Ўсимликлар систематикаси. Усимлик дунеси хилма-хиллиги, синфи ва классификацияси - Ботаника - Рефераты

Ўсимликлар систематикаси. Усимлик дунеси хилма-хиллиги, синфи ва классификацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Ўсимликлар систематикасининг вазифалари . 2. Ўсимликлар систематикасининг тарихи .

www.arxiv.uz 1. Ўсимликлар систематикасининг вазифаси ер шаридаги ҳамма ўсимликларни таърифлаш ва айрим турлар ҳамда турлар гуруҳининг қариндошлигини эвалюция асосида аниқлашдан иборатдир . Ўсимликлар систематикаси 500 мингга яқин турдан иборат бўлган ўсимликлар дунёсини бирор қариндошлик белгилари билан характерланувчи алоҳида гуруҳларга бўлади. Ўсимликлар систематикаси ўсимлик турларининг хилма- хиллигини ва бунинг сабабларини ўрганади. Унинг вазифаси қуйидагича. 1. Ўсимликларни классификация қилиш ва унинг ривожланиш тарихини ўрганиш. 2. Ўсимликларни ўрганишда турли услублардан фойдаланиш. Ҳозирги замон ўсимлилкар систематикаси филогентик система асосида тузилган. Бу система ўсимликлар морфогенези, ички тузилиши, индивидуал тараққиёти, физиологик ва биохимик хусусиятлари, географик тарқалиши ҳамда ташқи муҳит билан ўзаро муносабатларига асосланади. Ҳозирги замон систематикаси ўсимликларни пухта ўрганиш учун, қуйидаги усуллардан фойдаланади. Ўсимлилкарни пайдо бўлишини солиштириш солиштирма- морфологик усул. Индивидуал ривожланишини ўрганиш онтогенетик усул. Ўтган геологик даврларда ўсган ўсимликлар тўғрисидаги маълумотларни йиғиш (палеоботаник усул) Ўсимлик организмларининг анотомик тузилишини ўрганиш (анотомик усул). Ҳар бир ўсимликнинг тарқалиш худудини ўрганиш (географик усул). Булардан ташқари систематика фани яна бир қанча бошқа ёрдамчи усуллардан фойдаланди. Ботаника ва агрономия фани бир умумий объектни ўрганади ва уларни иш услублари ҳамда ривожланиш тарихи ўзаро чамбарчас боғлиқдир. Ботаника ҳамма ўсимликларни турли- туманлигини, тузилиши ва ривожланиш қонуниятларини, агрономия эса- маданий ўсимлилкарни

www.arxiv.uz етиштиришни ўрганади. Ботаника асосида агрономия фани вужудга келган. Ҳар икки фаннинг мақсади битта, у ҳам бўлса ўсимликлардан фойдаланган ҳолда инсонларнинг уларга бўлган эхтиёжини тўлароқ қондиришдир. Яйлов ва пичанзор ўсимликларини ўрганишда, агромелиоратив ишларни ташкил қилишда агроном ботаник сифатида, ботаник эса агроном сифатида иш юритади. Шунинг учун ҳам агроном ва ботаник ўртасида кескин чегара бўлиши мумкин эмас. Юқоридаги усулларда ўрганилган ўсимликлар турли гуруҳларга бўлинади, шу гуруҳлар таксаномик бирликлар ёки систематик бирликлар дейилади. Ҳозир систематикада 6 та таксаномик бирлик кенг қўлланилади: Бўлим - Divisio , синф - Ceassis , тартиб - Ordo , оила- Familia , авлод - Genus , тур - Species . Ўсимликлар оламини хилма-хилликларини классификациялашга уриниш эрамиздан аввалги асрдаёк бошланган. Теофраст эрамиздан аввалги учунчи асрда ўсимликларни дарахт, бута, бутача, ўтларга ҳамда ботқоқ ўсимликлари, кўл ўсимлилкари ва ҳоказоларга ажратган эди. Ўрта асрларда ҳам ўсимликлар систематикаси яратилаган, бунда ўсимликлар оламини гуруҳларга бўлишда улар мевасини шакли, уруғини жойланиши ёки гулларни бор йўқлиги ва ҳоказо каби белгилар асос қилиб олинган эди. Бундай системалар сунъий система деб аталган, чунки улар ўсимликларни тасодифий белгиларига асосланган бўлиб, уларни қариндошлик белгиларини ёки ўсимликлар айрим грухлари орасидаги фарқни амалда кўрсатиб бера олмаган. Ўсимликлар систематикаси ривожланишидаги муҳим давр швед олими К. Линнейнинг (1738й) “Ўсимликларни синфи” деган асари яратилиши билан бошланади. Линней бу асарида ҳамма ўсимлик турларини 24 та синфга бўлган эди. Линней ўсимликлар оламини муайян синфларга бўлишда гулдаги оталикларнинг сони ва уларнинг бирикиб ўсиш усулларини асос қилиб олади

