Чорвачилик чиқиндилари-биомасса энергияси олишда чорвачилик чиқиндиларининг аҳамияти - Экология - Рефераты

Чорвачилик чиқиндилари-биомасса энергияси олишда чорвачилик чиқиндиларининг аҳамияти

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

320 KB

Чорвачилик чиқиндилари-биомасса энергияси олишда чорвачилик чиқиндиларининг аҳамияти Режа: 1. Чорвачилик чиқиндилари биомасса энергияси манбаи сифатида 2. Чорвачилик фермаларидан чиқадиган чиқинди турлари ва миқдори 3. Чорвачилик чиқиндиларининг таркиби

Чорвачилик чиқиндилари биомасса энергияси манбаи сифатида Эр шарининг ўсимлик қатлами 1800 млрд. т. қуруқ ва нам маҳсулотлардан иборат. Бу қиймат фойдали энергия манбаларидан кейинги захирадаги қиймат ҳисобланиб, энергетик жихатдан 30*1021дж га эквивалентдир. Атроф-муҳитимизга назар ташласак, чексиз чиқинди уюмларига дуч келамиз. Бу чиқиндилар эса турли хил қуруқ ва нам маҳсулотлардан иборат бўлиб, уларни қайта ишлаш натижасида маълум миқдордаги органик ва ноорганик маҳсулотларни ажратиб олишимиз мумкин. Қуруқ маҳсулотлардан биомасса энергияси олиш учун бу маҳсулотни ёндириш талаб қилинади, натижада иссиқлик ажралиб чиқади. Бу усулда асосан ферментация (ачитиш) жараёни талаб қилинади. Айнан нам маҳсулотлардан биомасса энергияси олишда чорвачилик чиқиндилари муҳим аҳамият касб этади, чунки биомасса маҳсулот таркибида намлик, биомасса энергияси олиш учун талаб қилинадиган ферментация (ачиш) жараёнини амалга ошириш учун энг зарур бўлган омиллардан бири эканлиги бунга яққол мисол бўла олади. чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлаш, ундан фойдаланиш жараёни остида қуйидаги кетма-кетликдаги шартлар бажарилиши талаб қилинади. 1) Чорвачилик чиқиндилари таркибидаги фойдали элементлар, органик маҳсулотлар, ўсимликлар ва тупроқ таркиби учун бир тенгликда ва эффектли бўлиши; 2) Чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлашда технологиялардан фойдаланишда меҳнат шартларини енгиллаштириш ва атроф – муҳитга зиён етказмаслик; 3) Гигиэник талаб ва қоидаларга тўла риоя қилиш; Бу шартларга ҳар бир c орва фермаси ва c иқиндиларни қайта ишлаш жойларида тўла амал қилиниши талаб қилинади. Турли хил органик чиқиндилар ичидан чорва чиқиндилари энг аҳамиятли биомасса маҳсулот

ҳисобланади. Унинг аҳамиятли томони шундаки, чорва чиқиндиси таркибида ўсимликлар учун зарур бўлган барча фойдали моддалар мавжудлигидир. Агрокимёвий тажрибалар натижасида 10000 турдаги чорва чиқиндиси текшириб кўрилди, натижада ўсимлик учун зарур бўлган чорва чиқиндиси таркибидаги азот, фосфор ва калий миқдори 0,32-0,64% ни ташкил қилиши аниқланди. Бундан кўриб турибдики, чорва чиқиндиларидан биргина биомаҳсулот сифатида фойдаланиб, биогаз олиш билангина чекланиб қолмай, бундан ташқари экологик тоза бўлган ўғитни ажратиб олишимиз ҳам мумкин бўлади. Чорвачилик чиқиндиларининг физик кимёвий хоссалари шуни кўрсатадики, чорва чиқиндилари таркибидаги кимёвий моддаларнинг турлари биз учун керак бўлган биогаз ва унумли ўғит таркибидаги барча зарур фойдали моддаларни таъминлаб бера олади. Биомасса энергияси олишда биргина чорва чиқиндисига асос сифатида таяниб чекланиб қолиш ярамайди. Бу муаммони ҳал қилишда турли хил органик ва ноорганик чиқиндилардан фойдаланиш билан биомасса энергияси олиш, иш унумдорлигини ҳам оширишга эришиш мумкин. Бунда органик ва ноорганик чиқиндилар ва чорва чиқиндиси таркибидаги турли хил моддалар бир бирининг ўрнини тўлдириб, ферментация жараёнини тезда амалга оширишга ёрдам беради. Биомасса энергиясидан бошқа давлатларда аниқроғи Европа мамлакатларида кенг фойдаланилади. Интернет маълумотларидан аниқланишича, биомасса энергиясининг халқ хўжалигидаги ўрни бениҳоя катта бўлиб, буни Украина давлатидаги биомасса энергиясидан фойдаланиш талаблари келтирилган қуйидаги жадвалдан билиб олишимиз мумкин. жадвал Energiya manbalari turi Energiya ishlab chiqarish Umumiy iqtis о diy sarflar 1997- S О 2 miqd о rin ing kamayishi1995 y Mln. % 2010 y. Mln %

