Ўсимликларни соғломлаштириш ва клонал микрокўпайтириш - Ботаника - Рефераты

Ўсимликларни соғломлаштириш ва клонал микрокўпайтириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

www.arxiv.uzРежа: 1. 1п V I I го ўсулларидан фойдаланиб ўсимликларни микроклонал кўпайтириш. 2. Клонал микрокўпайтиришнинг босқичлари ва услублари. 3. Вируссиз экиш материаллари олиш технологияси. 4. Ҳужайра ва тўқималар банкини криосақлаш. 5. Хулосалар.

www.arxiv.uz1.Ҳужайра ва тўқималар культураси соҳасида эришилган ютуқлар вегетатив кўпайтириншинг янги усуларининг яратиш им кониятига эга бўлди. Бу услуб анавий услубларга нисбатан бир қатор қулайликларга эга. Генетик бир хил экиш материалларини меристема культурасидан фойдаланиб вируссиз ўсимликлар олиш, юқори ўсиш коэффициенти, селекцион даврнинг қисқалиги, ўсим ликларнинг ювенил фазадан репродуктив фазага ўтиришининг тезлашиши, қийин кўпайувчи ўсимликларнинг кўпайтирилиши, бутун йил давомида ишни давом эттириш, экиш материалларини экиш ўстириш майдонишшг тежалиши имкониятини беради. 50 йилларда француз олими Ж.Морел томонидан биринчи орхидея ўсимлигидан регенрант -ўсимлик олинди. In vitro апикал меристемаларни ўсти риш усулидан фопдаланди. Бирламчи эксплант сифатида ўсимликлар нинг юқорл мерестемаларидан фойдаланилади. 2.Ўсимликларни клонал микрокўпайтириш жараёнини 4та босқичга бўлиш мумкин: 1- донор ўсимлик танлаш, эпсплантларни ажратиш ва яхши ўсувчи стерил культура олиш; 2 - максимал миқдорда мериклонга эришилгандан сунг хусусий микрокўпайти риш; 3- кўпайтирилган новдада илдиз ҳосил қилиш, уларни тупроқ шароитида ўсишига кўникма ҳосил қилиш; 4 - ўсимликларни исc иқхона гаароптида ўстприш ва уларни далага экишга тайёрлаш. Клонал микрокўпайтиришнинг бир қанча усуллари мавжуд. А дабиётларда берилган услублардан келиб чиққан ҳолда қуйидаги йўллар билан бу жараённи амалга ошириш мумкин. Ўсимликда мавжуд бўлган меристемани фаоллаштириш; эксплант тўқималарида адвентив куртакларнинг пайдо бўлиш индукцияси; соматик эм бриогенез индукцияси; бирламчи ва қайта экилувчи каллус тўқимаси адвентив куртакларнинг дифференциацияси. Ўсимликларни клонал микрокўпайтиришда ўсимликда мавжуд бўлган

www.arxiv.uzмеристемаларни фаоллаш услуби кенг қўлланилади. Бу ик кита йўл билан амалга оширилади: а) поянинг юқори меристемасини олиб ташлаш ва In vitro гар монсиз муҳитда новдаларни микроқаламчалаш 6) бачки новдаларни ривожлантиришни индуцирлаш учун озуқа муҳитга цитокинин каби таъсирли моддаларни қўшиш. Цитокинин сифатида 6- бензиламинопурин (БАП) ёки 6-фурфурил-аминопурин, (кинетан) шунингдек 2-изопентениладенин (2 ip) ва зеатиндан фойдаланилади. Шундай тарзда олинган новдалар оналик эксплантлардан ажрати ла ди ва бачки меристемалардан новдаларнинг кўпроқ ҳосил бўлиши учун яна янги тайёрланган муҳитда ўстирилади. Ҳозирги вақтда бу услубдан фойдаланиб, қишлоқ хўжалиги ўсимликмари, техник ўсимликлар, сабзавот-мевалар, тропик ва субтропик ўслмлпклар, декоратив ўсимликларнинг вируссиз экиш материаллари олиш ишлари йўлга қўйилган. Баъзи қишлоқ хўжалик ўсимликлари масалан картошка учун клонал микрокўпайтириш технологияси ишлаб чиқаришнинг асосини ташкил қилади. Ўсимликда мавжуд бўлган меристеманинг активацияси усули картошканинг битта меристемасидан юз мингдан кўпроқ ўсимлик олиш имконини беради. Технология асосида пробиркаларда хўжалик аҳамиятига молик қимматли уруғлик материаллар - микротуганаклар яратилмоқда. 3.Клонал мшфокўпайтиришнинг асосий хусусияти бу генетик бир хил, вирусспз экиш материаллари олишдир. Бунга апексларнинг меристема тўқималаридан ва поя органларига хос бачки куртаклардан фойдаланиб эришиш мумкин. Клонал микрокўпайтиришни муваффақиятли меристематик эксплантнинг ўлчамига боғлиқ. Барг асоси ва поя тўқимаси қанча катта бўлса морфогенез жараёни енгиллроқ кечади ва нормал, пробирка ўсимлигининг ҳосил бўлиши билан тугалланади. Бошланғпч ўсимликларни термотерапея ва хемотерапея қилиш йўли бллал вируссиз апикал меристемалар олиш мумкин

