Suvlarning xossalari va klassifikatsiyasi. Suv resurslari - Экология - Рефераты

Suvlarning xossalari va klassifikatsiyasi. Suv resurslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

Suvlarning xossalari va klassifikatsiyasi. Suv resurslari Reja: 1. Suvlarning xossalari. 2. Suvlarning klassifikatsiyasi haqida. 3. Bugungi kundagi asosiy suv resurslari

Xozirgi paytda suv havzalarini ifloslanishini oldini olishga juda katta ahamiyat berilgan. Maishiy xo`jalik va sanoat korxonalaridan chiqadigan oqava suvlar ma`lum bir inshoatlarda tozalanib, ularni yana suv havzalariga oqiziladi. Shu bilan birga suv havzalarni ma`lum darajada iflostantiriladi. Keyingi yillarda xukumatimiz va davlatimiz tomonidan qator qarorlar qabul qilinib, ular asosan suv havzalarining sanitariya holatlarini yahshilashga qaratilgandir. Bu qarorlarda bir qator tadbirlar ishlab chiqarish va ularni hayotga tatbiq qilish mo`ljallangan. Suv havzalariga tashlanadigan tozalangan oqava suvlarning tozalash miqtori darajasiga juda katta talablar quyilmoqda. Shu maqsadda suv havzalarining sanitariya holatini yahshilashda quyidagi tadbirlar amalga oshirish mo`ljallangan:  Oqava suvlarni tozalovchi kanalizatsiya inshoatlarini qurishni jadallashtirish;  Oqava suvlarni yanada chuqurrok tozalash, ularning sifatini yanada yuqoriroq kutarish uchun;  Sanoat korxonalarida texnologik jarayon uchun sanoat korxonalaridagi tozalangan suvlarni qayta ishlatish yoki birnechabor ishlatish usuliga o`tish;  Sanoat korxonalaridagi suv xo`jaliklarini butunlay tutashtirilgan usulga o`tqazish bilan, suv havzalariga oqava suvlarni butunlay oqizmaslik;  Tozalangan oqava suvlarni sug`orish ishlarida ishlatish, sanitariya holatlarini hisobga olgan holda;  Sanoat korxonalarida texnologik jarayonlarni suv ishlatilmaydigan jarayonlarga o`tkazish. Oqava suvlarning tarkibi, xossalari va cho`kindilari. Kanalizatsiya tarmoqlariga tushadigan ifloslarni asosan quyidagi turlarga bo`lish mumkin:

 Mineral chiqindilar;  Organik chiqindilar;  Bakterial chiqindilar;  Radiaktiv chiqindilar. Mineral chiqindilarga quyidagilar kiradi: qum, tuproq zarrachalari, ruda zarrachalari, shlak, suvda erigan tuzlar, kislotalar, ishqorlar va boshqa shunga o`xshash moddalar. Organik chiqindilar hosil bo`lish sharoitiga va turiga ko`ra ikki turga bo`linadilar: o`simlikdan hosil bo`lgan, jonivorlardan hosil bo`lgan. O`simlikdan hosil bo`lganlariga o`simliklar, mevalar, sabzavotlar qoldiqlari, qog`oz, o`simlik moylari va boshqalar kiradi. Bu chiqindilarga kiruvchilar tarkibidagi asosiy kimyoviy modda-uglerod. Jonivorlardan hosil bo`lgan chiqindilarga odamlar va hayvonlardan fizologik ajralgan ifloslar, jonivorlarning to`qima qoldiqlari, organik kislotalar va boshqalar kiradi. Bu chiqindilarga kiruvchilar tarkibidagi asosiy kimyoviy modda-azot. Maishiy xo`jaliklardan chiqadigan oqava suvlar tarkibi taxminan 60%ni organik chiqindilar va 40%ni mineral chiqindilar tashkil qiladi. Sanoat korxonalaridan chiqadigan oqava suvlar tarkibidagi chiqindilar miqtori boshqacha bo`lishi mumkin, ularning miqtori korxonada ishlov beriladigan maxsulotning turkumiga va texnologik jarayoniga bog`liq bo`ladi. Bakterial ifloslarga tirik mikrojonzodlar kiradi- xamirturish, mug`or zamburug`i, mayda yo`sin va har xil bakterialar. Maishiy xo`jalik oqava suvlarida kasal tarqatuvchi bakterialar ham bo`ladi, dizinteriya, tif, gijja odamlarning va hayvonlarning fizologik chiqindilari bilan birga oqava suv tarkibiga tushishi mumkin. Sanoat chiqindilaridan chiqadigan oqava suvlar tarkibida ham kasal tarqatuvchi bakterialar bo`lishi mumkin (teriga ishlov beradigan, junlarga ishlov beradigan korxonalarda, kushxonalar va boshqalar).

