Ўзбекистонда таркиб топган экологик вазиятлар ва экологик хавфсизликни таъминлаш - Экология - Рефераты

Ўзбекистонда таркиб топган экологик вазиятлар ва экологик хавфсизликни таъминлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Ўзбекистонда таркиб топган экологик вазиятлар ва экологик хавфсизликни таъминлаш Режа : 1. Экологик аҳвол ва вазият тўғрисида тушунча. 2. Экологик вазиятларни таркиб топиши. 3. Экологик вазиятларнинг тарқалиши. 4. Экологик хавфсизликни таъминлаш чоралари.

1. Экологик а ҳ вол ва вазият тўғрисида тушунча. Экологик аҳвол умумий тушунча бўлиб, худуд учун нисбатан барқарор хусусиятларга эга. Шунинг учун у ўзоқ муддат давоммда деярли ўзгармаслиги, яъни бирдек давом этиши мумкин. Лекин экологик аҳвол баъзан оғирлашуви ҳам мумкин. Бу ҳол ишлаб чиқаришга боғлиқ, уни атроф муҳитга таъсири тезлашса аҳвол оғирлашади ва аксинча, экологик аҳволни турли даражада содир бўлиши ҳудудга ҳар хил вазиятларни шакллантиради. Экологик вазият экологик аҳволни маълум бир вақтдаги ҳолати, бинобарин, у барқарор бўлиб, маълум маконда маълум вақт мобайнида бир вазиятдан иккинчи вазиятга тез орада ўзгариши мумкин. Демак, экологик вазият маконда маълум бир вақт мобайнида с одир бўлади за аҳволни аниқ, ва равшан акс этдиради. 2. Экологик вазиятларни таркиб топиши. Республика ҳудудида ишлаб чиқаришни кенг миқёсда тараққий қилиши экологик вазиятни кескинлаштирмокда. Бу кескинлашув одатда атроф-муҳитни ифлосланиши, тупроқ ва Ўсимлик қопламларини бузилиши, камбағаллашуви ва бошқа кўринишларда ифодаланади. Ўзбекистонда экологик вазиятлар жойларда табиий рееурслардан фойдаланиш даражаси, ишлаб чиқаришни ривожлантириш, атроф муҳитни ифлосланишини олдини олиш тадбирларини қўлланилиши кўлами турли миқёсларда шаклланмоқда. Экологик вазият мажмуаси, айрим гуруҳда ва маълум бир омил ( ёки табиий компонент) билан боғлиқ, ҳолда таркиб топиши мумкин. 3. Экологик вазиятларнинг тарқалиши. Мажмуали эковазият деярли барча табиий компонентларни Ўзгариши оқибатида содир бўлади. Масалан, Орол бўйидаги экологик вазиятни хақиқатдан мажмуали деб ҳисоблаш жоиз, чунки у ҳудудда барча табиий компонентлар чўллашиш жараёнида тубдан

ўзгариб, гидроморф вазият эндиликда ксероморф , гидрогаломорф ва автоморф вазият билан билан алмашмоқда. Табиий компонентларнинг айрим гуруҳлари билан боғлиқ бўлган экологик вазият, кўпинча тупроқ , ўсимлик. ёки атмосфера ҳавоси билан сувнинг деградацияси билан боғлиқ бўлади. Масалан, Сурхандарё вилоятидаги Сариосиё, Ўзун туманларидаги зкологик вазият қўшни Тожикистондаги Турсунзода шаҳрида жойлашган алюминий корхонаси чиқиндилари эвазига таркиб топтан. Ўзбекистонда аксарият катта ҳудудда экологик вазият ресурсларининг ифлосланиши туфайли хатарлидир. Атмосфера ҳавосининг ифлосланиши ва бошқа сабаблар билан боғлиқ, вазиятлар кейинги ўринларни эгаллайди. Ўзбекистонда қуйидаги, яъни қанаатланарли, ўртача, қескин, танг ва ҳалокатли экологик вазиятлар мавжуд. Каноатланарли экологик вазиятлар; тизма тоғларнинг сув айирғич чизиғи, баланд ва ўртача баландликдаги тоғларнинг ёнбағирлари: Ўртача экологик вазият ўртача баландликдаги тоғлар ва Устюрт платосининг айрим ҳудудларига ўсимлик қопламининг бузилиш белгилари кўзатилади. Кескин экологик вазиятларга; маъданлар қазиб олинаётган худудлар, паст тоғ ён бағирлари киради. Танг экологик вазият; Қуйи Амударёда Хоразм вилояти, Қорақалпоғистоннинг катта қисми киради. Фалокатли экологик вазиятга; Орол бўйи, Қорақалпоғистоннинг Мўйноқ тумани ва бутун орол денгизининг акваторияси киради. Саноат турли даражадаги экологик вазиятларни шаклланишига шароит яратади. Шу боисдан, улар атрофида ҳ ал қ асимон тарзда бир неча экологик вазият минтақалари таркиб топади.