www.arxiv.uzТермотерапея усули , In vivo шунингдек In vitro шароитларда қуруқ, пгспқ, ҳавони қўллашга асосланган. Юқори ҳарорат вирус заррачаларига уларнпиг рибонуклеин кислоталари ва оқсил қобиқлари орқали таъспр қилиб, уларнинг парчаланишига ва вирус заррачаларининг зарарлаш қобплиятининг йўқолишига олиб келади. Термотерапеяда ўслмлпклар термокамераларга жойланади ва ҳароратни 25° дан 37°С гача оширилади. Ҳар куни ҳарорат 2° С га кўтарилади. Камерадаги ёруғлик 3 минг лк, намлик 90%ни ташкил қилиши керак. Хемотерапея усули - апикал меристемалар ўстирилаётган озуқа муҳитига гуанозин -1 - Д-рибофуранозил, 1,2,4-триазол, З-карбоксимид (виразол) 20-50 мг/лнинг қўшилишпга асосланган. Бу вирусга қарши препарат бўлпб, кенг таъсир спектрига эга. 4.Криосақлаш . Суюқ азотда (-19б°С ҳароратли) ўсимликлар соматик ҳужайраларининг криосақланиши биотехнологяда янги йўналиш бўлиб, 1970 йилларда кенг ривожлана бошлади. Ушбу технологиянинг мақсадм, генофонднинг культурада In vitro сақланиши, селекционерлар ни генофонд билан, дурагайлаш учун зарур бўлган чанглар, уникал уруғлар, ҳар -хил турдаги ўсимликларнинг трансформация қилинган, мутант, гибрид ҳужайралар, зиготик ва соматик муртаклар билан таъминлашдир. Ҳозирги вақтда каллус тўқимларидан, ажратилган протопластлар, меристемалар, поя учларни криос ақлаш шароитлари ишлаб чиқилган. Криосақлаш ишларини амалга ошириш учун аввалом бор ҳужайраларнинг специфика сини хисобга олиб кичкина вокуолали, к а м сувли майда ҳужайраларни танлаб олиш керак. Криоконсервация жараёни ҳужайраларни музлатишга тайёрлашдан бошланади, буни бир неча услубларда амалга ошириш м у м к и н : ҳужайраларни осмотик актив моддзлар маннит, сорбит, аминокислоталар тутувчи озуқа муҳитларида ўстириш. Криопротекторларни ҳужайраларнинг осмотик ва механик таъсирлардан сацловчи моддаларни танлаш.

www.arxiv.uz Бувга диметилсульфоок сид (ДМСО,5-10°о), глицерин (10-20%), шунингдек поливинилпи ро лидоп ( М В П ) , дестран, полиэтиленгликол (ПЭГ) киради. Музлатиш 0°С дан-40°Сгача ҳароратда олиб борилади. Шундай тарзда секин музлатиш натижасида ҳужайралар таркибидаги сувдан ҳоли бўлиб, - 40°С да ҳужайралар батомом сувсизланиб, ўсимлик материалли ампу лани суюқ азотга солишга имконп туғилади. Хулоса қилиб айтиш мумкинки, ҳужайра ва тўқималарни ўсти рпшда, эри шилган ютуқлар, генетик бир хил экиш материаллари лоишни, вируссиз ўсимликлар олиш, селекцион даврни қисқартириш, қийин кўпаювчи ўсимликларни кўпайтириш имкониятини беради. Биотехиологиянинг янги йўналиши криосақлаш усулидан фойдаланиб, соматик ҳужайралар, уникал уруғларни, ўсимликларнинг-трансформацпя килинган гибрид ҳужайралари, зигогик ва соматик ҳужайраларни, протопластларни, мернстемаларни, поя учларини муз латиб сақлашга имкон беришп мумкин.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. L.I.Kursanov, N.A.Komarinsskiy, Meyyer K.I, V.F. Razdorskiy, A.A. Uranov, Botanika tom 1 O`rta va Oliy maktab. Toshkent 1962. 2. V.A.Burigin, D.X.Jongurazov, Botanika. «O`qituv-chi»T. 1977. 3. V. G. Xrjanovskiy «Kurs obshey botaniki» chast 1 M. 1982 g. 4. Yakovlev G.P.,Chelombitko V.A. «Botanika». M, «Visshaya shkola», 1990 y. 5. Maxkamova X.F. Botanika. «O`qituvchi». T. 1995 y. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Ўсимликларни гормон системаси

Ўсимликларни тупроқдан озиқланиши

Стресс омиллар ва уларга ўсимликларни жавоб реакциялари

Доривор ўсимликларни муҳофаза қилиш ва улардан самарали фойдаланиш

Ўсимлик ҳаётидаги сифат ўзгаришлар ривожланиш қишлоқ хўжалиги ўсимликлари ривожланишини бошқариш