www.arxiv.uz ва бу билан ўсимликлар классификациясини бирмунча содда ва қулай системасини яратади. Ўсимликлар оламини турли туманлигини ҳозирги замон систематикаси иккита катта бўлимга: тубан ёки талломли ва юксак ёки барг пояли ўсимликларга бўлади. Тубан ўсимликлар. Тубан ўсимликлар келиб чиқиши жиҳатидан содда тузилган организмлар бўлиб, уларнинг танаси орган (илдиз, поя, барг) ларга ажралмаган ва ҳақиқий тўқималари бўлмайди. Уларнинг танаси каттана ёки таллом деб аталади. Ҳозир 200 мингдан ортиқ тури аниқланган (кўпи сувда). Шундан 3000 дан ортиқ тур ва шакиллари Ўзбекистонда тарқалган. Айрим тубан ўсимлик вакилларида (шилимшиқ замбуруғлар, замбуруғлар, бактериялар) хлорофил бўлмаганлиги сабабли, улар карбонат ангидридни мустакил ўзлаштира олмайди. Натижада тайёр органик моддалар ҳисобига озиқланади. Буларни гетеротроф дейилади. Бу организмларнинг баъзи вакиллари ўсимлик ва ҳайвон қолдиқлари, яъни чириндилар ҳисобига яшайди. Озиқланиш усулининг бу турига кирадиган ўсимликларни сапрофит организмлар деб юритилади. Яна айримлари эса тирик ўсимлик ёки ҳайвонлар ҳисобига яшайди. Ва улар паразит организмлар дейилади. Тубан ўсимликлардан сув ўтлари автотроф йўл билан озиқланади.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Бурыгин. В. А. Жонгуразов. Ф. Х. Ботаника “Ўқитувчи” Т.: 1977. 2. Курсанов. В. А. Камарницкий Н. А ва бош.- Ботаника “Ўқитувчи” 1977. I II том. 3. Ҳамдамов И, Шукруллаев П ва бошқалар- ботаника асослари “Меҳнат” Т.: 1990. 4. Сохабиддинов. С. “Ўсимликлар систематикаси” I II боб. “Ўқитувчи” Т.: 1976. 5. Ҳамидов “Ўсимликлар географияси” “Ўқитувчи” Т.: 1984. 6. Белолипов. И. В. Шералиев. А. Ахадова. М. А. “Ўрта Осиё ўсимликлари марфалогияси” ЦОП, ТИПО, Т.: 1991. 7. Ҳолдаров. Х. Хожиматов. К. Х.“Ўзбекистон ўсимликлари”, “Ўқитувчи” Т.: 1992. 8. www . ziyonet . uz

Похожие

Кишлок хужалик далаларида организмларнинг хилма-хиллиги

Генератив органлар. Гулнинг тузилиши, хилма-хиллиги ва тўпгуллар

Юксак ўсимликлар уларнинг тавсифномаси ва систематикаси

Бактерия, замбуруғлар, лишайниклар

Усимлик гурухлари,тубан усимликлари