Oqava suvlardagi chiqindilar o`zining fizikaviy holatiga ko`ra suv tarkibida quyidagi holatlarda bo`lishi mumkin: - erigan, kolloidli, erimagan. Erimagan moddalar oqava suv tarkibida zarrachalarining kattaligi 100 mk katta va zarrachalarining kattaligi 100 –0,1 , 1 mk bo`ladi. Ilmiy tekshirishlar shuni ko`rsatadiki, maishiy-xo`jalik oqava suvlar tarkibida erimagan cho`kindilar miqdori ma`lum miqdorda uzgarmas bo`ladi va uning son qiymati bir odamga sutkada 65 g to`g`ri keladi. Erimagan moddalar oqava suv tarkibida bo`lakchalarning katta kichikligi - solishtirma og`irligi, hamda oqava suvning oqish tezligiga qarab suvning yuzasida suzib yurishi (yog`, qog`oz, yog`och bo`lakchalari va xakozo), muallaq holatida yoki cho`kma shaklida quvurlarning tubida sudralib oqishi mumkin. Oqava suvlardagi aralashmagan moddalar ikki turga bo`linadi:  cho`kadigan;  cho`kmaydigan. Cho`kadigan moddalar - 2 soat davomida 0,5 l hajmli kichik bo`lmagan shisha idishda cho`kadigan moddalarga aytiladi. Cho`kmaydigan moddalar - 2 soat davomida cho`kmaydigan moddalarga aytildi. Aytilgan 2 soat davomida chqkishi ixtiyori olingan, cho`nki moddalar tindirgichlarda 2 soatdan oshmagan vaqt davomida cho`ktiriladi. Kolloidli eritmani oqava suvdagi asosan gidrofilli va gidrofabli kolloidlar hosil qiladi. Gidrofilli kolloidlar dispertsiyali zarrachalarni suv molekumlari bilan birlashtirish qobiliyatiga egadir, dispertsiyali muhit bo`lib xizmat qiladi. Ular asosan organik birikmalardan, katta molekulyar og`irlikka ega bo`lgan uglevod, oqsil, organik moddalari va mikrojonzodlardan tashkil qiladi. Gidrofabili kolloidlar dispertsiyali zarrachalarni suv molekulyarlari bilan birlashtirish qobiliyatiga ega emaslar va ularga loy, temir, alyumin oksidlari, kulsizlantirilgan ko`mir va boshqalar kiradi.

