаторнинг параметрлари ва истеъмолчининг Z np =U 2 / I 2 қаршилиги (4.10.8) маълум бўлса , берилган системани еча туриб I 1 ва I 2 токларни , шунингдек U 2 кучланишни аниқлаш мумкин . Ва аксинча U 2 , I 2 ва трансформаторнинг берилган параметрига асосланиб U 1 ва I 1 катталикларни аниқлаш мумкин . Агарда Z np =r np + jr np маълум ва U 1 берилган бўлса , ток I 1 ни топамиз . ωL 1 =X 1 ; r 2 + r np = r 11 ; ωL 2 + X np =X 11 деб алмаштириб қўйидагини ҳосил қиламиз : U 1 =(r 1 + jX 1 )  I 1 + jωM I 2 (9) -jωM I 2 =(r 11 + jX 11 )I 2 (10)

бу ерда U 1 =(r + jX 1 )I 1 + ω 2 M 2 /(r 11 + jX 11 )I 1 (11) ва якуний натижада қўйидагини ҳосил қиламиз : I 1 =U 1 /[(r+ω 2 M 2 /(r 2 +x 2 )*r 11 )+j(x 1 –ω 2 x 2 /(r 2 +x 2 )*x 11 )]=U 1 /zb k (12) демак Z k = r + jx бутун занжирнинг комплекс кириш ( эквивалент ) қаршилигини англатади ( занжир трансформатор ва истеъмолчидан иборат ). (12) ифодадан Z np ≠∞ бўлганда эквивалент актив қаршилик r нинг r қаршиликд а н катта эканлиги келиб чиқади . Эквивалент актив қаршиликнинг бундай ортиши шунга боғлиқ к и иккиламчи контурдаги энергиянинг қайтмас ўзгаришлари биринчи энергия манбасига эга бўлмаган контурга ўзатилаётган энергия ҳисобига амалга ошириш билан боғлиқдир . Токнинг берилган қиймати учун энергия ўзгаришини талаб қилувчи актив қувват , актив қаршиликка тўғри пропорционал боғлиқ бўлгани учун иккиламчи контурдаги энергиянинг исрофлари ( ютилиши ) бутун занжир эквивалент қаршилигининг ортишига олиб келади . 3. Идеал трансформаторлар . Ушбу саволда трансформаторларнинг чекланган идеал ҳолатлардаги баъзи хусусиятларини кўриб чиқамиз . Фараз қилайлик :1 ;0 2 1 2 1     LL M k r r (13) бу ерда k боғлиқлик коэффиценти . Трансформатор тенгламалари қўйидаги кўринишда ёзилади : 2 11 1 I M j I L j U        (14) 2 2 2 22 2 1 I L j U I L j I Z IM j np              (15) U 1 ва I 1 ларни U 2 ва I 2 орқали ёзамиз . У ҳолда қўйидагини ҳосил қиламиз : 2 2 1 2 1 2 2 2 2 1 I M L L M j U M L IM j j M L M j U L j U                               (16) 222 1 I M L M j U I       (17) Хусусий ҳолда к - бўлганда M–L 1 L 2 /M=0; (M=L 1 L 2 /M) га эга бўламиз ва у ҳолда C =L 1 /M деб алмаштириб қўйидагини ёзамиз :

2 1 1 2 1 1 2 1 1 1 ; I C L j U I C L j UC I UC U                 (18) Таъриф: Исталган юкланишда C U U  2 1 шартни қаноатлантирадиган трансформаторга м ук аммал трансформатор дейилади. Агарда, юқорида баён этилган шартларга L 1 =∞ (амалда L 1 нинг қиймати етарли даражада катта бўлиши керакки, U 1 /( ωL 1 ) токни 2 1 I c токка нисбатан жуда кичик бўлгани сабабли ташлаб юбориш имконига эга бўлиш учун) деб қабул қилинса, токлар ва кучланишлар орасида қўйидаги боғлиқликлар ўринли бўлар эди: 2 1 CU U   2 1 1 I c I    (19) шартни қаноатлантирувчи трансформатор идеал трансформатор дейилади. Идеал трансформаторлар ҳақиқатда ҳам токлар ва кучланишларни иккиламчи контурга уланган қаршиликнинг катта кичиклигидан қатъий назар ўзгартириб бериш хусусиятига эга бўлади (маълум марта катта ёки кичик). Бундай трансформатор учун қўйидагига эга бўламиз: np K Z C I c UC Z I U 2 2 2 1 1 1                (20) (20) дан кўриниб турибдики, идеал трансформаторлар ёрдамида қаршиликни ҳам муайян марта ўзгартириш имконияти мавжуддир. Охирги ҳолат, айниқса эле к тр занжирлари алоҳида элементларини энг мақбул (рационал) конутр ук циялаштиришда жуда муҳим аҳамиятга эгадир.

r1 r2 Ð å à ë ò ð - ð È ä å à ë ò ð - ð U 1= c U 2 I1= 1 / c I 2 Ì ó ê à ì ì à ë ò ð - ð U 1= c U 2 3 –расм 3–расмда идеал, мў к аммал ва реал трансформаторлар бирта келтирилган. 3–расмда реал трансформатор идеал трансформаторлар ва қўшимча индуктивликлар ва актив қаршиликлар ёрдамида (уларнинг чўлғамларидаги r 1 ва r 2 қаршиликларни ҳисобга олувчи) тасвирланган (бу ҳолда k <1 шарт ҳисобга олинади. Кўриб чиқила ётган ҳолатларда идеал ва м ук аммал трансформаторларники каби хусусиятга ферромагнит ўзакли трансформаторлар эга бўладилар, уларнинг чўлғамлари ўрамлари сони етарли даражада катта ва ферромагнит материалнинг магнит ўтказувчанлиги катта бўлиши керак. Ўта ўтказувчан ўтказгичлардан фойдаланиш натижасида хусусиятлари идеал трансформаторникига яқин бўлган. Трансформаторларни ҳосил қилиш мумкин.

Адабиётлар 1. Идельчик В.И. Электрические системы и сети. - М. Энергоатомиздат, 1989, 592 с. 2. Электрические системы. Электрические сети: Учебное пособие для вузов/Под ред. А.В.Веникова и В.А.Строева. – М.: Высшая школа. 1998. – 512 с. 3. Блок В.М. Электрические сети и системы. - М.: Высшая школа, 1986, 430 с. 4. Ғойибов Т.Ш. Электр тармоқлари ва тизимлари. Мисол ва масалалар тўплами. Ғ Тошкент.: ТошДТУ, 2006.

Похожие

Махсус трансформаторлар кўп чулғамли трансформаторлар

Трансформаторлар хакида тушунча

Трансформаторлар электр машиналарнинг халк хужалигидаги ахамияти

Трансформаторлар, алмаштириш схема, параметрлари ва танлаш

Уч фазали уч чўлғамли трансформаторлар ва автотрансформаторлар