Subtropik o’simliklar va rezavor. Yong’oq mevalilar - Ботаника - Рефераты

Subtropik o’simliklar va rezavor. Yong’oq mevalilar

Загружено в:

05.04.2023

Скачано:

0

Размер:

517.2158203125 KB

Subtropik o’simliklar va rezavor. Yong’oq mevalilar МЕ V А LAR MORFOLOGIYASINI O’RGANISH Ishning maqsadi: Talabalarni subtropik meva ekinlarining yer ostki va yer ustki qismlari tuzilishi, o’sishi va rivojlanishi bilan ta nishtirish. Material va jihozlar: 1. Turli yoshdagi subtropik meva ekinlarining ko’chatlari, ular ning yer ostki va yer tistki qismlarini ko’rsatuvchi jadvallar, gerbariy materiallari. 2. А . Ribakov, S. Ostrouxova. O’zbekiston mevachiligi. – T.: O’qituvchi. – 1981, 48–61-betlar. Qisqacha tushuntirish: Subtropik mevali o’simliklar guruhiga anor, anjir, xurmo, chilonjiyda kabi o’simliklar kiradi. Anor. O’zbekistonda anor qadim zamondan beri yetishtirilib kelinmoqda. Anor avlodiga ikkita tur kiradi. Mevasining tarkibida 14–21 foiz qand, 0,8–4 foiz kislota mavjud. Anorning gullash davri uzoqqa cho’zilib, gullari ko’p, yirik va qizil rangli bo’lgani tufayli, u ajoyib dekorativ o’simlik bo’lishi ham mumkin. Anor bo’yi 2 m dan 5 m gacha bo’lgan ko’p shoxli kichikroq daraxt yoki buta hisoblanadi. Anor daraxtining yer ustki qismlari har 10–15 yilda kesib tashlanadi, chunki bu paytga kelib u qariydi va hosili kamayadi. Ildizlari baquvvat, ko’p tarmoqlangan va uzoq vaqt yashaydigan bo’ladi. Shoxlari tikanli, nordon anorlarning tikani shirin anorlarnikidan ko’p bo’ladi. Gullari yirik. Mevasida 6–12 ta uya bo’lib, juda ko’p donalari bo’ladi. 19-rasm. Anor. Anjir. Anjir o’simligining

«Kazaki anor» navi. avl o diga 1000 ta gacha tur kira- di. O’zbekistonda anjir, asosan, farg’ona vodiysi va Samarqand viloyatida keng tarqalgan. Anjir daraxtining bo’yi 4–15 m gacha, shoxlari qalin, tarvaqaylab o’sgan bolib, sutsimon o’tkir shirasi bor. Ildizi tuproqqa 6 m gacha chuqurlikka ketadi. juda ko’p ildiz bachkilari chiqaradi. Anjir gullari mayda, bir jinsli, nok shaklida to’pgul hosil qilib, 20-rasm. Anjir. «Oq adreaticheskiy» navi. barg qo’ltig’idan o’sib chiqadi. To’pgulida erkak va urg’ochi gullar joylashgan. Anjir da- raxti boqqa o’tqazilgandan so’ng 2–3-yili hosil qila boshlaydi. O’zbekistonda anjirning Kadota navi va Qora mahalliy shakllari keng tarqalgan. Xurmo. Qimmatli subtropik o’simliklardan biri bu xurmo hisoblanadi. Xurmo daraxtining avlodiga 200 ga yaqin tur kiradi. Xurmo ning 800 dan ortiq navi mavjud. Daraxtining bo’yi 10–16 m ga yetadi, uzoq yashaydi, gullari o’tgan yilgi novdalarning ko’klamda chiqargan yosh novdasi uchida hosil bo’ladi. Mevasi yirik, seret bo’lib og’irligi 400 gr gacha bo’ladi. Xurmo daraxti, asosan, kurtak yoki qalamchasini payvand qilish yo’li bilan ko’paytiriladi. O’zbekistonda asosan Hiakumi, Zendji Maru, Vaxshs kiy kabi navlari ekilib, ulardan 150–180 s/ga hosil olinadi. Chilonjiyda yoki unabi. Uning 50 ta turi mavjud. Chilonjiyda kichik daraxt va buta bo’lib 21.rasm. Xurmo. o’sadi. Uning bo’yi 6–12 m ga- «Zendji Maru» navi.

cha, tanasin ing diametri 40–60 sm ga yetadigan, asosiy tanasi, ko’pincha, qiyshayib o’sadigan daraxt yoki buta o’simligi hisoblanadi. Chilonjiydaning shoxlanishi juda xarakterlidir: o’tgan yilgi novdalarning uchki kurtaklaridan uzun o’suv monopodial novda va shoxlar, ulardan esa qisqaroq simpodial yon shoxlar paydo bo’ladi. Chilonjiyda shoxlari tirsakli bo’lib, 10–15 yilgacha shoxlarining egilgan joylarida tikanlari bo’lib, ular keyinchalik yo’qolib ketadi. har qaysi yon shoxida uning qaysi yilda paydo bo’lganligiga qarab, uzunligi 15–20 sm keladigan barg novdalari chiqadi. Chilonjiydaning ildizlari baquvvat bo’lib, tuproqqa chuqur kiradi. Bir yillik ko’chatning ildizi tuproqqa 2 m, yetuk daraxtining ildizi esa 3–6 m chuqurlikka kiradi. Gullari mayda, yashilsariq rangli, xushbo’y, ikki jinslidir. Ishni bajarish tartibi: Talabalar subtropik o’simliklarning turli xillarini yer ostki va yer ustki qismlarini, morfologik tuzilishini o’rganish uchun ularning ko’chatlaridan, gerbariylaridan hamda ma’lumotnomalardan keng foydalanadilar. hosil beruvchi subtropik mevalarning morfologik tuzilishini to’liq o’rganish uchun 5-jadvalni to’ldirishlari shart. 5-jadval Hosil beruvchi subtropik mevalarning tasnifi YONG’OQ MEVALILAR Yong’oq. Yong’oq sentabrning ikkinchi yarmi oktabr oylarida pishadi. Po’sti yorilib mag’zi osonlik bilan ajraladigan vaqtda u to’la yetilgan hisoblanadi. Yong’oq bir yo’la yetilmaydi, shuning uchun u bir necha marta qoqiladi. Subtropik mevalarning turi Daraxt Skelet shoxlari, donaEng ko‘p uchraydigan hosil shoxi (dona) Bir yillik novdaning uzunligi (sm) Balandligi, sm Shox-shabbasi ning diametri, sm Shox-shabbasi ning shakli l-tartib 2- tartib 3- tartib 1. 2. 3.