4. Экологик хавфсизликни таъминлаш чоралари. Ўзбекистон ҳудудининг талай қисмида асосан ўртача экологик вазият хукм суради, фақат муайян кичик ариалларда кескин ва танг фалоқатли даражадаги экологик вазиятлар мавжуд. Республикада экологик вазиятларни тадрижий ўзгариши жиҳатидан қуйидаги йўналишлари мавжуд: 1) майдони мунтазам кенгайиб борувчи; 2) Қуйи (олдий) вазиятдан юқори (мураккаб) вазиятга барқарор ўтиб борувчи; 3) Барқарор ўзгармас; 4) мураккаб вазиятдан оддий вазиятга қараб ўзгарувчи; 5. Республикада экологик ҳавфсизликни таминлаш биринчи даражали ва кечиктириб бўлмайдиган вазифага айланди. Экологик ҳавфсизликни таъминлаш борасида бир қатор бир-бири билан боғлиқ жумбоқли масалаларни ҳал қилиш лозим бўлади. Уларнинг асосийларига тўхталиб ўтамиз. 1. Экологик (биоэкологик,, геосистемали мониторингни амалга ошириш устивор аҳамиятга эга. Ўзбекистонда бу иш амалга оширилади. Лекин уларни кўлами ва эгаллаган талабга мутлақо жавоб бермайди. 2. Янги кўриладиган саноат корхоналари ва бошқа инженерлик қурилмалар, гидротехник қўрилмалар учун мунтазам экологик экспертиза ўтказиш максадга мувофиқ. 3. Эковазиятни бошқариш ва тегишли тадбирлар мажмуасини қўллаш учун негиз сифатида турли масштабларда эҳологик ва табиатни муҳофаза ҳариталарини яратиш шарт. Уларни ҳар йили янги маълумотлар билан янгиларини бойитиб борилиши,янгиларини тузиб бориш амалий аҳамиятга эга.

Ўзбекистонда табиат ва унинг ресурсларидан фойдаланишнинг географик асосларини ишлаб чиқиш борасида талай ишлар қилинган, уларнинг аксарияти амалиётга йуналтирилган. Қисқа ча хулосалар . Экология масаласи Ўзбекистон Республикасида давлат сиёсати даражасига кўтарилган. Бу со ҳ ага оид кўплаб қ онун ва қ арорлар ишлаб чиқилмо қ да, давлат дастури қ абул қилинган. Экологик сиёсат ижтимоий-и қ тисодий йуналтирилган бўлиб экологик концепцияни қ айта қ уриш борасида ҳам амалий ишлар бошлаб юборилган. Барқарор ривожланишга эришиш экологик ва иқтисодий жи ҳ атдан тара ққ иёт негизида амалга оширилганда самарали бўлади. Бар қ арор ривожланишга эришиш қатор тадбирларни амалга оширилишини такозо этади. Назорат ва му ҳо кама учун саволлар . 1. Ҳ озирда изчил экологик сиёсат юритишнинг аҳамиятини нимада? 2. Ўзбекистонда экологияга оид қандай қ онунлар қ абўл қ илинган? 3. Республика Давлат экологик дастурининг мазмун - мо ҳ иятини биласизми? 4. Экологик сиёсат амалда қ андай натижалар бермоқда? 5. Экологик меъёрлар нима? 6. Экологик концепцияни қ уришнинг зарурати нимада деб биласиз? 7. Иқтисодий - экологик бар қ арор ривожланишни қ андай тушунасиз? 8. Бар қ арор ривожланишга эришиш учун қандай тадбирлар амалга оширилиши лозим?

Асосий адабиётлар. 1. Абирқулов Қ.H., Ҳожиматов А.Н., Ражабов Н. Экология, Ўқув қўлланма — Т. 2002. 2. Акимов Т.А., Кузьмин А.П., Хаскин В.В. Экология. Природа — человек - техника. - М.: ЮНИТИ , 2001. 3. Рафиқов А.А., Абирқулов Қ . H ., Ҳ ожиматов А., Экология. Т.: Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмаси. 2004 4. Рыночние методы управления окружающей средой. Учебное пособие. -М., 2002. 5. Экономика и экология (под. ред. Н. Н. Агапова). М.: Российская Экономическая академия, 2000. 6. Новиковиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. — М., 2003.3.3.

Похожие

Жамоат экологик экспертизаси ва экологик аудит

Жамоат экологик экспертизаси ва экологик аудит

Экологик таҳлил

Мухит ва экологик омиллар.

Экологик – иқтисодий районлаштириш ва регионлар табиий – экологик потенциалидан фойдаланиш