Вегетатив аъзолар. Илдиз ва унинг вазифаси - Ботаника - Рефераты

Вегетатив аъзолар. Илдиз ва унинг вазифаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Илдиз ва унинг хусусиятлари. 2. Илдиз системаси ва унинг классификацияси. 3. Илдиз метоморфози.

www.arxiv.uz 1. Илдиз ўсиши чегараланмаган, асосий вегетатив орган ҳисобланади. Илдиз риневидлар, псилофитлар ва мохсимонлардан ташқари барча юксак ўсимликлар учун хосдир. Бу ўсимликларда илдиз вазифасини ризоидлар бажаради. Илдиз юксак ўсимликларнинг айрим вакиллари: шумғия ва зарпечакда бўлмайди. Уларнинг паразитлик билан ҳаёт кечириши илдизни йўқолишиги олиб келган. Илдиз поядан қуйидаги белгилари билан фарқ қилади: 1. Ернинг магнит майдонининг тортиш кучига қараб интилиб ўсади. 2. Геотропизм ходисаси яхши ифодаланган. 3. Ўсиш конуси илдиз қини билан ўралган. 4. Илдиз хеч қачон барг ҳосил қилмайди. Ўсимлик ҳаётида илдиз қуйидаги физиологик ва маханик вазифани бажаради. 1. Тупроқдан сув ва унда эриган минерал моддаларни қабул қилади. Бу вазифани илдизнинг бирламчи тузилишга эга бўлган ёш қисмлари, илдиз тукчалари ва микориза хасил қилган қисми амалга оширади. 2. Ўсимликни тупроққа бириктириб туради. Натижада ўзига хос мустахкамлик амалга ошади. Масалан 4 ойлик маккажўхорини суғириб олиш учун 130 кг куч керак бўлади. 3. Органик моддаларни синтез қилади. 4. Ўсимликни тупроқдаги микроорганизмлар билан муносабати амалга ошади. 5. Запас озиқ моддаларни тўпланишига хизмат қилади. Масалан: сабзи, лавлаги, турп, шолғомда ва ҳокозо. 6. Вегетатив кўпайишга хизмат қилади. Илдизнинг тупроқда тарқалишига қараб юзада жойлашган, чуқурда жойлашган гуруҳларга ажратиш мумкин. А. П. Модестов фикрича, маккажухори, буғдой, сули каби ўсимлик илдизлари 200-250 см, кунгабоқар ва лавлаги 270-280, беда 10-15 м, янтоқда ундан ҳам чуқурда жойлашади. Бир туп кузги буғдой илдизи узунлиги 600

www.arxiv.uz км, ён ва илдиз тукчалари билан биргаликда 10000 км узунликни 200 м 2 юзани ташкил қилади. Илдизнинг чуқурликда жойлашиш хусусиятини ўсимликка агротехник ишлов беришда назарда тутиш лозим. 2. Илдиз системасини классификация қилишда унинг келиб чиқиши, шохланиши ва морфологик тузилиши назарда тутилади. Келиб чиқишига кўра илдизлар 3 гуруҳга бўлинади. 1. Асосий илдиз. 2. Ён илдиз. 3.Қўшимча илдизлар. Асосий илдиз уруғнинг муртак қисмидаги муртак илдизчасининг ривожланишидан ҳосил бўлади. Асосий илдиздан ҳосил бўладиган илдизларни биринчи тартибли ён илдизлар, биринчи тартиблидан ҳосил бўлганларни иккинчи тартибли, учинчи тартибли ва ҳоказо. қушимча илдизлар ер ости ўзгарган новдалар, пиёзбошлар, туганаклар ва илдизпоялардан ҳосил бўлади. Асосий, қушимча ва ён илдизлар ўсимликнинг илдиз системасини ҳосил қилади. Тузилишига кўра ўқ ва попук илдизлар ҳосил бўлади. Ўқ илдиз икки паллали ўсимликлар учун хос бўлиб унда асосий илидз яхши ривожланган бўлади. Попук илдизда асосий илдиз яхши ривожланмайди, унинг ўрнига ён илдизлар тараққий этган бўлади. Бундай илдизлар бир паллали ўсимликлар учун хосдир. 3. Илдиз метоморфозига илдиз мевалар киради (сабзи, лавлаги, турп, шолғом). Илдизмевалар 3 қисмдан тузилган бўлади. Бош, бўйин ва ҳақиқий илдиз қисмидан. Илдизмеванинг бош қисмида барг ва баргли куртаклар жойлашган бўлади. Морфологик нуқтаи назардан бу қисм қисқарган поя бўлиб унда чексиз барглар мутевка шаклида жойлашади. Илдизмеванинг бўйин қисми поядан келиб чиққан, силлиқ барг ва илдиз ҳосил қилмайди. Илдизмеванинг ҳақиқий илдиз қисми бошқа қисмларидан кўп миқдорда ён илдизлар ҳосил қилиши билан фарқланади.