t.n. e t.n.e 2010 yillar mlrd 2010 yilgacha mlnt/yil Shamоl energiyasi 0,35 0,5 6,9 3,8 34,56 72 Gidrоenergetika 26,4 35,5 30,55 16,8 17,16 48 Fоtоelektrik energetika 0,002 0,003 0,26 0,1 10,8 3 biоmassa 44,8 60,2 135 74,2 100,8 255 Гиотермаленергетика 2,5 3,4 5,2 2,9 6 5 Қуёш иссиқлик 0,26 0,4 4 2,2 28,8 19 коллектори жами 74,3 100 182 100 198,12 402 Ҳозирги даврда биомасса энергияси тўртинчи ўринда туриб, йилига 1250 т.у.т. млн. энергия етказиб бермоқда. Биомасса энергиясининг Украина давлатидаги улушларини қуйидаги жадвалдан билиб олишимиз мумкин. жадвал Улкан гидроэнергетика 78,8% Шамол энергетикаси 0,2% Биоэнергетика 17,79% Геотермаленергетика 0,07% Кичик гидроэнергетика 3,1% Қуёш иссиқлик коллекторлари 0,04% Жами 100% Кейинги жадвалдан эса Украинадаги энергия стратегиясининг 2030 йилгача бўлган ҳолатларини кўришимиз мумкин. жадвал Ko’rsatkich lar Texnik potensial 2001 2010 2020 2030 mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % Shamol energiyasi 15,0 23,8 0,012 0,2 0,59 0,3 4,29 18,9 8,9 25,9

Fotoelektrik energetika 2,0 3,2 - - 0,009 0,09 0,23 1,0 0,72 2,1 Kichik gidroenerge tika 3,0 4,8 0,17 3,1 0,15 1,6 0,48 2,1 0,65 1,9 Ulkan gidroenerge tika 7,0 11,1 4,36 78,69 4,8 51,2 5,6 24,6 6,53 18,7 quyosh issiqlik kollektorlari 4,0 6,4 0,002 0,04 0,12 1,2 0,7 3,1 1,96 5,6 Bioenergeti ka 20,0 31,7 0,99 17,8 2,7 28,5 6,3 27,9 9,2 26,3 Geotermal energetika 12,0 19,0 0,004 0,07 0,99 11,1 5,07 22,4 7,00 20,0 Jami 63,0 100 5,54 100 9,34 100 22,66 100 34,98 100 Чорвачилик фермаларидан чиқадиган чиқинди турлари ва миқдори Чорва фермаларида чиқадиган чиқинди биринчи галда чорва фермасининг қандай чорва етиштиришига боғлиқдир. Масалан, чқачилик, мол фермаларини кўп учратамиз. Чорва фермаларидан чиқадиган чиқинди турлари ўз навбатида 2 гурухга бўлинади. 1. Қўшилмали чиқиндилар-чорва тагига солинадиган турли хил қўшилмалар билан чорва чиқиндисини аралашмаси. 2. Қўшилмасиз чиқиндилар-ҳеч қандай қўшилма қўшилмаган чорва чиқиндиси. Бу чиқиндиларнинг чорва фермаларидан чиқиш миқдори турлича бўлади. Фермалардан чиқадиган чорва чиқиндилари ва суюқликлари миқдори боқилаётган чорванинг ёши ва оғирлигига бевосита боғлиқдир. Масалан, паст унумдорликдаги буқадан чиқадиган чиқинди миқдори етилган самарадор буқа чиқиндиси миқдорига нисбатан анча кам бўлади. Ҳар бир

