Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектлари ва субъектлари - Экология - Рефераты

Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектлари ва субъектлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектлари ва субъектлари Режа: 1. Табиатдан фойдаланишни бошқариш тўғрисида тушунча. 2. Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг ҳуқуқий асослари. 3. Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг субъектлари.

1. Табиатдан фойдаланишни бошқариш тўғрисида тушунча. Табиатдан фойдаланиш мураккаб жараён: ижтимоий ишлаб чиқаришда инсон бетухтов табиатга таъсир кўрсатади. Бун да унинг бойликлари ва кулай шароитларидан турли хажмда фойдаланади. Бунинг натижасида табиий муҳит муайян даражада ўзгаришга учрайди. Табиатдан фойдаланишнинг бир неча механизмлари мавжуд, чунончи, иқтисодий, хукукий, экологик ва бошқалар. Уларни уз вақтида мунтазам куллаб бориш табиатдан фойдаланишнинг илмий асосланишига имкон беради. Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий механизмини мутахассислар куйидагича таърифлайдилар: табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий механизми—давлат ташкилотлари, махаллий уз-узини бошқарув ва барча табиатдан фойдаланувчиларнинг ундан фойдаланиш, такрор ишлаб чиқариш, табиий ресурсларни муҳофаза қилиш бўйича ташкилий ва иқтисодий тадбирларнинг бир-бирлари билан боғлиқ тизимидир. Иқтисодий механизмнинг асосий мақсади ижтимоий ишлаб чиқарувчиларнинг иқтисодий ва экологик мақсадларини ўзаро мувофиқлаштиришдир. Бунда давлат, худудий, махаллий ташкилотлар ҳамда ишлаб чиқарувчиларнинг умумий мақсади назарда тутилади. 1992 йил Рио- де-Жанейро шахрида БМТ рахбарлигида бўлиб утган жахон табиатни муҳофаза қилиш анжуманида кабўл қилинган « XXI аср учун кун тартиби» хужжатида шундай дейилган: «Стратегиялар иқтисодиётни ижтимоий жавобгарлик тараққиёти учун йўналтирилган бўлиши, бу жараёнда ишлаб чиқариш учун ресурслар базаси сакланиши ва келажак авлод учун атроф- муҳит сакланиши керак». Бу шиор ҳар бир мамлакатда иқтисодиётнинг барқарор тараққиёти учун устувор аҳамиятга эга. Табиатдан фойдаланиш объектлари нихоятда кўп: у бирор табиий ресурс г табиий мажмуа (ландшафт), рекреация худуди ва бошқалар бўлиши мумкин. Инсон улардан меъёрга яраша фойдаланади, бойликларни хўжалик муомаласига киритади, бинобарин, табиатда турли ўзгаришлар содир бўлади. Дарвоке, табиат инсон томонидан бошқарувга мухтож, аксинча, турли

табиий ва антропоген жараёнлар ривожланиши натижасида табиатдан фойдаланиш самарадорлиги кескин пасайиб кетади ёки объект муомаладан чикади. Демак, табиатдан фойдаланиш объекта ин сон томонидан мунтазам сифатли бошқарилишга мухтож. 2. Табиатдан бошқаришнинг хукукий асослари. Мамлакатда ҳаракатда булган экологик хукук тизими структураси объектлар бўйича табиатдан фойдаланиш, уни муҳофазалаш ва экологик хвфсизлигини таъминл 䐰 шни хукукий тартибга солишни камраб олади. «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида», «Экологик экспертиза тўғрисида», «Алохида муҳофаза қилинадиган худудлар тўғрисида», «Аҳолининг санитария-эпидемиологик хавфсизлиги тўғрисида» ва бошқалар (умумий кисм), Ер кодекси, Сув кодекси, Урмон кодекси, «Ер ости бойликлари тўғрисиа» конуни, «Хайвонот олами тўғрисида» конун, «Усимликларни муҳофаза қилиш тўғрисида» конун, «Атмосфера хавосини муҳофаза қилиш тўғрисида» конун (алохида кисм). Давлат микёсида уларга шу сохадаги Президент фармонлари, хукумат карорлари, идораларнинг инструкциялари ва услубиятлари, регионал вилоятлар даражасидаги ижроия хокимияти карорлари, туманлар даражасида маъмурият карорлари киради. Экологик конунчилик тизимининг асосий конуни «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги конун хисобланади. Хозирги пайтда конунлар экологик хукукбузарлик учун куйидаги жавобгарлик турлари белгиланган: интизомий, моддий, маъмурий, жиноий жавобгарлик. Фукаролар, мансабдор шахслар учун интизомий, маъмурий, жиноий, моддий жавобгарлик, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар учун маъмурий ва фукаролик-хукукий жавобгарлик амалга оширилади. 3. Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг субъектлари.