Oqava suvlarni ifloslantiradigan organik moddalar tarkibidagi uglerodlardan tashqari yana fosfor, kaliy, natriy va xlor tuz shaklida bo`ladi, temir va boshqalar. Oqava suv tarkibidagi organik iflos moddalar bakterialar rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi. Shuning uchun oqava suvlarni tozalashda ularning tarkibidagi iflos moddalarni ayniqsa organik moddalarni suvdan ajratib olish va zararsizlantirish muhim omillardan biridir. Murakkab organik birlashmalar bioximik jarayonlar natijasida parchalanib, SO 2 va N 2 O tashkil qiladi. Bunday jarayonlarni organik moddalarni mineralizatsiyalash deyiladi. Organik moddalarning barqarorligi mikrojonzodlar ta`sirida amalga oshiriladi, ular bu moddalardan oziqlanish vaqtida ularni plastik materiallar o`rnida ishlatadilar - mikrojonzodlar tanasini qurush uchun ( pazma, qobiq) va energetik - o`zlarining yashashlari uchun, ikki turdagi mikrojonzodlarga ajratiladi - aerobli va aerobsiz. Birinchisi havodagi kislorodga muhtoj, ikkinchi kislorodli muhitda yashay olmaydi. Aerobli bioximik jarayonda tarkibida uglerod, azot, fosfor, oltingugurt bo`lgan organik moddalar oqsidlanadi va mineral tuzlar xosil qiladi. ( korbonat angidridi, oltingugurt angidridi, fosfor angidridi) va karbonat kislotalari. Aerobli jarayon natijasida ( qayta tiklashnishda) asosan gazlar hosil bo`ladi ( metan SN 4 , karbonat kislota SO 2 , ammiak NN 3 va vodorod N 2 ) , hamda organik moddalarning parchalangandagi oralik moddalar. Aerobli jarayonlar asosan tarkibida organik chiqindilar bo`lgan oqava suvlarni tozalashda qo`llaniladi. Aerobsiz jarayonlar oqava suv tarkibidan ajratib olingan cho`kindilarni achitish va zararsizlantirishda qo`llaniladi, hamda tarkibida organik moddalar bo`lgan sanoat oqava suvlarini tozalashda qo`llaniladi. Kislorodga bo`lgan biologik talab. Ma`lum bir vaqt oralig`ida organik moddalarni bioximik yo`l bilan oksidlanish uchun kerak bo`ladigan kislorod miqdoriga, kislorodga bo`lgan

biologik talab deyiladi (KBBT). KBBT qiymatiga asoslanib oqava suvlarning tarkibidagi organik iflos moddalar miqdorini aniqlash mumkin. KBBT qiymati qanchalik katta bo`lsa, oqava suvlar va suv havzalari shunchalik iflos organik moddalar bilan ifloslangan bo`ladi va teskarisi. Suvning harorati T –20 S bo`lganda KBBT kiymatlarining quyidagi turlari aniqlanadi KBBT5 , KBBT20 , KBBT toza, KBBT tula. Organik moddalar bilan ifloslanganlik darajasini aerobli mikrojonzodlar ta`sirida, organik moddalarni oksidlash (parchalash) uchun kerak bo`ladigan kislorod miqdori bilan aniqlash mumkin. KBBT qiymatini 1 litr suvla kislorodning miqdor nisbati bilan o`lchanadi yoki 1 litr suvda kislorodning mikdori (mg), (g) bilan o`lchanadi. Bioximik oksidlash jarayonida organik moddalarning bir qismi mikrojonzodlarni o`stirish uchun sarflanadi, bu holatni KBBT hisobga olinmaydi. Shuning uchun oqava suvdagn organik moddalarning miqdorini to`larok aniqlash uchun kislorodga kimyoviy talab (KBXT) qiymati aniqlanadi. Organik moddalarning tarkibidagi uglerodni karbonat angidridiga, vodorodni suvga, azotni ammiakka, oltingugurtni oltingugurt angidridiga aylantirish uchun sarflanadigan kislorodning umumiy miqdoriga kislorodni kimyoviy bo`lgan talab deyiladi. (KBBT).

Adabiyotlar: 1. Abdullaev O., Toshmatov Z., Uzbekiston ekologiyasi bugun va ertaga. T. Fan, 1992 y. 2. Rafikov A.A., Geoekologik muammolar. T.Ukituvchi, 1997, 112b. 3. Otaboev Sh., Nabiev M. Inson va biosfera. T.Ukituvchi, 1995, 320 b. 4. Tuxtaev A.S. ekologiya. T.Ukituvchi, 1988, 192b. 5. Shodimetov Yu. Ijtimoiy ekologiyaga kirish. T.Ukituvchi, 1994. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Atmosfera va suv resurslarini

Yer resurslari va ularni muhofaza qilish

Suv muhiti

Suv resurslarini muhofaza qilish 2

Suv resurslarini muhofaza qilish va oqilona foydalanish.