чорвадан олинадиган кунлик чиқинди миқдори қуйидаги ифода орқали аниқланади: бу эрда: Экм-рациондаги чорва емишларининг қуруқ 2 миқдори (кг); Ккм-қўшилмадаги қуруқ чиқиндилар учун ўринлидир. Шу ўринда чорва чиқиндилари яна 2 гурухга, яъни қаттиқ ва суюқ чорва чиқиндиларига ажратишимиз мумкин. Бу эса ўз навбатида қўшилмали ва қўшилмасиз чорва чиқиндилари билан узвий боғланиб кетади. Фермерлардан қаттиқ чорва чиқиндилар олиш учун турли хил қўшилмалар муҳим аҳамият касб этади. Биринчи галда қўшилмалар чорва суюқликларини сингдириб олади, бу билан бирга унинг таркибидаги аммиякли азот ҳам сингиб кетади. Қўшилманинг чорва чиқиндисига қўшилиши натижасида чиқиндининг физик- кимёвий ва биологик хоссалари ўзгариб кетади. Қўшилма сифатида сомон, чор, пайраха, апилка, барглар ва игна баргли дарахтлардан фойдаланиш мумкин. Қўшилмани қўшилиш миқдори чорва тури, уларнинг фойдаланиш талабларига бевосита боғлиқдир. Турли хил чорвалар учун кунлик қаттиқ чиқинди олиш учун қўшилмаларнинг қуйидаги меъёрини белгилаймиз (жадвал). жадвал № Chorva turi Somon, kg Torf, kg Opilka,kg 1 Qora mollar 4-5 6-8 3-4 2 Otlar 2-4 5-6 2-3 3 Echkilar 0,5-1 0,8-1 1,5-2 4 Cho’chqa (bolalari b-n) 5-6 6-8 - Cho’chqalar 2-3 3-4 2,5-3 Cho’chqachalar 1-1,5 1,5-2 -

Қаттиқ чиқиндиларнинг йиллик миқдори чорва турига, унинг сонига ҳамда ёшига узвий боғлиқдир. Қаттиқ чиқиндининг битта чорвадан йиллик ажралиб чиқиш миқдори қуйидаги жадвалда келтирилган (тонна ҳисобида). жадвал № Chorva turlari Fermadagi kun davomiyligi 180 gacha 180-200 200-220 220-240 1 Qora mollar 4-5 6-8 8-9 9-10 2 Otlar 2,5-3,5 4-4,5 5-6 7-8 3 Cho’chqalar 1 1,3 1,6 1,9 4 Echki va takalar 0,4-0,5 0,6-0,8 0,9 1 Чиқиндининг йиллик чиқиш миқдорини қуйидаги ифода орқали аниқлаш мумкин. Q = D( q e +q m +q c +k )m бу эрда: қм-чорвадан чиқадиган кунлик чқиндии миқдори; қc- бита чорва чиқиндисини ювиб ташлаш учун кетадиган сув миқдори; к- бита чорва учун кунлик қўшилма миқдори; Д- чиқинди тўпланган кунлар сони; м-фермадаги чорва сони. Қўшилмасиз чорва чиқиндиларининг чиқиш миқдори ҳам чорва сони, оғирлиги, чорва чиқиндисидаги суюқликнинг миқдори, чорва ёши, емлаш турига асосан аниқланади. Чорва фермасидан чиқадиган қўшилмасиз чиқиндининг кунлик миқдори қуйидаги ифода орқали аниқланади.