To’kilgan yong’oq ko’rinib turishi uchun qoqish oldidan daraxt tagi yaxshilab tozalanadi. Qoqilgan bir qism yong’oqning po’sti ajralmasdan qoladi. Ular alohida terilib uyumlab qo’yiladi va 2–3 kun saqlanadi. Uyumda ular qiziydi va po’sti yong’oqdan osonlik bilan ajraladi. Po’sti yorilmaganlarini uzoq saqlamaslik kerak. Ortiqcha qizib ketgan yong’oq mag’zi taxir bo’lib yeyish yoki qayta ishlash uchun yaramaydi. Po’stidan ajratilgan yong’oq obdan quritilishi kerak. 22-rasm. Yong’oq. «Ideal», «Yubeleyniy» va «Mirniy» navlari. Pista. Pistaning asosiy qismi Markaziy Osiyo mamlakatlarida yetishtiriladi. Mevalari mayda, uning ekiladigan maydoni qariyb 250 ming/ga ni tashkil qiladi. Yovvoyi pista tola hosilga kirgach, 0,5 dan 8 kg gacha meva olish mumkin. Bu o’simliklarning madaniy navlari juda kam. O’zbekistonning tog’li rayonlarida hozirgi davrda yong’oqsimon mevazorlar maydoni qariyb 32 ming gektarni tashkil qiladi. Shundan 27 ming gektari payvandlanmagan bo’lib atigi 5 minggi payvand qilingan ko’chatlarni keyingi yillarga ekish hisobiga madaniy yong’oqzorlarga aylantirildi. Madaniy yong’oqzorlar maydoni umumiy yong’oqzorlarning 16 foizini tashkil qiladi.

Bodom. O’zbekistonda 2500 gektar bodomzor mavjud, shundan 1,5 ming/ga yovvoyi bodomzorlardan iborat. Toshkent viloyatining Bo’stonliq rayonida yovvoyi bodomzorlarning asosiy maydonlari joylashgan. O’zbekistonda o’stirilayotgan yong’oq, bodom, pista va ayrim boshqa meva navlarini seleksiya yo’li bilan yetishtirishda O’zbekistonning tog’li rayonlarida yovvoyi holda uchraydigan me valar asos qilib olingan. 1950–1970-yillar mobaynida O’zbekiston seleksionerlari tomonidan mavjud yovvoyi mevazorlardan tanlab olish va yetishtirish yo’li bilan yong’oqning o’rta va ertapishar navlari, pista, bodom, yong’oqning bir necha a’lo sifatli, mahalliy sharoitga moslashgan navlari yaratildi. Oxir gi yillarda O’zbekiston olimlari tomonidan erta hosilga kiradigan pakana bo’yli yong’oq navlari yaratilib, ishlab chiqarish sharoitiga keng joriy qilinmoqda.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Ампелография, малораспространенные сорта. – Москва, «Колос». – 1966, 627-bet. 2. «Bog’, tokzor va sabzavot-poliz ekinlarini zararkunanda hamda kasalliklardan himoya qilishga oid spravochnik». – Toshkent, Uzdavnashr. – 1962, 318–337-bet. 3. Bo’riyev X. «havaskor bog’bonga qo’llanma». – Toshkent. «Sharq» NMAK. – 2002, 208-bet. 4. Mirzayev M. va boshqalar. «Bog’ va tokzorlardan yuqori hosil olish omillari». – Toshkent. – 1998, 21-bet. 5. Mirzayev M.M., Sobirov M.K. «Bog’dorchilik va tokchilik». – Toshkent, O’qituvchi. – 1975, 190-bet. 6. Mevachilik. – T.; Ma’ruzalar matni. – 1993. 7. Ostonaqulov T.E. va boshq. Meva-sabzavotchilik va polizchilikdan amaliy mashg’ulotlar. – Samarqand. – 2004, 260bet. 8. Ribakov A.A. va boshq. O’zbekiston uzumchiligi. – Toshkent, «O’qituvchi». – 1969, 214-bet. 9. Ribakov A.A., Ostrouxova S.A. «O’zbekiston mevachiligi». – Toshkent, «O’qituvchi». – 1981, 508-bet.

Похожие

Mevali va rezavor mevali o’simliklarning kelib chiqishi, botanik ta’rifi va umumbiologik xususiyatlari

Urug’. Urug’ning tuzilishi. Meva xillari

Mevachilik va uzumchilikning xalq xo’jaligidagi ahamiyati

Urug’li va danakli mevalar. Subtropik mevalar

Ildiz mevalilar. Kand lavlagi ekini