Табиатдан фойдаланишнинг бошқарув субъектлари дав лат муассасаларининг умумий доирасига кирувчи идоралар, та биатни муҳофаза қилиш бўйича махсус вақил қилинган ташкилотлар, шунингдек, махаллий уз-узини бошқариш идоралари ҳисобланади. Бошқарув субъектлари сифатида корхона даражасидаги табиатдан фойдаланиш хизмати (цехлар, бўлимлар), фирмалари ёки айрим хизматчилар бўлиши мумкин. Бу идора лар турли хизматларни бажарсада, табиатдан фойдаланишни у ёки бу даражада амалга оширади, бу жараёнда иқтисодий услубларни куллайди, умуман олганда, иқтисодий механизмнинг турли элементлари иштирок этади. Умумий доирадаги давлат муассасаларига мамлакат Президенти, Олий Мажлис, Вазирлар Махкамаси, вилоятларнинг хокимликлари табиатдан фойдаланиш масалалари бўйича назорат ва қонунлар ижросини амалга оширадилар. Махсус давлат муассасалари доирасига табиатни муҳофаза қилувчи республика микёсидаги ташкилотлар киради. Улар ижро фаолиятларига кура уч турга бўлинади: а) мажмуали; б) сохали; в) функционал. Мажмуали табиатни муҳофаза қилиш идоралари барча вазифаларни бажарадилар. Бу борада бош мажмуали ташкилот Узбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси махсус вақил сифатида фаолият кўрсатиб келмокда. қўмитанинг хукукий ҳолати «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги қонун (9 декабр 1992 и.), қўмита тўғрисидаги низомда асосланган. қўмита мувофиқлаштирувчи, тартибга солувчи, назорат инспекция, экологик-маърифий вазифаларни бажаради. Бошқа мажмуали махсус вақил қилинган муассаса — санитария- эпидемилогия назорат ташкилоти бўлиб, республика соғлиқни сақлаш вазирлиги таркибида фаолият кўрсатади, шунингдек, Вазирлар Махкамаси таркибидаги Бошгидрометеорология хизмати, Фавкулода вазиятлар ва табиий офат оқибатларини йукотиш бўйича вазирлик (ФВВ) ҳам табиатни муҳофаза қилишда фаол иштирок этади. Айрим сохали муассасалар диккат-эътиборни баъзи таби ат объектларига қаратадилар. Бу борада Кишлок ва сув хужалиги вазирлиги, шу

вазирликнинг Урмон хужалиги бош бошқармаси, «Узбалик» акциядорлик компанияси, муттасил назорат ишларини олиб борадилар. Айрим табиий ресурслар ва объектлар бўйича Геология қўмитаси (радиацион хавфсизлик), Давлат божхона қўмитаси, Ички ишлар вазирлиги, Республика Прокуратураси ва бошқалар назорат ишларини амалга оширадилар. Кўрсатиб утилган муассасалар ва ташкилотлар табиат муҳофазаси, экологик вазиятни юмшатиш, табиатдан фойдаланишни меъёрлаштириш бўйича назорат ҳамда чора-тадбирларни куллаш ишлари билан шугулланадилар. Бу борада мунтазам экологик мониторинг, экспертиза, экологик-маърифий вазифа ларни бажарадилар.

Адабиётлар : 1. И . А . Каримов . Узбекистон XXI аср бусагасида : хавфсизликка тахдид , бар қ арорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари . - Т .: “ Узбекистон ”, 1997. 2.. Т.А..Алимов, В.В.Хаснин. Экология: учеб.пособ. -М.,1998. 3. www . ziyonet . uz

Похожие

Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектлари ва субъектлари

Бозор иқтисодиёти ва табиатдан фойдаланиш

Жамоат экологик экспертизаси ва экологик аудит

Жамоат экологик экспертизаси ва экологик аудит

Табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш