Ўсимликшунослик ва дончилик – қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг асосий тармоғи - Ботаника - Рефераты

Ўсимликшунослик ва дончилик – қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг асосий тармоғи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Ўсимликшунослик ва дончилик фанларининг аќамияти ва бу фанларнинг ма қ сад ва вазифалари 2. Ўсимлик турларининг шаклланиш шароити ва биологияси 3. Дала экинларининг гуруќларга бўлиниши 4. Ўзбекистон ўсимликшунослиги

www.arxiv.uz 1. Ўсимликшунослик қишлоқ хўжалигининг асосий тамоқларидан бири бўлиб, аќоли учун озиқ-овқат маќсулотлари, чорвачилик учун ем-хашак ва кўпгина енгил саноат тармоқлари учун хом ашё етиштириш мақсадида экин экиб ўстириш ва табиатда ёввойи ќолда ўсадиган ўсимликлардан фойдаланиш масалалари билан шуғулланади. Бу тармоқнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд. Энг аввало, қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришининг мавсумийлиги, шароитни ќар доим ўзгариб туришидир. Қишлоқ хўжалигида доимо янги ўсимликлар, навлар, янги технологияларнинг кириб келиши туфайли бу соќадаги мутахассислардан чуқур серқиррали билим талаб қилинади. Ўсимликшунослик ва дончилик чорвачилик билан чамбарчас боғланган. Чорвага талаб қилинадиган кўкат, дағал ва ширали озиқалар ўсимликлардан тайёрланади. Ўсимликларга талаб қилинадиган органиқ ўғитлар чорвачиликдан олинади. Ўсимликшунослик қишлоқ хўжалигининг асосий тармоғи бўлиб, дала экинлари ва уруғларнинг биологик ва экологик хусусиятларини ўрганиш, маълум тупроқ ва иқлим шароитига мос бўлган илғор технологияни ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чиқаришда кенг жорий этиш натижасида мўл ва сифатли ќосил олишни илмий ва амалий асослаб беради. 2. Ўсимликдан юқори ќосил олишни таъминлайдиган технологиялар яратилганда энг аввал ўсимликларнинг биологикхусусиятларига асосланади. Ўсимликнинг «биологияси» деб, ўсув даврида ўсимликда бўладиган ўзгаришлар ва ривожланиши учун талаб қилинадиган шароит тушунилади. Ўсимликнинг ташқи шароитга талаби ўрганилганда, бунда унинг иссиқликка, ёруғликка, сувга, озуқага ва тупроққа бўлган талаби ќисобга олинади. Ўсимлик турлари ёки генотип маълум бир тупроқ ва иқлим шароитида шаклланади ва шу жараёнда ўсимликда маълум биологик хусусиятлар вужудга келади. Демак, ўсимликнинг биологиясини билиш учун унинг келиб чиққан минтақаларини билмоқ зарурдир. Бу маълумот жуда муќим

www.arxiv.uz бўлганлиги учун олимлар томонидан тадқиқот қилиниб, ўсимликларнинг 12 та келиб чиқиш марказлари аниқланган. 1. Хитой-Япония маркази – соя, юмшоқ буғдой, маржумак 2. Индонезия-Жанубий Хитой – сули, шакар қамиш, мева ва сабзавот экинлари 3. Австралия маркази – шоли, ғўза, себарга, тамаки 4. Ќиндистон маркази – шоли, ќинд буғдойи, ғўза турлари, мева ва сабзавот экинлари 5. Ўрта Осиё маркази – кўк нўхат, мош, ясмиқ, нўхат, наша, ғўза турлари, қовун, кўп йиллик ўсимликлар 6. Олд Осиё маркази – буғдой турлари, арпа, сули, жавдар, кўк нўхат, беда, зиғир, мева ва сабзавот экинлари 7. Ўрта Осиё денгизи маркази – сули, арпа, буғдой турлари, зиғир, карам, лавлаги, сабзи, шолғом, пиёз, саримсоқ, кўкнори, оқ хантал 8. Африка маркази – жўхори турлари, тариқ, канакунжут, шоли, буғдой турлари, дуккакли экинлар, кунжут, ғўза турлари 9. Овропа-Сибирь маркази – толали зиғир, дурагай себарга, беда турлари, мева ва сабзавот экинлари 10. Марказий Америка – маккажўхори, ловия, қовоқ, ширин картошка, махорка, қалампир, кўп йиллик ўсимликлар 11. Жанубий Америка – маданий картошка, тамаки, помидор, маккажўхори турлари 12. Шимолий Америка – арпа турлари, люпин, кунгабоқар, сабзавот ва резавор ўсимликлар. Ўсимликларнинг келиб чиқиши, тарқалиши катта илмий ва амалий аќамиятга эга. Ўсимликшунослик фани ўсимликларнинг дастлабки экила бошланиши, тарқалиши, қўлланиши бўйича маълумотга эга бўлиши керак. Ўсимликларнинг келиб чиқиши марказларини билиш асосида биологиясини, генетикасини ва селекциясини тадқиқот қилиб, шу ўсимликлардан юқори

www.arxiv.uz ќосил етиштиришни бошқаришда ва янги навларни яратишда самарадорликни оширишга ёрдам беради. 3. Дала ўсимликларининг орасида инсонга зарур бўлган маќсулотни етиштириш учун ќар хил ўсимликлар экилмоқда. Бу ўсимликларнинг тузилиши, биологик хусусияти ва етиштириш технологияси ќам ќар хил. Бу ўсимликларни ўрганиш осон бўлиши учун гуруќларга бўлинади. Дала экинларини таснифи олинадиган маќсулотга қараб тузилган. Бу тасниф бўйича дала экинлари 6 та гуруќга бўлинган: 1. Донли экинлар – бу экинлар ўзаро 3 та биологик гуруќларга бўлинади: а) ќақиқий дон экинлари (буғдой, арпа, жавдар, сули, тритикале); б) тариқсимон дон экинлари (маккажўхори, жўхори, тариқ, шоли, маржумак); в) дон-дуккакли экинлар (кўк нўхат, маќаллий нўхат, ловия, соя, ясмиқ, бурчоқ). 2. Ем-хашак ўтлар – бу гуруќ 4 та биологик гуруќларга бўлинади: а) кўп йиллик дуккакли ўтлар – беда, себарга, баргак, қашқарбеда; б) кўп йиллик қўнғирбош ўтлар – мастак турлари, оқсўхта, эркакўт, ялтирбош, ажриқбош; в) бир йиллик дуккакли ўтлар – шабдар, берсим, вика; г) бир йиллик қўнғирбош ўтлар – судан ўти, қўноқ, мастак. 3. Туганак мевали, илдизмевали ва полиз экинлар – бу гуруќ 3 та биологик гуруќларга бўлинади: а) туганак мевали экинлар – картошка, топинамбур, батат; б) илдиз мевали экинлар – қанд лавлаги, хашаки лавлаги, хашаки сабзи, хашаки сабзи; в) полиз экинлар – қовун, тарвуз, қовоқ. 4. Мойли экинлар – 2 та биологик гуруќга бўлинади: а) серёғли ўсимликлар – кунгабоқар, махсар, кунжут, ерёнғоқ, мойли зиғир, рапс; б) эфирмойли экинлар – оқ зира, қора зира, кашнич, арпабодиён.

www.arxiv.uz 5. Толали экинлар – бу гуруќ 3 та биологик гуруќларга бўлинади: а) тола уруғда ривожланади – ғўза турлари; б) тола поя пўстлоғида ривожланади – каноп, жут, зиғир, рами; в) тола баргда ривожланади – толали банан, Янги Зеландия зиғири. 6. Наркотик ўсимликлар – тамаки ва махорка. 4. Ўзбекистоннинг ќудудида қадимдан бери буғдой, арпа, беда, тариқ, жўхори экилиб келинмоқда. Кенг тарқалган ўсимликлардан ғўза турлари, мева-сабзавот ва полиз экинлари экилмоқда. Ўзбекистон ўз аќолисини озиқ-овқат маќсулоти билан тўла таъминлаш учун ўсимликшунослик тармоғини ривожланишини жадаллаштирмоғи лозим. Қишлоқ хўжалик экинларидан юқори ќосил етиштириш учун бир қатор муќим ташқилий иқтисодий чора-тадбирларни амалга ошириш, ишлаб чиқаришнинг моддий техника базасини анча мустаќкамлаш, ўғитлардан кенг фойдаланиш, ерларнинг унумдорлигини мелиоратив ва экологик ќолатларини яхшилаш, янги интенсив навларни яратиш каби ишларни амалга ошиши лозим. Ўзбекистонда ғўза 1,5 миллион гектар, донли экинлар сувли ерларда 1 млн.га, лалми ерларда 300 минг га экилмоқда. 1998 йили Ўзбекистон дон мустақиллигига эришди

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Х.Атабаева, О.Қодирхужаев Ўсимликшунослик, Т.Янги аср авлоди.2006 йил (лотин алифбосида). 2. О.Мирзаев, Т.Худойберганов Ем-хашак етиштириш-Андижон 2003 й. 3. Х.Атабаева ва бошқ.Ўсимликшунослик, Т.Мехнат.2004 й. 4. И.Каримов бир йиллик ва кўп йиллик Мустақил юрт ғалласи, Т.Ўзбекистон 2003 й. 5. А.Омонов, Х.Бўриев, Л.Ғафурова, А.Нурбеков Бир бошоқ дон.Т.2004 й. 6. З.Умаров, А.Атабаева ва бошқ.Нон ризқи рзўимиз, Т.Навруз 1994 й. 26 бет. 7. Н.Г.Андреев Луговое и полевое кормоворизводстсво М.Колос 1989 г.495 с. 8. Х.Атабаева ва бошқ.Ем-хашак етиштириш.Т.мехнат 1997 й. 9. Бўриев Х.Ч., Атабаева Х.Н., Қанд лавлаги уруғчилиги (тавсиянома) 199 й. 10. Зауров Д.Э., Сборшикова С., Рисоводство Т.Мехнат 1989 й. 11.Д.Ёрматова Дала экинлари биологияси ва етиштириш технологиясидан амалий машғулотлар. 12. Электрон дарслик, илмий монография, мақолалар, номзодлик ва магистрлик диссертациялари, илмий Амалий анжуманлари, маърузалар тўпламлари, газета ва журналлар, статистик маълумотлар, тўпламлар, матъураз матнларининг электрон версияси. www . ziyonet . net ,

Похожие

Ферментлар ва уларни қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришидаги ўрни

Қишлоқ хўжалиги ўсимликларида липидлар

Қишлоқ хўжалиги экинларида нафас олишни бошқарилиши ва иккиламчи моддалар ҳосил бўлиши

Ўсимлик ҳаётидаги сифат ўзгаришлар ривожланиш қишлоқ хўжалиги ўсимликлари ривожланишини бошқариш

Ўсимликшунослик ва чорвачиликда ген ва ҳужайра мухандислиги ютуқларининг қўлланилиш истиқболлари