бу эрда: меи- чорвадан чиқадиган кунлик чиқинди миқдори, (кг) мби- чорва чиқиндисини тозалаш учун кетадиган сув миқдори, (кг) ўзи оқувчан ювишда 0,2-0,5 кг тўғри ювишда 5,0-6,0 кг миқдорида белгиланади. мбкк-механик уланишлар миқдори. (Ҳар бир чорва чиқиндисини аниқлаш мақсадида). Қора мол ферма учун 0,01-0,07 Чўчқа фермалари учун 0,002-0,01 қабул қилинади. н1 – чорва сони м – унумдор чорва гуруҳларининг фермадаги сони Қора мол фермаларида чиқадиган чиқиндилар миқдорини қуйидаги жадвалдан билиб олиш мумкин. жадвал № Chorva turlari Chiqindi turlari (kg) jami Chorva chiqindisi Chorva suyuqligi 1 Qora mollar 40,0 30,0 10,0 2 Sigirlar 55,0 35,0 20,0 3 Yosh buzoqlar 4 4 oygacha 7,5 5,0 2,5 4-6 oygacha 14,0 10,0 4,0 6-12 oygacha 26,0 14,0 12,0 12-18 oygacha 27,0 20,0 7,0 18 oydan katta 35,0 23,0 22,0 Қора мол фермасидаги чорва чиқиндиларнинг ўртача намлиги: қора молларда 86%, сут берувчи сигирларда 88% ни ташкил қилади. Чўчқа фермаларидаги чиқиндининг чиқиш миқдорини қуйидаги 20-жадвалдан билиб олишимиз мумкин. Чўчқалардан чиқадиган чиқинди миқдори бевосита чўчқаларни қай даражада емлашга боғлиқдир. Чўчқалар тўлиқ рационал комтсоркалар билан

емланганда чиқинди намлиги 88,1% ни, кўп компонентли емлар билан емланганда 90,6% намликни ташкил қилади.

жадвал Chorva guruxlari Chiqindi chiqish miqdori (kg) To’liq ratsional komtsorkalar bilan Ko’p komponentli yemalar soni namlik jami Chiqin di Suyuqli k namlik jami Suyuqlik Chiqindi Cho’chqalar 89,4 11,1 4,6 6,5 90,2 15,0 6,0 9,0 Cho’chqa (bola bilan) 90,1 15,3 5,7 9,6 90,8 22,0 10,0 17,0 Cho’chqa (bo’g’oz) 91,0 10,0 5,1 4,9 91,5 17,0 8,0 9,0 Cho’chqa (bo’ydoq) 90,8 8,8 4,5 4,3 91,2 17,0 8,0 9,0 Fermadagi Cho’chqalar og’irligi bo’yicha 80 kg dan ortiq 87,5 6,6 2,9 3,7 88,8 17,0 8,0 9,0 40-80 87,0 5,1 2,2 2,9 88,4 7,5 2,5 5,0 40 kg gacha 86,6 3,5 1,5 2,0 88,2 7,5 2,5 5,0 30kg gacha 86,0 2,4 1,0 1,4 87,5 3,3 0,8 2,5 Чорвадаги чиқиндиларни тозалаш учун бевосита сувдан фойдаланилади. Турли хил усуллар билан ювиш орқали чорва таги чиқиндидан тозаланади. Қуйидаги жадвалда битта чорва учун кетадиган сув миқдори келтирилган (литр). жадвал Chorva turi Chorva chiqindisini tozalash uchun sis-i To’g’ri yuvish Tsirkulyatsion yuvish Ariqsimon yuvish O’zi oquvchan yuvish 1 Bitta mol uchun 40-50 10-15 20-25 5-10

2 Bitta katta cho’chqa uchun 15-20 5-6 2-4 0,5-2,0 Бу жадвал ортидан яна қуйидаги жадвални киритамиз. Бу жадвалда чўчқа фермасидаги қўшилмасиз чиқинди ва оқава сувларнинг кунлик чиқиш миқдори келтирилган. жадвал № Chorva turi Qo’shilmasiz chiqindi Bitta Chorva l/sutka Quruq moddalar % Oqava suvlar l/sutka Birinchi turdagi cho’hhqalar 1 Bolali va bo’g’oz 18 3,3 12 Bo’g’oz va emizadigan 38 2,2 12 Asosiy cho’chqalar 2 Bo’g’oz 20 3,6 13 Bo’g’oz va emizadigan 43 2,2 25 3 1-35 kungacha bo’lgan cho’chqalar 3,0 2,4 2,0 4 36-100 kunlik cho’chqalar 9,0 2,2 5,8 5 og’irligi 35-115 kg gacha bo’lgan cho’chqalar 13 4,6 8,0 6 og’irligi 35-120 kg 12 4,2 7,0 7 og’irligi 35-120 kg statsionar yemlash tarmog’i 9,0 5,6 3,5 8 Emlash fermasi M 3 /sut % M 3 /sut 9 6000 bosh 62 4,9 24 1 0 12480 bosh 120 5,3 39 1 25000 bosh 240 5,3 77