www.arxiv.uz Икки йиллик ёввойи ўсимликлар илдизмевалари тупроқда кишлаб иккинчи йили гул. мева ва уруғ ҳосил қилади. Илдизмевалар анотомик тузилишига кўра бир камбийли ва кўпкамбийли бўлади. Бир камбийли илдизмеваларнинг айримларида запас озиқ моддалар иккиламчи пўстларида тўпланади (сабзида), айримларида; масалан: турипда озиқ моддалар ксилемада тўпланади. Кўп камбийли илдизмевалар кандлавлагида ҳосил бўлади. Бундай тузилишда илдизмеванинг марказида кселма жойлашиб уни ташқи қисмидан камбий ўраб туради. Камбийни ташқи томонидан флоэма ўраб туради. Кандловлагида учламчи тузилиши характерли бўлиб, запас озиқ моддалар ҳалқаларида тўпланиб боради. Ҳалқалар сони 8....10 тагача бўлиши мумкин. Бундай тузилиш табиатда кам учрайди. Уни шўрадошлар оиласи вакилларида ҳам учратиш мумкин. Илдизтуганаклар ён ва қўшимча илдизларда запас озиқ моддаларни тўпланишидан ҳосил бўлади. Ташқи кўринишига кўра илдиз туганаклари картошка туганакларини эслатади, лекин уларда куртакни йўғонлашган қисми йўқлиги билан фарқ қилади. Куртаклар фақат илдиз бўйин қисмида жойлашади. Илдиз туганаклари фақат, картошка гул каби ўсимликларда учрайди. Нафас олувчи илдизлар тропик ботқоқликларда ўсувчи ўсимликларда ҳосил бўлади. Ҳаво илдизлари тропик ўрмонларда ўсувчи ўсимликларда ҳосил бўлади. Бундай илдизлар қушимча ҳосил бўлиб атмосферадан ҳаво парларини қабул қилиб баъзан тупроққа бориб тақалади ва ўсимликка суянчиқ вазифасини бажаради. Бундай илдизлар эпифит ўсимликларда кам ҳосил бўлади. Эпифит ўсимлик деб бошқа ўсимлик танасидан субстрат тарикасида фойдаланадиган, паразитлик қилмай ҳаёт кечирадиган ўсимликлар тушунилади. Масалан: узум- ток, қўйпечак. Илашувчи илдизлар ҳаво илдизларининг ўзгариши натижасида ҳосил бўлади. Бундай илдизлар тропик ўрмонларида ўсувчи

www.arxiv.uz ўсимликларда ҳосил бўлиб, кўпчилик лианалар улар воситасида тик ўсувчи дарахтларга ёпишиб уларни вертикал тутиб туради.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Бурыгин. В. А. Жонгуразов. Ф. Х. Ботаника “Ўқитувчи” Т.: 1977. 2. Курсанов. В. А. Камарницкий Н. А ва бош.- Ботаника “Ўқитувчи” 1977. I II том. 3. Ҳамдамов И, Шукруллаев П ва бошқалар- ботаника асослари “Меҳнат” Т.: 1990. 4. Сохабиддинов. С. “Ўсимликлар систематикаси” I II боб. “Ўқитувчи” Т.: 1976. 5. Ҳамидов “Ўсимликлар географияси” “Ўқитувчи” Т.: 1984. 6. Белолипов. И. В. Шералиев. А. Ахадова. М. А. “Ўрта Осиё ўсимликлари марфалогияси” ЦОП, ТИПО, Т.: 1991. 7. Ҳолдаров. Х. Хожиматов. К. Х.“Ўзбекистон ўсимликлари”, “Ўқитувчи” Т.: 1992. 8. www . ziyonet . uz

Похожие

Илдиз, унинг морфологияси

Илдиз ва илдизлар системаси

Юксак ўсимликларнинг вегетатив органлари

Новда тузилиши ва ҳаётчанлигига асосан ўсимликларнинг вегетатив оргаиларини классификациялаш

Механик, ўтказувчи, ажратувчи ва асосий тўкималар. Илдиз морфологияси.Илдизни физологик ва анатомик тузилиши