1 Юқоридаги жадвалдан ҳар бир киши қандай чорва тури қандай ҳолатда, қай тарзда, қанча миқдорда чиқинди ажралиб чиқишини билиб олиши мумкин. Бунинг натижасида истеъмол даражасидан келиб чиққан ҳолда ферма яқинида ўша истеъмол талабини қондира оладиган қурилмалар қуришимиз мумкин бўлади. Чорвачилик чиқиндиларининг таркиби Чорва чиқиндиларининг таркиби бевосита чорванинг тури, унинг ёши, емлаш тури, емлаш технологияси, ҳамда чорванинг самарадорлигига умумий боғлиқ бўлади. Чорва чиқиндилари кимёвий таркиб жиҳатидан моддаларга жуда бой бўлиб, уларнинг миқдорини қуйидаги жадвалдан билиб оламиз. жадвалда % ҳисобида қўшилмасиз чиқиндининг кимёвий таркиби келтирилган. жадвал № Ko’rsatkich nomi Qora mol chorva chiqindilari Cho’chqa chiqindilari Sigirlar Yosh buzoqlar To’liq ratsional kontsorkalar bilan Ko’p komponentli yemlar bilan 1 Quruq moddalar 9,82 9,78 10,30 7,88 2 Qum 0,28 0,18 0,27 0,21 3 Organik moddalar 7,88 7,02 7,51 5,78 4 Umumiy azot 0,41 0,47 0,51 0,48 5 Fosfor (R 2 O 5 ) 0,11 0,28 0,27 0,25

6 Kaliy (K 2 O) 0,47 0,48 0,34 0,42 Қуйидаги жадвалдан биз чорва чиқиндиларининг яна кимёвий жиҳатдан таркиб бойлигини кўришимиз мумкин. жадвал № Модда ёки элемент Қора моллар чиқиндиси (8% қуруқ модда) Чўчқа чиқиндиси (5% қуруқ модда) 1 Органик моддалар 60 37 2 Н 3.6 4.8 3 П 0.87 0.85 4 К 3.6 1.5 5 Мг 0.51 0.42 6 Cу Гр/тонна 2,8 2,9 7 Мн 22 12 8 Зн 12 32 9 Мо - 0.11 1 0 Б 2.4 - Қуйидаги жадвалдан қўшилмасиз чиқиндининг сув билан аралашмаси ҳамда қора мол, чўчқа, товуқ чиқиндиларининг кимёвий таркиби келтирилган.

жадвал № Kimyoviy tarkib Chorva chiqindilari Tovuq chiqindisi Qora mollar Cho’chqalar echki Semiz tovuq termik quruq10000 buqa uchun kompleks 200 sigir uchun kompelks 108000 Cho’chqa uchun ferma 1 Quruq moddalar 14,5 10,0 9,8 28,3 36,0 83 2 Umumiy azot 0,77 0,43 0,72 0,95 21,0 4,54 3 fosfor 0,44 0,28 0,47 0,22 1,44 3,56 4 N=1 bo’lganda R:K orasidagi nisbat 0,6:1 0,7:1,2 0,7:0,3 0,2:0, 8 0,7:0, 3 0,8:0,4 Бу қийматлардан ўзаро элементлар орасидаги фарқни ажратган ҳолатда, қайси бири қандай моддаларга бой эканлигини аниқ билиб оламиз. Кейинги қуйидаги жадвалдан биз чорва чиқиндиларининг физик хоссаларини кўриб чиқамиз. Бу жадвалда чорва чиқиндисининг намликка нисбатан ҳолатлари белгиланган. жадвал № Намлик Соғилувчи сигирлар Чўчқа чиқиндиси % Зичлик Ёпишқоқлик Оқувчанлик Зичлик Ёпишқо Оқувча кг/ m 3 P а n /м 2 kg / m 3 qlik nlik n / m 2 P а 1 86 1034,2 4,6 140 1054,4 0,90 66 2 87 1032,2 4,0 100 1050,4 0,80 50 3 88 1029 3,6 70 1046,4 0,60 38 4 89 1026,9 3,0 45 1042,4 0,40 32 5 90 1024,4 2,4 27 1038,4 0,30 30

6 91 1021,8 1,6 18 1034,4 0,24 10 7 92 1019,1 1,4 11 1030,3 0,20 1,08 8 93 1016,5 1,1 9 1026,3 0,18 1,6 9 94 1013,9 0,9 7 1022,3 0,10 0,9 10 95 1011,3 0,7 - 1018,5 0,02 - 11 96 1008,7 0,2 - 1014,3 - - Қаттиқ ва суюқ фракцияларнинг зичликлари орасидаги фарқнинг ўзгариши натижасида чорва чиқиндисида қатламланиш ҳолати вужудга келади. расм Чўчқа чиқиндисига сув қўшмай секин аралаштириш натижасида қатламланиш (3-чизиқ) тезликда амалга ошади. Чиқинди сув билан аралаштириб 91,5 (2-чизиқ) ва 95,3 (1-чизиқ) намликни ташкил қилса, чиқиндининг қатламларга ажралиш жараёни анча жадаллашади. Бундан кўриниб турибдики, чиқинди зичлиги ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлиб, уни бевосита сув билан аралаштириш орқали ҳолатини ўзгартиришимиз мумкин. Бу ҳолат билан биз маълум миқдордаги намликни келтириб чиқарамиз. чорва чиқиндилари янги чиққан пайтида ўзида турли хил фоизлардаги намликларни мужассамлаштиради. жадвалда ҳудди анна шу ҳолатга доир қийматлар келтирилган. жадвал

№ Chorva turlari Namlik % Chorva chiqindisi Chorva suyuqligi Chiqindi va suyuqlik aralashmasi 1 Qora mollar 83-84 94,8-95,0 86-87 2 Cho’chqalar 76-78 94-95 87-88 3 Echkilar 67-69 94-95 74-75 4 Otlar 71,5 95-96 78 Бу натижалар от ва эчки чиқиндиси намлигини қорамол ва чўчқа Чиқиндисидан анча самарадорлигини кўрсатади. Чорва чиқиндиси таркибида бизга маълум ва мавжуд ферментация (ачиш) жараёнини тезлаштирувчи бактериялар мавжуд бўлиб, улар ўзаро 3 гурухга бўлинади. Термофилли, мезофилли ва психрофилли каби бактериялар шулар жумласидандир. Ферментация жараёнида бу бактериялар актив фаолликда қатнашиб, чиқиндининг кимёвий таркиби ҳам худи шунга мос ҳолда ўзгаради. Қуйидаги жадвалда 10 кунлик анаэроб ферментация жараёнини ўтаган чўчқа чиқиндисининг таркиби кўрсртилган. Бу ҳолатда термофилли ва мезофилли режимлар остида амалга ошган. жадвал Модда ёки элемент Бошланғич субстрат Мезофилли режим (350С) Термофилли режим (550С) қуруқ моддалар % 6 4,2 3,5 Органик моддалар % 83,9 78,4 74,9 Умумий азот % 5,7 7,6 8,5 Кимёвий кислород талабЧанли мг/л 103 24 18 10 Лигнин % 6,9 9,2 9,4 Гемицеллюлоза % 21,3 18,88 17,6

ТСеллюлоза % 16,1 15,9 14,3 Уксус кислотаси мл/л 2,2 0,5 0,15 Пропан кислотаси мл/л 1,7 1,8 1,6 Ёғли кислота мл/л 2,3 2,9 2,8 Қаттиқ ва суюқ фракциялар ҳам таркиб жиҳатдан турли хил кимёвий моддаларга ажралади. Қаттиқ фракциянинг таркибида 20% қуруқ моддалар мавжуд бўлиб, юқори сифатли ўғит ҳисобланади. Суюқ фракциялар асосан ферментация жараёнида ачитқи вазифасини ҳам бажаради, десак адашмаймиз, чунки суюқ фракция таркибида ачитиш жараёни учун зарур бўлган намлик мавжуддир. Суюқ ва қаттиқ фракцияларнинг ҳам кимёвий таркиби турли хил кимёвий моддаларга бой бўлиб, бу кимёвий таркиб фракциянинг ҳолатига нисбатан турли хил миқдорларда мавжуд бўлади. Қаттиқ ва суюқ фракцияларнинг кимёвий таркиби қуйидаги жадвалда келтирилган. жадвал Moda yoki element fraktsiya qattiq Suyuq quruq moddalar % 20,8 2,9 Organik moddalar % 11,3 1,6 RN % 8,3 8,1 Uglerod (S) % 6,5 0,9 Azot (N) % 0,5 0,2 Fosfor (R) % 0,18 0,03 Kaliy (K) % 0,5 0,5 N’K % 1,2 0,7 C/N % 11,2 4,7 Демак, суюқ фракцияга нисбатан қаттиқ фракция кимёвий моддаларга анчагина бой бўлар экан. Чорва чиқиндиларининг намлиги камайиб бориши натижасида унинг нисбий оғирлиги ҳам камайиб боради.

Намликни камайиб бориши натижасида чиқинди ўз оғирлигини йўқотиб боради. Юқорида таъкидланганидек, қатламланиш ҳолати вужудга келади, натижада чиқинди пастга чўкиб оқувчанлик ҳолати умуман йўқолади. Кераксиз чиқиндини эса чиқариб ташлаб бўлмайди. Бу ҳолатда чиқиндига анча сув қўшиб, унинг намлигини меъёрлаштириб сўнгра керакли жойдан чиқариб ташлаш мумкин бўлади. Чорва чиқиндиларининг кимёвий таркиб жиҳатидан турли хил моддаларга бойлиги, бу моддаларнинг ўзаро фойдали томонларнинг кўплиги билан алоҳида аҳамият касб этади. Чорва чиқиндисининг ўзаро сув билан аралаштирилиши натижасида турли хил газлар ажралиб чиқади. Суюқ фракциянинг таркиби бевосита чиқиндининг намлигига боғлиқдир. Қаттиқ фракциянинг таркиби эса унинг таркибидаги қуруқ моддаларга боғлиқдир. Бу чиқиндилар таркибида газсимон моддалар ҳам мавжуд бўлиб, улар қуйидаги компонетларни ўз ичига олади. 55-60% метан гази, 35-45% карбонат ангидрид гази, 3% азот, 1% водород, 0-1% кислород, 0-инсон ҳаёти учун хавфлидир. Бу газларнинг умумий йиғиндиси бизга биогазни беради.

Адабиётлар: 1. “Халқ сўзи газетаси” 2013 йил, 5 апрел, 65-сони, 2-бет. 2. Каримов И. А. “Муқобил энергия манбаларини янада ривожлантириш чоратадбирлари тўғрисида”ги Фармони “Халқ сўзи” газетасининг 2013 йил 1март. Тошкент 2013й. 3. Сафаров Н.М., Алиназаров А.Х., Обидов А.А., Жамалов А. “Чигитли пахтани қуритишда ноананавий энергиядан фойдаланиш афзалликлари. Қар.ДУ. Республика миқёсидаги илмий-амалий конференция. 26-28май. 2012йил. 4. Alinazarov A. Kh., Ikramov N.M. Solar Thermokchemical Treatment of AshCement Compositions. Namangan: NIPI, 2005. -51p. 5. Алиназаров А.Х., и др. “Солнечные сушильные установки с аккумулятором тепла //РЖ АН СССР «Гелиотехника». Ташкент, 1989, №2. –с.74-76. 6. Alinazarov A. KH., Mukhiddinov D.N. Solar Thermokchemical Treatment of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 35, No.4 Allerton Press, Ins. /Nev York. 1999., p.p. 13-19. 7. Alinazarov A. Kh., Effekt of Solar Thermal Chemikal Treatment on Deformable Indices of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 36, No.3 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2000., p.p. 70-73. 8. Alinazarov A. Kh., Atamov A.A., Mukhiddinov D.N. Hudrophyisical Properties of Ash-Cement Compositions end their Effekt on Solar Thermal Chemikal Treatment. Applied Solar Energy. Vol. 37, No.2 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2001., p.p. 44-48.

Похожие

Чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлаш ва биомасса энергияси олиш технологиялари

Чорвачилик чиқиндиларидан фойдаланиб биомасса энергияси олишнинг экологик асослари ва меҳнат муҳофазаси

Чикиндисиз ва кам чикиндили технологиялар

Қишлоқ хўжалигида органик чиқиндилар биоконверсияси

Табиий энергия манбалари ва улардан фойдаланиш. Қуёш энергияси, биомассалар, шамол, дарё ва денгиз тўлқинлари